روزهای سختِ محمد بن سلمان

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی بصیرت پایگاه خبری "مدرن دیپلماسی" در گزارشی، ضمن پرداختن به جو کلی فضای حکمرانی در عربستان سعودی، از شرایط سخت و البته سردرگم "محمد بن سلمان" به عنوان ولیعهد و البته حاکم در سایه این کشور سخن گفته است. مدرن دیپلماسی تاکید دارد که بن سلمان در شرایط کنونی نَه در عرصه داخلی و نَه خارجی، شرایط باثباتی را پیش روی خود نمی بیند و همین مساله عملا وی را در موقیعتی لرزان و البته در ناکجا آباد قرار داده است. 
مدرن دیپلماسی در این رابطه می نویسد:
«این روزها محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی روزهای سختی را سپری می کند. هم زمان با بستری شدنِ یک هفته ای "ملک سلمان" در بیمارستان و انجام کولونوسکوپی توسط وی، برخی گمانه زنی ها دال بر این مساله مطرح می شوند که شاید جانشین شدن محمد بن سلمان به جای پدرش، چندان دور نباشد. البته که در شرایط کنونی، حدس و گمان ها در مورد عربستان صرفا به این مساله محدود نمی شود و برخی گزارش های رسانه ای حاکی از این است که احتمال دارد "جو بایدن" رئیس جمهور آمریکا، ماه آینده و برای نخستین بار به عربستان سفر کند و با بن سلمان دیدار نماید. 
بایدن در جریان کارزار انتخاباتی خود(در جریان انتخابات ریاست جمهوری 2020 آمریکا)، عربستان سعودی را یک دولت سرکش و منفور خطاب کرده بود. وی از آن زمان، به نحو گسترده ای بن سلمان را نیز بایکوت و تحریم کرده است. رویه ای که بیش از همه ناشی از دست داشتن بن سلمان در ماجرای قتل "جمال خاشقچی"(سال 2018) در کنسولگری عربستان در استانبول ترکیه است. 
اگرچه بن سلمان هرگونه دست داشتن در جنایت مذکور را انکار کرده با این حال، وی مسوولیت این مساله را با توجه به اینکه به نوعی حاکم همه کاره و در سایه عربستانِ کنونی است، پذیرفته است. در روزهای اخیر، بن‌سلمان صبر کرد تا پدرِ 86 ساله اش از بیمارستان مرخص شود تا وی بتواند به ابوظبی سفر کند و مراتب تسلیت خود را به دلیل فوت رئیس امارات متحده عربی، "خالد بن زیاد"، به مقام های این کشور اعلام کند و جانشینیِ "محمد بن زاید"(ولیعهد سابق امارات) را نیز تبریک بگوید. 
محمد بن سلمان در جریان سفر به امارات، هیاتی را جهت همراهی با خود برگزید که تا حد زیادی نشان از تسلط وی بر خاندان سلطنتی عربستان داشت. در این راستا، او عملا با این اقدام خود این پیام را نیز به جامعه بین المللی در سطح کلان و جو بایدن به طور خاص رساند که او کنترل کاملی بر پادشاهی سعودی دارد و در این میان برایش مهم نیست که چه اتفاقی می افتد. 
هیات همراهِ بن سلمان تشکیل شده از شاخه های مختلف حکومتی خاندان آل سعود بود. از جمله آن ها می‌توان به شاهزاده "عبدالعزیز بن احمد"(پسر ارشد شاهزاده احمد بن عبدالعزیز، برادرِ بازداشت شده ملک سلمان) اشاره کرد. جالب اینکه عبدالعزیز بن احمد هیچ پُست و سمتی هم در دولت کنونی عربستان ندارد اما نام وی از سوی رسانه های عربستانی در صدر افرادِ همراه با بن سلمان در سفر به امارات اعلام شده است. پدر وی یعنی احمد، یکی از سه عضو "شورای بیعت" بود که از انتصاب محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد عربستان در سال 2017 خودداری کرد. این شورای 34 نفره، که در برگیرنده اعضای مهم خاندان آل سعود است، توسط "ملک عبدالله" پادشاه سابق عربستان در سال 2009 پایه گذاری شد تا از طریق آن، روند جانشینی پادشاهان عربستان سعودی اتفاق بیفتد. 
محمد بن سلمان، احمد بن عبدالعزیز و شاهزاده محمد بن نایف را که وی آن ها را مهمترین و قدرتمند ترین رقبا و مخالفان خود می پندارد نیز بازداشت کرده است. البته که وی این اقدام را تا حدی نیز به این دلیل انجام داده زیرا این دو نفر، به شدت در میان مقام های آمریکایی نیز محبوب هستند و از آن ها حمایت می شود. 
احمد بن عبدالعزیز در سال 2020 بازداشت شد اما هیچگاه محاکمه نشد. این در حالی است که محمد بن نایف متهم به فساد شده است. احمد بن عبدالعزیز سال 2018 از لندن به عربستان بازگشت و در موضع گیری در مواجهه با معترضان به جنگ یمن گفت که "بهتر است اعتراضات خود را معطوف به افرادی کنند که مسبب و مسوول این جنگ هستند"(اشاره وی به ملک سلمان و محمد بن سلمان بوده است). 
