اما و اگرهای احیای برجام/ الزامات رهایی کشور در شرطی شدن در اجرای برجام چیست؟

برجام و موضوع احیای آن پر است از مسائل ریز و درشتی که هر کدام نیاز به تحلیل دارد. مصطفی خوش چشم در تحلیل و ارزیابی این مهم در گفتگو با بصیرت به سوالات ما پاسخ داده لست.

*جناب خوش چشم! احیای برجام الان در چه مرحله‌ای است و شرایط به چه منوالی پیش میرود؟

موضوعات فی مابین بر سر برخی مسائل باقی مانده که بزرگترین آن مسئله بسته شدن پرونده های پادمانی ایران در آژانس است که به صورت کاملا سیاسی بازمانده و جواب‌های فنی به آن‌ها داده شده در زمستان پیش و بدون بسته شدن آنها امکان توافق غیرممکن میشود، چرا که ایران انجام هرگونه توافقی را تنها به دلیل تمام کردن فشارهای اقتصادی و آژانس بایستی انجام بدهد اما آنچه که انجام خواهد شد اگر ایران بدون بسته شدن این پروندها توافقی انجام بدهد ماندن زیربار فشار است. بازماندن این پروندها باعث خواهد شده که انجام هرگونه توافقی نه تنها به ضرر ایران باشد بلکه پایداری نداشته باشد و ایران در زیر شمشیر ظلم همچنان باقی بماند. آژانس پرونده های بسته شده قبل از سال 94 را غیرقانونی مجددا باز کرده بر اساس ادعاهای اسرائیل و اگر چنین رویه‌ای بخواهد ادامه پیدا کند بر هیچ توافق و تعهدی از آژانس نمیتوان اتکا کرد و اطمینان داشت. بنابراین آژانس یکبار برای همیشه بایستی تصمیم بگیرد که مستقل و فنی و حقوقی عمل کند به جای آنکه ابزاری برای قدرت‌های غربی بشود. به غیر از مسئله آژانس چندین مسئله دیگر در حوزه تحریم‌ها باقی مانده که آنها هم مسائلی است که بعد از مسئله آژانس باید رفع بشود.

آیا آمریکا بر سر تضمین به ایران هم اقدامی انجام خواهد داد؟
در حوزه تضامین تاکنون برخی از تضامین گرفته شده و اخیرا در همین ماه‌های گذشته هم بر اساس مقاومتی که مردم ایران و جمهوری اسلامی ایران انجام داده و تسلیم فشارهای ترکیبی طرف مقابل اعم از فشارهای سیاسی و دیپلماتیک، جنگ روانی و شناختی و عملیات روانی، حمله سایبری از طرف اسرائیل برای ترور و خرابکاری، دستور توقیف محموله نفتی، باز اعمال تحریم‌ها و جنگ ارزی نشد و فشارهای طرف غربی بر ایران بی‌فایده ماند و ایران با مقاومت توانسته که پیشرفت‌هایی در برخی از همین حوزه ها به شکل نسبی ایجاد کند، اگر چه که در بخش هایی از اختلافات هنوز مسائلی باقی مانده و پیشرفت کمتری وجود داشته. دقیقا متن کنونی نسبت به خود برجام و یا نسبت به آن چیزی که در بهار پارسال وجود داشت و یا حتی نسبت به آن چیزی که در اسفند وجود داشته پیشرفت‌هایی را نشان میدهد و حاصل بیشتری را برای ایران داشته. اما هنوز این مقدار کافی نیست چرا که ما به دنبال توافقی هستیم که پایدار باشد و منفعت اقتصادی پایدار برای کشور بوجود بیاورد و هنوز برخی از این اختلافات باقی است و از جمله پرونده های آژانس باید بسته بشود تا اطمینان نسبت به عدم ادامه فشارها بر کشور حاصل بشود.

*چه الزامی برای انتفاع اقتصادی ایران بعد از اجرای برجام وجود دارد و اصلا بعد از اجرای برجام آمریکا رفتار گذشته‌اش را تکرار خواهد کرد؟
یکسری از تضمین‌ها برای همین موارد وجود دارد و اساسا تضامین و خصوصا تضامین هسته‌ای برای همین گرفته میشود که کشور حداقل دچار خسارت نشود اگر آمریکا بد عهدی کرد. آمریکا کشور و دولت بد عهدی است و خود را مافوق بقیه میداند و همواره احتمال این وجود دارد که با بی قانونی کامل دست به مجموعه‌ای از اقدامات دروغین بزند و بر زیر توافق بزند. فقط برجام نبوده که آمریکا از آن خارج شده و قراردادهای متعدد دیگری از جمله معاهده پاریس، اعمال موشک‌های بالستیک کوتاهبرد و میانبرد هسته‌ای، قرارداد نفتا و همینطور قرارداد آتلانتیک و توافق تعرفه تجاری با چین و همینطور بسیاری از توافقات دیگر حتی از سازمان یونسکو هم بعد از دهه‌ها خارج شد که برخی از این موارد حتی مصوبه کنگره را هم داشته. بنابراین در حوزه تضامین، تضمینی که طرف آمریکایی بدهد چه کنگره و چه دولت و چه هرکسی در آمریکا قابل اتکا نیست و تضمینی قابل اتکاست که تصمیم آن در تهران باشد و نه واشنگتن، چنین تضمینی را تضمین هسته‌ای و یا تضمین ذاتی میگوییم که اگر آمریکا زیر برجام زد نه تنها ایران چیزی را از دست نداده و خسارت به حداقل برسد ک این تهدید متقابل را نسبت به آمریکا نگه دارد که اگر شما از برجام خارج بشوید ما هم علم، ماشین‌ها و مواد را کامل نگه میداریم تا بلافاصله به دنبال غنی‌سازی 60 درصد و یا بیشتر برویم. چنین تضمینی بازدارنده است و تصمیم آن با تهران است و چنین تضمینی میتواند بسیار بازدارندگی ایجاد کند. به هر حال نبایستی کشور هرگونه توافقی اگر حاصل شود را به عنوان محور کار سیاست خارجی و گسترش و بهبود اقتصادی قرار بدهد چرا که با کشور بسیار بدعهدی چون آمریکا طرف هستیم که خوشبختانه دولت هم سیاست‌های خارجی و اقتصادی اش را بر مبنای برجام قرار نداده و تنها به آن به عنوان یکی از موارد موجود نگاه میکند.

* الزامات رهایی کشور در شرطی شدن در اجرای برجام چیست؟
عدم محوریت بخشیدن به برجام که دولت تاکنون همین را انجام داده و توجه به گسترش سریع روابط و همکاری های اقتصادی با کشورهای حوزه آمریکای لاتین، چین، روسیه، آسیا و همچنین آفریقا که پتانسیل بالایی از طریق بهبود روابط اقتصادی از طریق افزایش روابط خارجی دارند و برنامه هدفمند برای گسترش سریع روابط با کشورهای همسایه از مهمترین اقداماتی است که دولت میتواند انجام دهد تا نقش هرگونه تفاوت و یا برجامی در بهبود روابط اقتصادی و گسترش روابط تجاری و خارجی کم اثر تر بشود. بویژه با توجه به تحولات کنونی جهان در حوزه جنگ اوکراین و همچنین تایوان چین و روسیه هم حالا با فهم بهتری از سیاست‌های آمریکا آمادگی بیشتری برای گسترش موثر همکاری های اقتصادی با ایران دارند. زمانه کنونی زمانه بسیار منحصر به فردی است که میبایستی از پتانسیل موجود بهترین استفاده را برد.