الگوگیری و الگوسازی از امام حسین(ع)

حجت‌الاسلام «محمدحسن سعیدی» در گفت‌وگو با صبح صادق با اشاره به لزوم تبیین سبک زندگی سیدالشهدا(ع) در جامعه امروز عنوان کرد: «اولین نکته‌ای که باید به آن توجه شود، این است که ما باید جایگاه امام حسین(ع) را به عنوان یکی از معصومین و اولیا و به عنوان حجت خدا در روی زمین، یعنی کسی که از طرف خداوند به عنوان شاخص و معیار برای ما معرفی شده، بشناسیم و بدانیم که امام یعنی پیشوا و مقتدا و کسی که جلودار و الگو و راهبر انسان است.» وی ادامه داد: «قرآن کریم تبلور کتبی و نظری انسان کامل است و حقیقت انسان کامل را برای ما تبیین می‌کند؛ امام معصوم (ع) هم تحقق عینی دین، یعنی مصداق پیاده شده و فعلیت یافته دین است که ما می‌توانیم تمام دین و همه ارزش‌ها و خوبی‌هایی که از طریق دین تبیین شده، بایدها و نبایدها و همه چیز را در وجود، کلام و رفتار امام مشاهده کنیم.

برخی چیزها معیار نیستند

این کارشناس و مشاور خانواده تأکید کرد: «اینکه ما چطور می‌توانیم امام حسین(ع) و سبک زندگی ایشان را الگو قرار دهیم، چند نکته دارد؛ اما نکته مهمش این است که ما برخی چیزها را می‌توانیم بگوییم که اقتضائات شرایط آن زمان است؛ یعنی اگر امام حسین(ع) یا پیامبر(ص) یا هر کدام از اولیای خدا در جامعه دیگری زندگی می‌کردند لباس آن جامعه را می‌پوشیدند، به جز برخی جنبه‌هایی که نامطلوب و ناپسند باشد که حذف می‌کردند؛ ولی فرهنگ و عرف آن جامعه در پوشش لباس و خیلی موارد دیگر را رعایت می‌کردند؛ یعنی لباس عربی که امام می‌پوشیدند به خودی خود ویژگی خاصی ندارد که بگوییم شرافت و برتری بر سایر لباس‌ها دارد.»

حجت‌الاسلام سعیدی افزود: «پس ما در برخی از خصوصیات که خود اولیای خدا هم آنها را معیار نمی‌دانستند و به ما نگفتند که شما در این جنبه‌ها به ما اقتدا کنید، لازم نیست که الگوسازی کنیم؛ اما جنبه‌های انسانی و رفتاری که روح محتوا و اصیل و مرام و فرهنگ و اخلاق و اعتقادات و سبک زندگی امام حسین(ع) است، باید برای ما الگو قرار گیرد.»

تفکیک‌سازی اصول ثابت و امور متغیر

وی با اشاره به لزوم تفکیک بین آنچه مقتضای زمان است و به الگوسازی نیاز ندارد، با آنچه الگو و معیار شناخته می‌شود، گفت: «پیشنهاد می‌کنم مشتاقان به این امر کتاب «اسلام و مقتضیات زمان» مرحوم شهید مطهری را در این مورد مطالعه کنند؛ ایشان تحلیل بسیار خوبی در این زمینه دارند. ما باید از جمود و تحجر و افراطی‌گری در الگوسازی ائمه معصوم و اقتدا به سبک زندگی ایشان پرهیز کنیم.» این کارشناس مذهبی با تأکید بر برخی ساختارشکنی‌ها در الگو گرفتن از ائمه معصوم(ع)، گفت: «گاهی هم افراد یک حالت بی‌پروایی و برخورد سلیقه‌ای را دنبال می‌کنند و این‌گونه نشان می‌دهند ما هر طور که دل‌مان بخواهد به دین اضافه یا از آن کم می‌کنیم، این هم غلط است! بنابراین الگو گرفتن ما از امام حسین(ع) باید با یک تحلیل دقیق و قوی همراه باشد.»

شرایط زمان و مکان را بشناسیم

حجت‌الاسلام سعیدی ابراز کرد: «باید شرایط زمان و مکان را بشناسیم و بدانیم احکام امام حسین و جهت‌گیری‌های آن حضرت دقیقا روی چه عناوینی بوده؛ مثلاً اگر امام با یزید مبارزه کردند چه ویژگی‌ای در یزید باعث شد که امام در برابر او بایستد؟

آیا ما در برابر هر حاکم و هر مسئولی در جامعه باید بایستیم یا باید با همه سازگاری داشته باشیم؟

یا اینکه یک خصوصیاتی اگر در هر حاکمی ایجاد شود آن را منفی می‌کند و طبیعتا وقتی حجت خدا و امام معصوم در برابر او باشد به او اعتراض و با وی مبارزه می‌کند؟

ما باید روح و حقیقت مسئله را در همه عرصه‌ها بشناسیم و طبیعتا این اقتدای واقعی و الگو گرفتن از امام حسین(ع) است.» وی با بیان اینکه حالا ما چطور باید امام حسین(ع) را به عنوان یک الگوی مطلوب و قابل فهم در جامعه کنونی مطرح کنیم، گفت: «مثلا یک ویژگی‌ای که در شخصیت امام حسین(ع) وجود دارد، جامعیت آن حضرت است؛ یعنی تمامی فضایل و خصوصیات مثبت در آن حضرت در بالاترین سطح خود است.»

