بندر سالیانکا دروازه‌ای برای صادرات محصولات ایرانی به بازار روسیه

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، نخستین محموله‌ ترانزیتی از روسیه به هند از خاک ایران از کریدور شمال–جنوب هفته پیش آغاز شد. این محموله شامل دو کانتینر 40 فوتی حاوی لمینیت چوب با وزن 41 تن، به صورت آزمایشی از مبدا سن پترزبورگ واقع در روسیه حرکت کرده و پس از انتقال به «بندر سالیانکا» در آستراخان از طریق دریای خزر وارد ایران می‌شود.

این دوکانتینر پس ورود به منطقه آزاد انزلی در ایران، با کامیون به بندرعباس انتقال یافته و از آنجا توسط کشتی‌های کانتینربر به بندر ناواشیوا در هند که مقصد نهایی است، انتقال پیدا می‌کند.

پیش‌بینی زمانی که برای ترانزیت این محموله در نظر گرفته شده، کمتر از 25 روز است که در مقایسه با مسیر کانال سوئز بیش از 30 درصد از صرفه‌جویی در زمان برخوردار است. در تصویر 1 مسیر ارتباطی روسیه و هند از طریق کریدور شمال – جنوب نمایش داده شده است.

تصویر 1- کریدور ترانزیتی شمال به جنوب

در این بین موضوع قابل توجه بالاخص برای ایران، «بندر سالیانکا» و چرایی اهمیت آن است که در این گزارش به وضعیت و ویژگی‌های آن پرداخته می‌شود.

*مالکیت 53 درصدی ایران از بندر سالیانکا روسیه

بندر سالیانکا در منطقه اقتصادی استان آستراخان قرار دارد و جمهوری اسلامی ایران مالکیت 53 درصد از آن را در اختیار دارد. شهر بندری آستراخان نیز در فاصله 50 کیلومتری شمال دریای خزر و در خاک کشور روسیه واقع شده است و از طریق رودخانه ولگا به خزر متصل می‌شود (تصویر 2).

تصویر 2

طبق آمار رسمی دولت محلی آستراخان، بندر سالیانکا در سال 2020 بین 15 بندر فعال در رودخانه ولگا، توانست رتبه اول هم از لحاظ تناژ بارگیری و هم تعداد فروند پهلودهی کشتی را به خود اختصاص دهد. بندر سالیانکا که بیش از 53 درصد سهام آن در اختیار کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران است، در سال 2020، با حدود 670 هزار تن تخلیه و بارگیری، به برترین بندر از این حیث در این منطقه تبدیل شده است.

امین اعظمی کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس درباره زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های صادرات و واردات بندر سالیانکا می‌گوید: در این بندر به طول 750 متر اسکله وجود دارد و به طور همزمان 5 کشتی می‌تواند کار بارگیری و تخلیه را انجام دهد. این بندر از ظرفیت بیش از نیم میلیون تن بارگیری و تخلیه در طول یک سال برخوردار است و بر اساس سرمایه‌گذاری‌های در حال انجام، قرار است این میزان، به بیش از 0.7 میلیون تن در سال برسد.

وی در ادامه اظهار داشت: از دیگر ویژگی‌ها و مزیت‌های بندر سالیانکا می‌توان به چهار هزار متر خط راه‌آهن شامل شش خط ریل راه‌آهن، واگن‌های حمل غلات، انبارها و سیلوهای مختلف اشاره کرد.

اعظمی گفت: نوع کالاهای صادراتی روسیه از این بندر به ایران نیز اغلب شامل غلات، چوب، روغن و دانه‌های روغنی، ذرت، گوشت قرمز و تجهیزات و قطعات می‌شود. میوه و خشکبار، سبزیجات، سیمان، محصولات غذایی فرآوری شده، پارچه و سرامیک هم محصولاتی است که از طریق این بندر، از ایران به روسیه وارد می‌شود.

