نورا از اثربخش‌ترین واکسن‌های جهان

دکتر ابوالقاسمی از دانشمندان و محققان برتر کشور است که طی سال‌های خدمت خود در سپاه و خارج از سپاه توانسته است کشور را از واردات بسیاری از داروهای مهم و کلیدی بی‌نیاز کند و ما را صاحب فناوری تولید و در زمره چند کشور تولید و صادرکننده قرار دهد. وی در دوران آغاز همه‌گیری کرونا مسئول کمیته پژوهش ستاد کرونا دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله(عج) بود که بعد از مدتی ریاست یا به عبارتی فرماندهی این دانشگاه را نیز عهده‌دار شد. دکتر ابوالقاسمی محقق اصلی پروژه تولید واکسن نوراست.

اولین‌ها

وی می‌گوید، کلید ساخت واکسن «نورا» از اسفند سال 1398 با تلاش محققان دانشگاه علوم پزشکی بقیة‌الله(عج) زده شد و جزء اولین‌ها بود. برخی از محققان دانشگاه امام حسین(ع) هم به کمک ما آمدند تا به سفارش مرکز تحقیقاتی صنعتی سپاه پاسداران کار را شروع کنیم. در آن دوران زیرساخت تولید واکسن را نداشتیم، اما دانش این کار را داشتیم؛ یعنی بیوتکنولوژیست، ایمنولوژیست و ویروس‌شناس و محققان بالینی کاربلد در دانشگاه حضور داشتند. روی موضوع ساخت واکسن تردید نداشتیم؛ حتی پیش‌بینی کردیم که تا ابتدای سال 1399 پروژه به نتیجه برسد؛ اما این دغدغه وجود داشت که تولید محصول کجا انجام شود؟

برون‌سپاری تولید

دو راه پیش رو داشتیم: اول اینکه یک مرکز تولید بسازیم، دوم اینکه از ظرفیت‌های کشور برای تولید محصول استفاده کرده و وقت خودمان را صرف تولید دانش کنیم و به دنبال مطالعات بالینی باشیم. ایده دوم را انتخاب کردیم؛ چون سرمایه و هزینه کافی برای ساخت زیرساخت تولید در اختیار نداشتیم، بنابراین به دنبال خلق دانش رفتیم. حالا کار تحقیقات آغاز شد.

سه مرحله حیوانی

وی در خصوص مراحل موفق تحقیقات می‌گوید، متخصصان مختلفی در این پروژه مشغول به کار شدند، کار به مرحله حیوانی رسید، ابتدا قرار بود  روی موش آزمایش شود، سپس خرگوش و میمون هم افزوده شد و کمی فرآیند مرحله حیوانی به درازا کشیده شد؛ ولی در هر سه مرحله نتایج بسیار خوبی کسب شد و واکسن نورا سربلند بود.

زمانی که نتایج را در اختیار سازمان غذا و دارو قرار دادیم، به ما اعلام شد که این واکسن می‌تواند در فاز یک انسانی آزمایش شود؛ البته پروپوزال‌مان بسیار سختگیرانه داوری شد و مجوز فاز یک انسانی بعد از اخذ کد اخلاق صادر شد. حدود هفتاد نفر در این مرحله شرکت کردند. البته داوطلبان بیشتر بودند؛ اما شرایط برای ۷۰ نفر مهیا بود که عارضه‌ای هم مشاهده نشد.

مانع ادغام فازها شدند

دکتر ابوالقاسمی یک دغدغه مهم هم در زمینه فاز انسانی دارد که از ابتدا آن را مطرح می‌کرد و آن اینکه، علاقه‌مند بودیم مانند واکسن‌سازان خارجی که فازهای یک یا دو و سه را با هم ادغام می‌کنند، این کار را انجام دهیم که این اجازه به ما داده نشد. به ما اعلام کردند که باید کار مرحله به مرحله پیش رود و خوشبختانه موفق به دریافت مجوز فاز دو شدیم. فاز دو مطالعه بیش از دو ماه طول کشید و نتایج آن به شکل میان مرحله و پایانی در اختیار وزارت بهداشت قرار گرفت و به ما اعلام شد به سرعت رسیدگی انجام می‌شود. برای فاز ۳ هم، چون دیگر داوطلب واکسن نزده خیلی کم پیدا می شود و امکان دارد وارد پیک ششم هم شویم، توافق شد که ده هزار نفر در فاز سه دوز سوم یا بوستر را نورا دریافت کنند. در این مرحله اثربخشی واکسن به صورت وسیع بررسی می‌شود و میزان آنتی‌بادی‌سازی آنها مشخص می‌شود و امیدوارم نتایج فاز سوم مانند فاز اول و دوم همراه با موفقیت باشد تا بتوانیم با امید خدا تزریق عمومی را آغاز کنیم.

پیش‌بینی درست

وی روی این نکته تأکید دارد که پیش‌بینی محققان ما درباره ساخت واکسن پروتئینی بسیار مهم بود، در آن زمان کسی سراغ این نوع واکسن نمی‌رفت و اغلب به دنبال ساخت واکسن‌های ویروس کشته یا ضعیف شده یا MRNA رفتند، ما می‌دانستیم که آینده کرونا به واکسن‌های پروتئینی گره خورده است و امروز می‌بینیم که بهترین واکسن برای دُز یادآور واکسن‌های پروتئینی هستند. امیدوارم پس از اعلام نتایج انبوهی از این واکسن در اختیار مردم قرار گیرد. سخت‌گیری وزارت بهداشت در حوزه تحقیق واکسن کاری عاقلانه بود و همین موضوع سبب شد تا محصولی با کیفیت و اعتماد بالا به دست مردم برسد. هر چند خیلی از سرعت کار ما را گرفت و بعضی جاها هم بی‌جهت طولانی شد. ولی زمانی که با نتایج کار مواجه شدیم با اطمینان اقدامات لازم برای تولید را هم شروع کردیم.