جامعیت در امام حسین(ع)

این کارشناس تلویزیونی ادامه داد: «امام مظهر علم و آگاهی، معنویت، ایمان، عبادت و بندگی خداست، امام مظهر اخلاق و ادب است، امام نمود عینی و مصداق تام و تمام آرمان‌خواهی و هدف‌داری است؛ احساس مسئولیت اجتماعی و نوع‌دوستی و شجاعت در امام در بالاترین سطح خود متجلی است؛ چنانچه در عرصه زندگی فردی، اجتماعی و خانوادگی و در همه مناسبات سرآمد است.» این مشاور خانواده عنوان کرد: «ما مشاهده می‌کنیم که امام حسین(ع) نه یک انسان سیاسی محض بودند و نه در زمینه‌های مادی، اقتصادی و اجتماعی و... افراط و تفریط می‌کردند؛ اما امروز شاهد افراط‌گرایی برخی در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی هستیم؛ به گونه‌ای که انگار جز این مورد چیز دیگری در زندگی وجود ندارد. برخی ممکن است صرفا به عبادت بپردازند و بی‌خیال از سایر وقایع؛ یعنی دنیا را آب ببرد آنها را خواب می‌برد و چیزی برای‌شان مهم نیست.» وی افزود: «برخی افراد حقوق همسر و فرزندان و والدین خود را نادیده می‌گیرند و برخی به شدت به خانواده خود اهمیت می‌دهند؛ طوری که انگار هیچ موضوع دیگری در عالم وجود ندارد، درست است که تک تک این مسائل همه مهم است، ولی همه باید در کنار هم باشد! در مجموع یک شاخصه مهم امام حسین(ع) جامعیت ایشان و تعادلی است که در ابعاد مختلف زندگی و ارزش‌ها برقرار کردند و از افراط و تفریط پرهیز داشتند.»

دین معیار است نه ابزار!

این کارشناس مذهبی گفت: «مسئله دیگر اینکه ما باید دین را معیار بدانیم نه ابزار؛ یعنی دین شاخصی است که به ما خوب و بد، درست و غلط و باید و نباید را نشان می‌دهد؛ لذا دین نباید ابزاری باشد که ما اهداف دنیایی خود را براساس منافع و نفسانیت خودمان و در دستگاه محاسبات مستقل از دین تعیین کنیم و آنگاه بخواهیم از دین در جهت رسیدن به اهداف‌مان بهره ببریم.»

وی افزود: «دین بالاترین ارزش است و چنانچه امام این انتقاد را به جامعه دارند که مردم بندگان دنیا هستند و دین برای آنها صرفا یک لقلقِه زبان است وقتی مردم منفعت‌شان‌ از طریق دین تأمین شود، با آن کار دارند؛ ولی وقتی گرفتار بلا و مشکلی شوند، دین‌داران واقعی کم هستند.»

مأمور به تکلیف یا نتیجه؟

حجت‌الاسلام سعیدی با بیان جمله‌ای از امام خمینی(ره) گفت: «این بیان حضرت امام بسیار دقیق است و به تبیین و تحلیل نیاز دارد که فرمودند ما مأمور به تکلیف هستیم، نه مأمور به نتیجه؛ یعنی ما باید ببینیم دین برای ما چه ارزش‌هایی را تعریف می‌کند و در هر مقطعی و هر شرایطی چه دستورالعمل‌هایی دارد یا تکلیف ما از منظر دین در هر شرایط و مناسباتی و در هر زمانی چیست؟» وی عنوان کرد: «ما باید همان آرمان‌ها و اهداف دینی را دنبال کنیم و نیاییم اهداف و معیارهای‌مان را خارج از دین طراحی کنیم و بعد بخواهیم از اهرم‌های دینی در راه رسیدن به اهداف‌مان، اعم از قدرت، ثروت، شهرت و هر چیز دیگری که در نظر داریم بهره ببریم.» این کارشناس ابراز کرد: «بنابراین شیوه الگو گرفتن از امام در جامعه امروز می‌تواند این باشد که ما حقیقت روح و راه امام را بشناسیم و معرفت‌مان را بالاتر ببریم. این قابل اثبات است که در جامعه و جهان امروز ما واقعا می‌توانیم معیارهای دینی را به عنوان شاخصه‌های پیشرو، مترقی و پاسخگو معرفی کنیم که در برابر جهان موجب سرافرازی و سربلندی ما شود.» حجت‌الاسلام سعیدی با بیان اینکه عده‌ای احساس می‌کنند دین پاسخگو نیست و در دنیای امروز نمی‌تواند راهنمای بشر باشد، ادامه داد: «این تفکر به دلیل عدم شناخت دین است، یا اینکه دینی که آنها شناخته‌اند دین ناقص و غلطی است که این توانمندی را ندارد وگرنه دین حقیقی یعنی آنچه محتوای واقعی قرآن و تعالیم اهل بیت(ع) است، به تمام معنا نه تنها می‌تواند پاسخگو باشد؛ بلکه پیشرو و در همه زمینه‌ها راهنمای سعادت فردی و اجتماعی انسان باشد.»