حضور عبدالعزیز بن احمد در هیات همراه بن سلمان در سفر به امارات با الگویی که بن سلمان از سال 2015 و همزمان با اوج گیری حضورش در قدرت ایجاد کرده همخوانی دارد. در قالب این الگو، بن سلمان بستگان و نزدیکان جوانترِ افرادی را که اعضای ارشد آن ها را بازداشت می کند به کار می گیرد. در این راستا شاهد بوده‌ایم که عربستانِ تحت نظر بن سلمان، افراد زیادی را به اتهام فساد بازداشت کرده تا از این طریق، ساختار حکومت مشورتی که در آن اعضای خاندان سلطنتی عربستان در اداره امور، ایفای نقش می کنند را به ساختار حکومتیِ تک نفره تغییر دهد. 
درست به دلیل قبضه شدن قدرت در دستان بن سلمان است که شاهدیم جو بایدن قصد دارد به عربستان سفر کند تا اولا وی را قانع کند که تولید نفت کشورش را در بحبوحه "جنگ اوکراین" بالا ببرد و از فشارهای تورمی این مساله بر اقتصاد آمریکا و به طور کلی غرب بکاهد و دوم اینکه بایدن قصد دارد بن سلمان را مطمئن سازد که واشینگتن همچنان شریکی مناسب برای سعودی ها است و اساسا به آنچه  امنیت منطقه ای خوانده می شود نیز متعهد است. 
پیشتر بن سلمان نه تنها با این درخواست آمریکا مخالفت کرده بلکه حتی بر اساسا گزارش های رسانه ای، از گفتگوی تلفنی با بایدن در این رابطه نیز خودداری کرده است. در این رابطه اندکی بعد یک خبرنگار از بن‌سلمان پرسید که شاید بایدن با این اقدام وی دچار نوعی سوتفاهم شده باشد. بن سلمان نیز در پاسخ گفت: "به سادگی می گویم، هیچ اهمیتی برای من ندارد."
"محمد خالد الیحیی" عضو اندیشکده هادسون آمریکا می گوید: "عربستان سعودی از آنچه برچیده شدنِ عامدانه و البته گسترده نظم بین المللیِ آمریکایی می خواند، به شدت متاسف است".  وی به نقل از یک مقام عربستانی می گوید: "یک آمریکای قوی و قابل اتکا، بزرگترین دوستی است که عربستان می تواند داشته باشد. درست به همین دلیل است که آمریکایِ ضعیف و سردرگم، نه فقط برای خودِ آمریکا بلکه برای عربستان نیز یک تهدید و خطر است". 
ایالات متحده آمریکا این پیام و سیگنال را به منطقه خاورمیانه و متحدانش رسانده که در حال تغییر دادن نقطه تمرکز خود از خاورمیانه به آسیا است. این رویکرد موجب شده تا دولت های خاورمیانه ای از کاهش تعهدات آمریکا به امنیتشان صحبت کنند و نمود این مساله را نیز در اوج گیری قدرت ایران و متحدانش در منطقه و تلاش های گسترده دولت بایدن جهت احیای توافق برجام، تفسیر کنند.  
در این چهارچوب، شمار زیادی از مقام های آمریکایی از جمله "جیک سالیوان" مشاور امنیت ملی بایدن و "ویلیام برنز" رئیس سازمان سیا، سال گذشته و در جریان سفرهای خود به عربستان با بن سلمان دیدار کرده‌اند. "لوید استین" وزیر دفاع آمریکا نیز با بن سلمان به صورت تلفنی رایزنی و صحبت داشته است. در یک نمونه، بن‌سلمان در جریان ملاقات با سالیوان، وقتی وی در مورد مساله قتل جمال خاشقچی صحبت کرده، سرِ او(سالیوان) داد زده است. بر اساس آنچه برخی منابع اعلام کرده اند، بن سلمان به جیک سالیوان گفته که دیگر مایل نیست در این رابطه با آمریکایی ها صحبت کند و آمریکایی ها نیز بهتر است که درخواست هایشان از عربستان مبنی بر افزایش تولید نفت را فراموش کنند. 
با این همه، اینطور به نظر می رسد که اهرم های فشار در روابط عربستان و آمریکا، حالتی دو طرفه دارند. بایدن به نفت عربستان نیاز دارد تا پشتوانه اقتصادی روسیه را در هم شکند(با ایجاد سقوط در قیمت نفت). در عین حال، عربستان سعودی نیز علیه رغم دریافت حجم وسیعی از تسلیحات از آمریکا و اروپا و همچنین چین، به آمریکا به عنوان "ضامنِ امنیتی" خود نیازمند است. 
بن سلمان می داند که هیچ جایی برای رفتن ندارد. روسها به این سادگی ها به عربستان نزدیک نمی شوند و چینی ها نیز نَه مایلند و نَه قادرند که به صورت فوری و در بازه زمانی کوتاه، جایگزین آمریکا در معادله ایجاد روابط راهبردی با عربستان شوند. 
منتقدان بایدن معتقدند که در جریان نبرد شدید آمریکا با روسیه و چین بر سر نظمِ جهانی قرن بیست و یکم، آمریکا باید گفتگوهای قاطع و راهبردی را با سعودی ها انجام دهد و از موضع خود در رابطه با این کشور عقب‌نشینی نکند. در این راستا، "واشینگتن‌پُست" در مقاله ای تاکید می کند که "اگر بایدن بخواهد با عربستان تعامل و مصالحه کند، تضاد میان اصول ادعایی آمریکا و سیاست رسمی ایالت متحده، کاملا عیان و تشدید می‌شود و این مساله، هزینه های سنگینی را برای آمریکا و موضع و موقعیتِ بین المللی آن به دنبال خواهد داشت"».