تسخیر انسان به دست شکارچیان انسان!

انسان‌های اولیه که در دوران ماقبل تاریخ می‌زیستند، نقاشی‌های زیبا و حیرت‌انگیزی را بر دیواره غارها از خود به یادگار گذاشته‌اند؛ اما هدف انسان عصر حجر از طراحی این نقوش، انجام کار هنری نبود؛ بلکه طراحی تصویر حیواناتی چون گاو و بز و اسب و تسخیر و تسلط بر این جانوران بود. انسان در آن دوران تصور می‌کرد که با ترسیم تصویر هر حیوانی، بهتر و ساده‌تر می‌تواند آن را شکار کند.

اما این رفتار انسان‌های اولیه به انسان مدرن هم منتقل شده است؛ با این تفاوت که این بار، تسخیر شکار فقط یک توهم نیست و واقعیت دارد و خود انسان است که به وسیله شکارچیان انسان شکار می‌شود و جای غار را دالان‌ها و صفحات شبکه‌های اجتماعی گرفته‌اند!

«مومو» تازه‌ترین دستاورد شکارچیان انسان برای به دام انداختن او در تارهای در هم تنیده فضای مجازی است! چیزی شبیه به آنچه چند سال پیش در همین فضا با عنوان «نهنگ آبی» رواج داشت. این بار نیز فرزندان آدم با پدیده‌ای به ظاهر سرگرم‌کننده و بازی طور مواجه هستند؛ البته این بار جای نهنگ را یک عروسک زشت گرفته است!

هر چند حرف و حدیث‌هایی که درباره آسیب زننده بودن این چالش مبنی بر خودکشی و آسیب دیدن کاربران منتشر شده بیشتر شایعه است تا واقعیت، اما یک نکته را نباید از یاد برد و همواره در مواجهه با چنین چالش‌هایی باید مدنظر قرار داد؛ حدود دو سال قبل فاش شد که «مارک زاکربرگ» مالک فیس‌بوک و شبکه‌های اجتماعی وابسته به آن نظیر اینستاگرام، توئیتر و واتس‌آپ، با فروش اطلاعات کاربران این شبکه‌های اجتماعی، به موفقیت ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری قبلی آمریکا کمک شایانی کرده بود. این اطلاعات نیز از طریق یک چالش سرگرم‌کننده و ساده از کاربران دریافت شده بودند. اگرچه چالش مومو در ایران چندان شایع نیست و شاید درباره خطرهای آن هم اغراق شده باشد، اما این پدیده در واقع چالش جدیدی برای سواد رسانه‌ای هموطنان‌مان است. هشدار نسبت به این گونه بازی‌های اینترنتی هیچ فایده‌ای هم که نداشته باشد، مباحثی را مطرح می‌کند که موجب افزایش آگاهی شهروندان درباره ماهیت و کارکرد فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی می‌شود. امروز نمی‌توان به طور مطلق از مردم خواست تا از این فضا استفاده نکنند، اما اگر آگاهی انسان درباره مزایا و معایب هر وسیله‌ای بیشتر باشد، به طور طبیعی استفاده سودمندتری از وسایل خواهد کرد و کمتر آسیب می‌بیند. یکی از شاخصه‌های سواد رسانه‌ای نیز این است که مردم، چالش‌های فضای مجازی را یک بازی تصور نکنند؛ بلکه آنها را به چشم طعمه‌هایی از سوی شکارچیان فضای مجازی ببینند.

کاربرانی که سواد و آگاهی رسانه‌ای ندارند و مجذوب هر طعمه‌ای که می‌بینند می‌شوند، خیلی زود فکر و روح‌شان در این تارها گیر می‌کند و تسخیر می‌شوند! انسان‌هایی که اندیشه و روان‌شان تسخیر شود، به راحتی از طریق شکارچیان انسان‌ـ که مدیریت شبکه‌های اجتماعی را به عهده دارند‌ـ شکار خواهند شد!