ضرورت اصلاح نظام پرداخت یارانه با حذف دهک‌های ثروتمند

وزارت تعاون مکلف شده تا سه ماه آینده دهک بندی درآمدی تمام خانوارهای یارانه بگیر را از طریق شاخص ها و اطلاعات و داده های متقن و ثبتی قابل اتکا را مشخص کند تا یارانه نقدی و معیشتی دهک های با درآمد بالا و ثروتمندان حذف شود.  نمایندگان مجلس شورای اسلامی، در بند (ب) تبصره(14) ماده واحده لایحه به این موضوع پرداختند که وزارت تعاون با همکاری سازمان هدفمند سازی یارانه ها و با استفاده از پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان مکلف به ابلاغ این قانون و دهک بندی درآمدی کلیه خانوارهای یارانه بگیر است.
مرتضی افقه، عضو هیئت علمی دانشگاه اهواز در خصوص مصوبه مجلس مبنی بر حذف یارانه دهک‌های بالای درآمدی گفت: قاعدتا یارانه باید به افرادی داده شود که زیر خط فقر هستند و ناتوانی آنها در تامین نیازهای زندگی و از کارافتادگی آنها ثابت شده باشد. از این جهت اعطای یارانه در نظام اقتصادی به همه مردم راهبرد بسیار اشتباهی است که با منافع اقتصادی ملی مغایرت دارد.
 
متاسفانه از همان ابتدای پرداخت یارانه عمومی در دولت آقای احمدی نژاد و به دلیل ناکارآمدی سامانه‌های آماری کشور و همچنین سیاست‌های اقتصادی دولت‌ها، یارانه را میان همه مردم ایران توزیع کردند و در دولت روحانی هم یک بخش دیگری تحت عنوان یارانه معیشتی به آن افزودند. در حالی که سیاست هدفمند کردن یارانه‌ها با هدف جبران واقعی‌کردن قیمت حامل‌های انرژی و گندم در افزایش هزینه دهک‌های کم‌درآمد و نیازمند طراحی شده بود.
 
در علم اقتصاد، یارانه کمک به افرادی است که درآمد آنها کفاف زندگی را نمی دهد؛ در غیر این صورت دادن یارانه به همه مردم به معنای اتلاف منابع است. با اینکه در دولت اول آقای احمدی نژاد قرار بود با دهک بندی، به نیازمندان واقعی یارانه داده شود، اما به دلیل فقدان اطلاعات کافی، این مساله انجام نشد. ضمن اینکه سامانه‌های اطلاعاتی با اشتباهات فراوانی همراه بود و دولت مجبور به پرداخت یارانه به همه مردم شد و آن را حق همه مردم از منابع نفتی نامید.
 
وی ادامه داد: یکبار هم دولت آقای روحانی تلاش کرد تا از طریق خوداظهاری، یارانه دهک‌های بالای درآمدی را حذف کند؛ اما به دلیل کاهش سرمایه اجتماعی، متاسفانه نزدیک به  95 درصد درخواست دادند که نیازمند دریافت یارانه هستند و این طرح نیز شکست خورد. در خصوص پرداخت یاران معیشتی برای جبران افزایش قیمت بنزین هم همان اشتباه پیشین تکرار شد و با وجود ادعای بهبود سامانه‌های اطلاعاتی، باز هم نزدیک به  60 میلیون نفر یا بیش از شش دهک را مشمول دریافت یارانه و سبد و حمایت های معیشتی کردند.
 
عضو هیئت علمی دانشگاه اهواز در خصوص بهترین راه برای اصلاح شیوه پرداخت یارانه گفت: در همه دنیا، بهترین راه برای شناسایی دهک‌های نیازمند دریافت حمایت های دولتی، خوداظهاری است. اما این موضوع نیازمند پیش‌شرط‌هایی است تا به نتیجه مطلوب برسد. متاسفانه در حال حاضر مهیا نیست و  وزارت تعاون برای اجرای مصوبه مجلس و حذف دهک‌های بالای درآمدی از نظام پرداخت یارانه در سه ماه آینده، راه دشواری را پیش‌رو دارد.
 
مرتضی افقه در خصوص چالش‌های مربوط به شناسایی دهک‌های درآمدی گفت: بروکراسی ناکارآمد و کارکنان بی‌انگیزه، مسیر شناسایی را برای وزارت تعاون سخت خواهد کرد. هر چند دولت می تواند با شناسایی درآمدهای افراد از طریق حساب های بانکی، میزان درآمد خانوارهای مختلف را تخمین بزند؛ اما  طبق قانون سرکشی به حساب های مردم به دلیل محرمانه بودن آن ممنوع است. از سوی دیگر نگرانی بابت خارج کردن پول ها از حساب های بانکی نیز یکی دیگر از چالش های پیش رو است. وزارت تعاون برای شناسایی دهک‌های درآمدی باید از روش های نوین برای شناسایی دهک های ثروتمند از ضعیف جامعه استفاده کند در غیر این صورت برای تحقق این موضوع با مشکلات زیادی رو به رو می شود.