برهم زدن بازی خطرناک

«مهدی خرسند» کارشناس اوراسیا و مسائل منطقه قفقاز در گفت‌وگو با صبح صادق درباره چرایی تنش‌زایی برخی کشورهای منطقه به ویژه ترکیه و آذربایجان و نگرانی حول محور از بین رفتن مرز ایران و ارمنستان گفت: «ترکیه و جمهوری آذربایجان به دنبال این مسئله هستند تا با ایجاد کریدور مستقیم در دالان زنگزور که از جنوب ارمنستان رد می‌شود، با فاصله کمتری و به صورت مستقیم با هم ارتباط داشته باشند. ترک‌ها تلاش می‌کنند با توسل به این حربه، دسترسی بیشتری به منابع انرژی خزر و بازار آسیای مرکزی داشته باشند تا مسافت کمتری طی کنند.»
وی در این باره افزود: «ترک‌ها و جمهوری آذربایجان بر آن هستند تا ایران را به نوعی دور بزنند؛ زیرا تا پیش از دامن زدن به بحران های کنونی، ترکیه و جمهوری آذربایجان به جغرافیای ایران نیاز داشتند.»
خرسند در این باره توضیح داد: «اصولاً ترک‌ها برای رفتن به باکو باید از مناطق شمال غربی ایران رد شوند؛ به همین دلیل برای دور زدن ایران تلاش می‌کنند تا با دسترسی به دالان زنگزور به ژئوپلیتیک ایران نیازی نداشته باشند. تحقق این موضوع برای ترکیه به این معناست که آنها بدون کمترین دردسری وزن سیاسی و اقتصادی خود را بدون داشتن ایران بالا می‌برند.»
کارشناس اوراسیا و قفقاز خاطر نشان کرد: «با توجه به اینکه حاکمیت ارمنستان غرب گراست، دولت این کشور تلاش می‌کند تا جای ممکن فضای ضد روسی خود را تقویت کند. براساس ادعای سران ارمنستان که عنوان می‌کنند به دنبال خارج شدن از فشارهای روسیه هستند تا در نبود روسیه در منطقه، فضای بیشتری برای بازیگری داشته باشند، می‌توان گفت با توجه به حمایت نکردن روسیه از دولت فعلی ارمنستان، سران ارمنستان برای تحت فشار قرار دادن روس‌ها کوشش می‌کنند تا مسائل فی مابین خود با جمهوری آذربایجان را حل و فصل کنند.»
وی در این باره تصریح کرد: «با وجود میل به کاهش تنش در سران ارمنستان، وجود فضای پرتنش در داخل جغرافیای منطقه قفقاز و اعلام آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای برخورد با تغییرات ژئوپلیتیک در منطقه قفقاز جنوبی، دولت ارمنستان را به عقب رانده است؛ به گونه‌ای که دولت ارمنستان در روزهای گذشته اعلام کرد هرگز دالانی به نام زنگزور را در اختیار ترکیه یا جمهوری آذربایجان قرار نمی‌دهیم. سران ارمنستان به صراحت بر این موضوع تأکید کردند که اگر قرار بر مذاکره مثبت با جمهوری آذربایجان باشد که منتهی به صلح شود، موضوع دالان زنگزور ربطی به این موضوعات ندارد و محل بحث نیست.»
وی در خصوص تلاش‌های ترکیه و آذربایجان برای بازیگری به نفع خود در منطقه قفقاز گفت: «محور باکو و آنکارا در فضای موجود تلاش می‌کنند با کلید زدن تنش‌های ژئوپلیتیکی در منطقه حرف خود را به منصه ظهور برسانند؛ اما مقاومت جمهوری اسلامی ایران، ایستادگی و واکنش صریح ایران نسبت به این قضیه و مدیریت روس‌ها مانع رخ دادن این اتفاق می‎شود.»
مهدی خرسند در خصوص علاقمندی ناتو به بازیگری در منطقه قفقاز نیز گفت: «قطعاً ناتو خواهان ورود به منطقه است؛ چرا که دسترسی به انرژی منطقه خزر کمک بزرگی به اروپای نیازمند به انرژی است. با این حال، باید به این نکته اشاره شود که بخشی از مسئله ناظر به علاقه‌مندی ناتو برای ورود به منطقه و مسائل مطرح شده است؛ بلکه بحث مهم اراده کشورهای منطقه برای فضا دادن یا ندادن به اروپاست.»
