رمزگشایی از هشدار برجامی جمهوریخواهان/ چرا برجام ابطال پذیر است ؟

اخیرا شاهد هشدار معنادار سناتورها و نمایندگان حزب جمهوریخواه در خصوص آینده توافق هسته ای با ایران هستیم. بر این اساس، اعضای کنگره می گویند هرگونه توافقی که دولت بایدن با ایران ( بر سر بازگشت به برجام ) منعقد سازد، حکم یک سند حقوقی و الزام آور را برای حاکمیت آمریکا نخواهد داشت و در بهترین حالت، صرفا در چارچوب یک تعهد دولتی ( از سوی دولت بایدن) قابل ارزیابی و تحلیل خواهد بود. بر این مبنا، ضریب و قابلیت ابطال پذیری توافق هسته ای شدیدا بالاست زیرا امکان حضور جمهوریخواهان در کاخ سفید(در انتخابات سال 2024)  یا حتی پیروزی جمهوریخواهان در انتخابات مجلس نمایندگان و سنا ( در انتخابات میاندورهای سال 2022) وجود دارد.
جمهوریخواهان کنگره چه می گویند؟
اعضای جمهوری‌خواه کنگره آمریکا که در سیاست‌ خارجی این کشور تاثیرگذارند، اعلام کردند همین که حزب جمهوری‌خواه اکثریت کنگره را دوباره به دست بگیرد، هر توافقی میان دولت بایدن با جمهوری اسلامی ایران را بلافاصله لغو خواهد کرد.به نوشته نشریه واشنگتن فری بیکن، این نماینده‌های جمهوری‌خواه گفته‌اند که پیام صریحشان در خصوص احیای توافق هسته ای این است: «جو بایدن این اختیار را ندارد که لغو همیشگی تحریم‌ها را وعده بدهد.»
بر اساس ادعای نشریه واشنگتن فری بیکن،  رئیس‌جمهوری آمریکا قول داده است که در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای، لغو تحریم‌ها دائمی خواهد بود. سران سه قدرت بزرگ اروپایی -آلمان، فرانسه و انگلیس - از این وعده استقبال کرده‌اند.با این حال، رهبران حزب جمهوری‌خواه در کنگره آمریکا به نشریه واشنگتن فری بیکن گفتند که رئیس‌جمهوری آمریکا اختیار قانونی ندارد که از جانب کنگره حرف بزند و کنگره به هیچ توافق یک‌جانبه‌ای بین دولت بایدن و جمهوری اسلامی ایران پایبند نخواهد بود. به گفته آن‌ها، وضع و لغو تحریم‌ها جزو اختیارات کنگره است و جمهوری‌خواهان به هر اقدامی در جهت لغو یا کاهش تحریم‌ها پاسخ خواهند گفت.
در حال حاضر، دموکرات‌ها هم در مجلس نمایندگان و هم در سنا، اکثریت بسیار شکننده‌ای دارند و محبوبیت جو بایدن نیز در ماه‌های گذشته پیوسته رو به کاهش بوده است.  بر اساس گزارش یورونیوز، سال ۲۰۲۲ در آمریکا، انتخابات مجلس نمایندگان و سنا برگزار خواهد شد و برخی ناظران از هم‌اکنون پیش‌بینی می‌کنند که حزب جمهوری‌خواه دوباره اکثریت کنگره را به دست آورد.جیم بنکس، نماینده جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان، درا ین خصوص می گوید: « اگر تیم بایدن وعده لغو تحریم بدهد، حکم قطعی نخواهد بود.»
جو ویلسون، دیگر عضو جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان، نیز گفته است: «وقتی ما دوباره اکثریت را به دست آوریم، هر تحریمی علیه جمهوری اسلامی ایران را که دولت بایدن لغو کرده باشد، برقرار خواهیم کرد؛ چه بخشی از بازگشت به توافق هسته‌ای شکست‌خورده با جمهوری اسلامی ایران باشد، یا هر توافق دیگری با این کشور.»