پنج میلیون دز آماده تحویل

خط تولید ما در شرکت «پرسیژن» از سوی وزارت بهداشت تأیید شد و امروز به محض اینکه نتایج فاز سوم مورد تأیید وزارت بهداشت قرار گیرد، ۵ میلیون دُز واکسن به وزارت بهداشت تحویل می‌شود. نکته مهم این است که نورا نه در تحقیق و توسعه و نه در تولید هیچ وابستگی‌ای به خارج از کشور ندارد و به‌صورت صددرصد ایرانی و بدون وابستگی تولید می‌شود، حتی خط تولید هم ایرانی است و یک واکسن مطمئن و ایرانی را خواهیم داشت و به راحتی تولید با توجه به بازار داخلی و صادرات قابل افزایش است.

در تیم تحقیقاتی ما جوانان در کنار با تجربه‌ها اقدام به ساخت واکسن کردند، سابقه تحقیقات بالینی ما خیلی خوب بود، مرکزی را برای شرایط بحران در پردیس دانشگاه آماده کرده بودیم که این مرکز به نام شهید بزرگوار حاج قاسم سلیمانی در اختیار کارآزمایی بالینی قرار گرفت. این مرکز برای کارآزمایی بالینی بسیار مجهز است. فرمانده کل سپاه حامی مهمی برای ما بودند.

برای نورا خیلی سخت‌گیری شد

به جرئت عرض می‌کنم که بیشترین سختگیری برای تولید واکسن در کشور متوجه نورا بود، در حالی که تنها دانشگاه تولیدکننده واکسن بودیم و هستیم. البته منکر دلالان دارو و تعارض منافع واردکنندگان هم نیستیم، چون خیلی دنبال تخریب دستاوردهای ما هستند. خوشبختانه اولین دانشگاهی هستیم که به موضوع تولید واکسن ورود کرد. برای ما جسارت محققان مهم بود. امروز هر واکسن پروتئینی را می‌سازیم و جسارت این کار را داریم. کاری را که همیشه فکر می‌کردیم دیگران باید انجام دهند، انجام دادیم. همیشه مرسوم بود که واکسن در مؤسسه‌ای ساخته شود.

پیش خرید واکسن

مرکز تولید واکسن نورا مرکزی کوچکی است که با حمایت سپاه راه‌اندازی شده؛ اما برخی واکسن‌سازان دنیا با بودجه‌های میلیارد دلاری حمایت شدند؛ این در حالی است که با دستان خالی اقدام به ساخت واکسن نورا کردیم.

امیدواریم وزارت بهداشت برای حمایت از محققان و این کار ارزشمند پیش خرید واکسن را انجام دهد.

وی در خصوص ورود نورا به چرخه واکسیناسیون عمومی هم گفت، یک جنبه حمایت اولیه است که باید پیش خرید صورت گیرد تا هزینه تولید بازگشته و تولید ادامه پیدا کند، امیدواریم پیش خرید سریع‌تر انجام شود.

البته هر قیمتی را که سازمان غذا و دارو برای این واکسن در نظر بگیرد، می‌پذیریم. مهم این است که ما برای سلامت مردم این واکسن را تولید کردیم. عرض کردم نورا هیچ ارزبری ندارد و به معنای واقعی تولید داخل است.

تحقیقات ما نشان می‌دهد،ه اثربخشی واکسن ما خیلی بالاتر از بسیاری از واکسن‌های موجود است. در فاز بوستر، معتقدم هیچ واکسنی به اندازه این واکسن‌ها اثربخشی نخواهد داشت.

واکسیناسیون منطقه اهمیت دارد

وی در خصوص صادرات نورا هم گفت، صادارت رسمی روالی دارد و باید با سازمان بهداشت جهانی وارد مذاکره شویم تا آنها نیز مجوز لازم را صادر کنند؛ اما برای امنیت جمعی و مقابله با کرونا لازم است که علاوه بر مردم ایران، کشورهای منطقه هم واکسینه شوند تا منبع تکثیر در منطقه از بین برود.

الان بحث کودکان هم مطرح است. ما جزء اولین واکسن‌سازانی بودیم که درخواست آغاز مطالعات بر روی کودکان را دادیم؛ اما متأسفانه وزارت بهداشت بدون هیچ دلیلی با درخواست ما مخالفت و اعلام کرد که مطالعه باید پس از اتمام فاز سه باشد.

درحالی که مطالعات متعددی در دنیا وجود دارد که نشان می‌دهد مطالعه واکسن پروتئینی همزمان در کودکان و بزرگسالان آغاز شده است.

  نورا مقاوم به جهش‌ها

دکتر ابوالقاسمی در رابطه با جهش‌های جدید ویروس هم گفت، پروتئین RBD می‌تواند اکثر سوش‌ها را پوشش بدهد. از این بابت خدا را شکر می‌کنیم که از ابتدا مسیر تولید واکسن اثربخش را به خوبی رفتیم. معتقدیم این واکسن در دنیا از مطمئن‌ترین نوع واکسن‌هاست.