وی در این باره توضیح داد: «کشورهای منطقه به ویژه روسیه و ایران به خوبی می‌دانند ورود ناتو به منطقه مانع بزرگی در برابر ثبات و آرامش منطقه است؛ به همین دلیل، دو بازیگر مهم منطقه، یعنی جمهوری اسلامی ایران و روسیه با پیوستن و الحاق یا حضور ناتو به منطقه به شدت مخالفت می‌کنند، ضمن اینکه موانع بسیار زیادی پیش پای ناتو برای حضور در منطقه وجود دارد.»
کارشناس مسائل اوراسیا و قفقاز گفت: «با وجود حمایت‌های ناتو از اوکراین، دبیر کل ناتو اعلام کرد اوکراین به عضویت ناتو در نخواهد آمد. قطعاً این مسئله در مورد ارمنستان و جمهوری آذربایجان نیز صدق می‌کند. پیوستن کشورهای قفقاز جنوبی به ناتو از لحاظ فنی غیر ممکن و از لحاظ ژئوپلیتیکی با وجود قدرت‌هایی مانند جمهوری اسلامی ایران و روسیه مهر تأییدی بر غیر ممکن بودن ورود ناتو به منطقه قفقاز است.»
خرسند در خصوص راهکارهای ایران برای جلوگیری از تنش‌زایی ترکیه و جمهوری آذربایجان در منطقه گفت: «خوشبختانه جمهوری اسلامی ایران همواره نقش منطقی و بزرگ‌تری در منطقه قفقاز داشته است. ایران در طول چهار دهه گذشته تلاش کرده است با جمهوری آذربایجان و حتی ارمنستان روابط دوجانبه بسیار گرمی داشته باشد.»
خرسند در این باره تصریح کرد: «ایران هرگز برخورد سلبی و تندی با کشورهای منطقه قفقاز نداشته است. برخی از تنش‌هایی ایجاد شده بعد از جنگ قره باغ و ادعاهای بسیار زیادی که از سوی نمایندگان مجلس جمهوری آذربایجان مطرح شد و حتی شخص الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان با اینکه ادعاهای ژئوپلیتیکی و قومی مطرح کرد شاهد بودیم جمهوری اسلامی ایران منش پدرانه و بزرگ‌تری خود را نسبت به جمهوری آذربایجان رعایت کرد.»
وی در این باره گفت: «مسئولان جمهوری اسلامی ایران بر آن هستند تا با ایجاد آرامش و باز کردن مسیرهای همکاری در زمینه‌های اقتصادی مانع تشدید تنش‌ها شوند. نمونه و مصداق بارز این موضوع، سفر مسئوولین ایران مثل سفر اخیر سرلشکر باقری به جمهوری آذربایجان است.»
وی در این باره افزود: «جمهوری اسلامی در تلاش است تا همچنان همکاری‌های دو کشور در بالاترین سطح ممکن قرار داشته باشد. حتی در حاشیه اجلاس سازمان همکاری شانگهای شاهد دیدارها و رایزنی مقامات ایران با جمهوری آذربایجان و ترکیه بودیم تا فضا کنترل شود و التهابات کاهش یابد.»
مهدی خرسند بیان داشت: «جمهوری اسلامی ایران می‌داند که تنش در منطقه قفقاز نه به نفع ماست و نه به منفعت جمهوری آذربایجان یا ترکیه. از سوی دیگر، در پی این مسئله است که بازیگرانی مانند باکو و آنکارا را متوجه این موضوع کند که اگر همسایگان منطقه درگیر تنش شوند، جای پای دشمنان و متخاصمان که به منافع ملی کشورهای منطقه نمی‌اندیشند، باز می‌شود؛ لذا منطقه درگیر چالش‌های بسیاری می‌شود.»
وی در پایان گفت‌وگو خاطرنشان کرد: «بی‌تردید رویکرد جمهوری اسلامی ایران بسیار منطقی است. ما بر آن هستیم تا در آینده بسیار نزدیک با ارتقای سطح همکاری‌های اقتصادی به خصوص در حوزه ترانزیت بتوانیم فضای احساسی به وجود آمده از سوی کشورهای ترکیه و جمهوری آذربایجان را کنترل کنیم.»