برجام قطعا ابطال پذیر خواهد بود
واقعیت امر این است که اگر احیای برجام در گروی تصمیم کنگره آمریکا باشد، قطعا آنچه جمهوریخواهان و دموکراتهای مجلس نمایندگان و سنا مورد تایید قرار می دهند، مورد پذیرش جمهوری اسلامی ایران و حتی کشورهایی مانند روسیه و چین نخواهد بود.از سوی دیگر، اگر دولت بایدن ( در احتمالی اندک) حاضر به پذیرش شروط منطقی و حقوقی مطرح شده از جمله رفع کلیه تحریمهای ضد ایرانی مستقیم و غیر مستقیم مغایر با برجام، ارائه تضمین در خصوص آینده توافق هسته ای و تن دادن آمریکا به راستی آزمایی در پروسه بازگشت به برجام شود ، قطعا نمی توان از این توافق به مثابه توافقی پایدار نام برد! در صورتی که جمهوریخواهان در انتخابات ریاست جمهوری سال 2024 پیروز شوند و فردی مانند ترامپ در راس معادلات سیاسی و اجرایی واشنگتن قرار گیرد، می تواند تمامی توافقات دولت فعلی آمریکا را ابطال کند. این اتفاق در سال 2028 میلادی و در ماجرای خروج دولت ترامپ از برجام نیز رخ داد. واقعیت امر این است که مقامات آمریکایی اعم از دموکراتها و جمهوریخواهان اساسا برجام را سندی حقوقی و بین المللی ندانسته و در مقابل، ان را به مثابه سندی سیاسی و داخلی تلقی می کنند! در این معادله، اساسا برای طرف آمریکایی اهمیتی ندارد که قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد ناظر بر برجام تدوین و تنظیم شده است. آنها معتقدند برجام یک " سند بین المللی" نیست و صرفا توافقی است که دولتهای آمریکایی هر یک می توانند در قبال آن تصمیم مدنظر خود را بگیرند.
دغدغه آمریکا در خصوص حفظ هندسه تحریمها
 
اساسا يکي از اصلي ترين دغدغه سران ايالات متحده آمريکا در جريان مذاکرات هسته اي منتهی به برجام و حتی مذاکراتی که طی شش دور اخیر در وین برای احیای توافق هسته ای صورت گرفته است، حفظ هندسه و ساختار تحريم ها و زيرساخت هاي اقتصادي آن عليه ايران بوده است. بنابراين يکي از اصلي ترين خطاهاي راهبردي ما در برهه فعلي مي تواند تلقي نادرست از تعلیق تحريم هاي هسته اي و همسان دانستن  آن با لغو کليه تحريم ها عليه ايران و خداحافظي کشور با تحريم باشد! از سوی دیگر، مواضع اخیر جمهوریخواهان در کنگره و حتی مواضع متناقض و پارادوکسیکالی که از سوی مقامات دولت جوبایدن اتخاذ می شود، نشان می دهد که توافق هسته اي يک "متغير مستقل و محتوم" نيست و بالعکس، متغيري وابسته به تحولات و وقايع جاري و آتی درآمریکاست. از سوي ديگر، اين توافق به لحاظ ماهوي شناور و لغزنده است. خصلت لغزندگي توافق هسته اي به اين معناست که نمي توان آن را به عنوان پديده اي مطلق و غير قابل تغيير در نظام بين الملل مورد شناسايي و تحليل قرار داد. چنانچه در دوران ریاست جمهوری ترامپ نیز مشاهده شد، توافق هسته اي مي تواند با سوء رفتار يکي از بازيگران دخیل در انعقاداین توافق  تغيير يابد و به نقطه صفر يا حتي قبل از آن باز گردد. از سوي ديگر، جمهوري اسلامي مسئول کنش و رفتار آمریکا در اين معادله پيچيده نيست و صرفا در مسند و مقام واکنش دهي نسبت به رفتارهاي طرف مقابل بر خواهد آمد. بدیهی است که در چنین شرایطی باید استراتژی "خنثی سازی تحریمها" را به مثابه "استراتژی غالب" در نظر بگیریم. به عبارت بهتر، نمی توان استراتژی " رفع تحریمها" را به استراتژی اصلی کشور در مواجهه با مقوله تحریم تبدیل کرد زیر ابطال پذیری برجام یا هر گونه توافقی که آمریکای عهد شکن و اروپای بی تعهد در یک سوی آن قرار دارند، از اکنون محرز است.