*بندر سالیانکا دروازه‌ای برای ورود ایران به بازار روسیه

بندر سالیانکا به دلیل موقعیت جغرافیایی که در خاک کشور روسیه و شمال دریای خزر دارد، می‌تواند نقش بسیار مهمی در توسعه و تقویت کریدور شمال-جنوب ایفا کند.

این بندر همچنین در انتهای مسیر رودخانه بزرگ ولگا قرار دارد که این رودخانه با 80 درصد حجم آب‌های ورودی به دریای خزر تنها آبراه قابل کشتیرانی در مناطق سرزمینی روسیه است که با استفاده از کانال «ولگا - دن» (تصویر 3) ارتباط مستقیم با آب‌های آزاد را میسر می‌سازد. همه این موارد ضرورتی را ایجاد می‌کند تا ظرفیت این بندر که نقش مهمی در تبادل کالا بین ایران و روسیه نیز دارد، افزایش پیدا کند.

تصویر 3

اما موضوعی که باید مورد توجه قرار گیرد استفاده از بندر سالیانکا به عنوان دروازه‌ای برای ورود به بازار روسیه و مرکزیت صادرات محصولات ایرانی است. متاسفانه ظرفیت و زیرساخت‌های این بندر به گونه‌ای است که بیشتر در امر واردات محصولات از روسیه به ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد و سهم آن نسبت به مبادی دیگر صادراتی ایران به روسیه، بسیار اندک است.

*فرصت ایران برای ایفای نقش در تجارت هند و روسیه

اهمیت بندر سالیانکا از زاویه نقش کریدور شمال – جنوب و تعاملات تجاری دو کشور هند و روسیه نیز برای ایران حائز اهمیت است. آخرین آمارهای رسمی هند نشان می‌دهد که در اولین ماه تحریم‌های روسیه (ماه مارس) صادرات هند به این کشور افتی 70 درصدی داشته، اما وارداتش بیش از دو برابر شده است. علت اوج‌گیری واردات مربوط به جهش خرید نفت هند از روسیه است که از 30 هزار بشکه در روز به بیش 700 هزار بشکه افزایش یافته است.

از طرفی سال گذشته میلادی نیز کل تجارت روسیه و هند 13.5 میلیارد دلار بوده که از مسیرهای دریایی کانال سوئز و بدون استفاده از خاک ایران انجام شده است.

با توجه به افزایش چشمگیر صادرات نفت روسیه به هند، به تدریج محصولات و کالاهای هندی نیز جای خود را بیش از پیش در بازار کشور روسیه باز کرده و مسیرهای صادراتی هند به روسیه اهمیتی دو چندان پیدا خواهند کرد.

در این راستا مهمترین راه حمل‌ونقل برای تعاملات روسیه و هند، کریدور شمال – جنوب بوده و در این مسیر، بنادر شمالی ایران و بنادر جنوبی روسیه در خزر بالاخص «بندر سالیانکا» به پایگاه‌های اصلی ترانزیت و حمل‌ونقل تبدیل خواهند شد.

همه این رخدادها بیانگر آن است که در کنار افزایش ظرفیت و استفاده از بندر سالیانکا جهت صادرات محصولات به کشور روسیه، این بندر باید برای واردات به روسیه از دیگر کشورها نیز تجهیز شود چرا که نه تنها عامل موثر در صادرات کشورمان به روسیه خواهد بود بلکه در فعال‌سازی کریدور شمال – جنوب که اخیرا با توجه به تحولات اوکراین اهمیت دو چندان یافته نیز نقش بسزایی خواهد داشت.

دولت‌های هند و روسیه در سال 1397 برای تسهیل و تسریع اجرای طرح ایجاد کریدور بین‌المللی شمال به جنوب از طریق ایران تفاهم‌نامه همکاری امضا کردند، اما خطوط ریلی ایران از بندر چابهار تا زاهدان و همچنین رشت تا آستارا هنوز تکمیل نشده است و این فرصت استثنایی در حوزه ترانزیت از کشورمان را در حالت تعلیق درآورده است.