دیدار رهبران روسیه و ترکیه در ایران، یک نمایش وحدت و همگرایی بالقوه نظامی است که به عنوان یک وزنه متقابل نیرومندِ ژئوپولیتیک در برابر دیدار اخیر رئیس جمهوری آمریکا از اسرائیل و عربستان سعودی، یعنی دو کشوری است که شرکای رده نخست آمریکا به شمار می آیند. هرچند مسئله سوریه در دستور کار گفت وگوها بود اما در ماه های اخیر از فوریت چندانی برخوردار نبوده و با اعلام این هدف توسط آمریکا که در پی انزوای ایران به خاطر برنامه هسته ای و روسیه به خاطر یورش به اوکراین است، دیگر مسائل امنیتی به اولویت این دیدار تبدیل شده است.
ایران، روسیه و ترکیه – یک عضو ناتو که روابطش با این پیمان به دشواری خورده است – می خواهند بی ثمری تلاش های آمریکا برای بازدارندگی یا چالش با آنها را مورد تاکید قرار دهند.
زمانبندی نشست تهران هم ظاهرا طوری تنظیم شده که بلافاصله پس از دیدارِ شدیدا مورد انتقادِ بایدن از خاورمیانه برگزار شود.
کارشناسان می گویند که منافع روسیه و ایران در این سال های اخیر بطور فزاینده ای همراستا شده است. نیکول گراوسکی، پژوهشگر مرکز بلفِر می گوید: "از زمان آغاز جنگ اوکراین شاهد هستیم که روسیه توجه بسیار بیشتری به روابطش با ایران نشان می دهد و اهمیت این روابط را بالا برده است."
جیک سولیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا اخیرا ادعا کرد که ایران قصد دارد صدها پهپاد رزمی را در اختیار روسیه قرار دهد تا در جنگ اوکراین به کار گرفته شود. هرچند حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، تکذیب کرده که ایران آماده تامین سلاح برای روسیه می شود اما وقتی پای چنین موضوعاتی در میان باشد، دیپلمات های ایران اغلب توسط سپاه پاسداران که بر مسائل امنیتی و نظامی اشراف دارد، در تاریکی نگه داشته می شوند.
فروش سلاح به یک قدرت هسته ای، برای ایران یک تحول گرانسنگ خواهد بود. دهه هاست که تهران، مشتری سلاح های چینی و روسی است اما اخیرا با سرمایه گذاری بر یک برنامه بومی تولید پهپاد، دیپلمات های غربی و خاورمیانه ای را به هشدار آورده است.
گراوسکی می گوید که پهپادهایی که ایران به روسیه می دهد، از همان نوعی است که به حوثی ها فروخته است. این واقعیت که روس ها به فن آوری ایران متکی باشند، مسئله مهمی است و نشان می دهد که این یک رابطه یک سویه نیست بویژه آنگاه که پای فن آوری نظامی در میان باشد.
حضور رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در این نشست هم تاکیدی است بر یک سیاست خارجی که حداکثر انعطاف دیپلماتیک را به نمایش گذاشته است. ترکیه در حالی که پیوندهای مستحکم دیپلماتیک، تجاری و نظامی اش با غرب و بویژه اروپا را حفظ می کند، روابطش با خودکامگان عرب و اسرائیل را هم ترمیم کرده است و پیوندهای فعال تجاری و سیاسی با ایران هم دارد. هم زمان روابطش را نه تنها با روسیه بلکه با اوکراین هم، که پهپادهای رزمی ترکیه را دریافت می کند، ادامه داده است.
مسکو، آنکارا و کی یف در حال گفت وگو با سازمان ملل بر سر شرایط ایجاد یک کریدور غلات و یک دفتر هماهنگی در ترکیه هستند تا هم زمان با بحران جهانی در مواد خوراکی، گندم و دیگر محصولات کشاورزی، شرق اروپا را از گذر دریای سیاه به دیگر نقاط جهان ارسال کنند. ظاهرا پوتین و اردوغان در این باره هم در نشست تهران گفت وگو کرده اند.
ترکیه همچنین خواهان چراغ سبز مسکو برای اقدام علیه رزمندگان کرد و گروه های سیاسی وابسته به آنها در شمال سوریه است؛ جایی که روسیه، سوریه، نیروهای آمریکایی و بسیاری دیگر از گروه های مسلح در تقلای سلطه بر این منطقه هستند.
منبع: ایندیپندنت / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11
