برنامه‌های گزارشگر سازمان ملل در ایران چیست؟

خانم آلینا دوهان، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امر بررسی آثار منفی اقدامات قهری یک‌جانبه، به ایران، سفرکرده است. این سفر که از ۱۸ اردیبهشت آغازشده و به مدت ۱۱ روز انجام خواهد شد، در راستای اهداف شورای حقوق بشر سازمان ملل صورت می‌گیرد.شورای حقوق بشر در 26 سپتامبر 2014 قطعنامه‌ای را به تصویب رسانید که در طی آن به‌منظور کسب اطلاعات دست‌اول در رابطه با تأثیر منفی اقدامات محدودساز یک‌جانبه بر حقوق بشر در کشورهای خاص، گزارشگر ویژه به دعوت دولت‌های ذی‌ربط، از کشور مزبور بازدید می‌کند. براین اساس قرار براین گردید از 7 تا 18 می 2022 (17 تا 29 اردیبهشت) گزارشگر ویژه به جمهوری اسلامی ایران سفرکرده و بررسی کند که تا چه میزان تحریم‌های یک‌جانبه مانع تحقق کامل حقوق مندرج در اعلامیه جهانی حقوق بشر و سایر حقوق بشر بین‌المللی شده است.

نتایج بررسی‌های میدانی دوهان قرار است در قالب یک گزارش رسمی، تابستان امسال (احتمالاً شهریورماه) در پنجاه‌ویکمین اجلاس شورای حقوق بشر ارائه شود. این گزارشگر پیش‌ازاین با حضور در برخی کشورها ازجمله ونزوئلا و سوریه، تأثیر تحریم‌های اقتصادی بر زندگی مردم را ارزیابی و گزارش کرده است و حضور در ایران، نخستین تجربه او برای بررسی موضوع تحریم و تأثیر آن بر اقتصاد جامعه و معیشت مردم نیست.
 
برنامه‌های گزارشگر سازمان ملل در ایران چیست؟
خانم آلینا دوهان قرار است دیدارهای مختلفی را با نمایندگان دستگاه‌های دولتی، بخش خصوصی و سازمان‌های غیردولتی انجام دهد و از برخی مراکز نیز بازدید کند. در این سفر گزارشگر ویژه در این سفر با نمایندگان مختلف دولت ایران، آژانس‌های سازمان ملل در ایران و همچنین سازمان‌های بین‌المللی، منطقه‌ای و نهادهای مالی بین‌المللی، نهاد حقوق بشری داخلی و نمایندگان دیپلماتیک حاضر در تهران دیدارهای خصوصی داشته و خواهد داشت. همچنین با دانشگاهیان، سازمان‌های غیردولتی، جامعه تجاری و جامعه مدنی به‌ویژه آن‌هایی که فعالیت‌هایشان ممکن است تحت تأثیر اقدامات محدودساز یک‌جانبه قرارگرفته‌اند، دیدار کرده و خواهد کرد.
 
ایشان قرار است که جمع‌بندی تحقیقات و نتایج سفر خود را به ایران و نیز توصیه‌های کارشناسی خود را، در قالب یک‌ گزارش به پنجاه‌ویکمین نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل که در سپتامبر ۲۰۲۲ برگزار می‌شود، ارائه دهد.
 
ازآنجایی‌که اقدامات قهری یک‌جانبه، نامشروع و غیرانسانی است و در این میان تحریم‌های ثانویه توسط دولت آمریکا و متحدان آن، عملاً مانع از تحقق توسعه و نقض اصول بنیادین حقوق بشر مردم ایران گردیده است، لذا این گزارشگر ویژه در پی یافتن پاسخ به سؤالاتی ازجمله اینکه تحریم‌های یک‌جانبه اعمال‌شده علیه ایران بر کدامین حقوق بشری تأثیر گذاشته است و چه نوع تحریم‌هایی بیشترین تأثیر منفی را بر حقوق بشر در ایران دارد، خواهد بود.
 
ازآنجاکه یکی از انتقادهای نهادهای حقوق بشری مستقل و بی‌طرف در سال‌های اخیر، سنجش حقوق بشری تأثیرات تحریم‌های غرب به رهبری ایالات‌متحده آمریکا بر زندگی شهروندان ایرانی بوده است، لذا می‌توان گفت که حضور این گزارشگر که قرار است، رعایت یا نقض حقوق بشر غربی‌ها در ایران را بسنجد، به مثابه فرصتی برای دولت و ملت ایران است، چراکه می‌خواهد به طور ویژه تأثیر مخرب تحریم‌ها بر مردم ایران و تأثیر تحریم‌ها بر حقوق بشر و حقوق شهروندان ایران را بررسی و گزارش نماید.

البته گفتنی است که سفر این گزارشگر بلاروسی به ایران، با اعتراض و انتقاد به‌اصطلاح برخی فعالان حقوق بشری مواجه گردیده است، چنانچه مدعی شده‌اند که دولت ایران تلاش دارد تا از سفر گزارشگر مزبور سو استفاده کند، این ادعا در حالی است که گزارشگران معمولاً بر اساس مشاهدات و مستنداتی که جمع‌آوری می‌نمایند، گزارش خود را تهیه می‌کنند. لذا آنچه مشخص است، این افراد به‌ظاهر دلسوز ملت ایران، در واقعیت چندان با تحریم‌های نامشروع علیه ایران و آثار منفی وارده بر گروه‌های مختلف مردم نه‌تنها مخالف نیستند، بلکه بالعکس، خود همواره موافق و مشوق تحریم‌ها و فشار حداکثری بر ملت ایران به دلایل سیاسی بوده‌اند و اکنون نیز ترجیح می‌دهند که ابعاد این موضوع (ابعاد تاثیر تحریم‌ها)، به صورت مستند موردبررسی گزارشگر سازمان ملل قرار نگیرد.
 
به طور کلی، به‌رغم اینکه در سال های اخیر، ایران از ناحیه گزارش گزارشگران ویژه حقوق بشر سازمان ملل، ضربه‌های سیاسی متعددی ‌خورده است، اما اکنون و با حضور این گزارشگر ویژه در ایران و متعاقبا نگارش گزارشی از سوی ایشان درباره تبعات تحریم‌های نامشروع بر حقوق شهروندان ایرانی از جمله نقض حق بر سلامت ایرانیان، این بار کشورهایی که به شهروندان ایرانی فشار و تحریم وارد ‌نموده و می‌نمایند، ملزم خواهند گردید تا در خصوص اقدامات خود در موضوع نقض حقوق بشر ایرانیان پاسخگو شوند.