نماینده کاخ سفید

نشست بغداد ۲ در اردن، در حالی به پایان رسید که «امانوئل مكرون» رئیس‌جمهور فرانسه در پایان این نشست بین‌المللی در مصاحبه‌ای با روزنامه «النهار» از پروژه منطقه‌ای ضد ایران با پشتیبانی فرانسه پرده برداشت كه هدف راهبردی آن حذف ایران از معادلات منطقه‌ای است. رئیس‌جمهور فرانسه در این مصاحبه اظهار داشت: «متقاعد شده‌ام كه نمی‌توانیم براى مشكلات لبنان، عراق و سوریه راه‌حلی پیدا كنیم مگر در چارچوب كاهش نفوذ منطقه‌ای ایران.»
برای واکاوی ابعاد پشت پرده این اظهارات رئیس‌جمهور فرانسه باید به این نکته توجه داشت که در حوزه سیاست خارجی اتحادیه اروپا، کشور فرانسه را می‌توان یکی از دو قدرت مهم و اصلی اتحادیه اروپا در نظر گرفت؛ چرا که سابقه و حجم سرمایه‌گذاری این کشور در حوزه قدرت نرم و دیپلماسی فرهنگی بیش از سایر قدرت‌های اروپایی بوده و هیئت حاکمه آن نیز فارغ از جناح‌بندی‌های سیاسی علاقه‌مند به توسعه نفوذ فرا قاره‌ای این کشور هستند، به همین دلیل نیز اثرگذاری فرهنگی و اجتماعی فرانسه بر دیگر کشورها مشهود و قابل مشاهده است. برای درک بهتر ابعاد هزینه‌کرد فرانسه در حوزه توسعه نفوذ فرهنگی باید به این گزاره اشاره شود که بر اساس اطلاعات بودجه‌ای دولت فرانسه، این کشور تنها در سال 2018 در راستای توسعه دیپلماسی فرهنگی خود اعتباری معادل 51/717 میلیون یورو را صرف اجرای 185 عنوان برنامه فرهنگی و اجتماعی در سراسر جهان کرده است که پروژه‌هایی، مانند «پروژه ینهض» در عراق از جمله این برنامه‌ها هستند.
مجری این پروژه مؤسسه فرانسوی «Expertise France» است که در سال 2015 میلادی با هدف هم‌افزایی بخشی ظرفیت‌های نرم فرانسه از ادغام شش نهاد فرهنگی دیگر تشکیل شد. این نهاد به طور مستقیم تحت سیطره و هدایت دولت فرانسه بوده و هم اکنون در بیش از 20 کشور جهان در چارچوب سیاست‌ خارجی فرانسه در حال اجرای اقدامات فرهنگی و اجتماعی است. بنا بر اطلاعات موجود، هدف‌گذاری این مؤسسه پیشبرد سند توسعه پایدار 2030 یونسکو معروف به «سند 2030» است. افزون بر این، مهم‌ترین اولویت‌های این مؤسسه عبارتند از:
حمایت از توسعه حکمرانی دموکراتیک، صلح، ثبات و امنیت اقلیم، تنوع زیستی و توسعه پایدار، سلامت و توسعه انسانی و برابری جنسیتی که سند 2030 تحقق این اهداف را مشروط به همراهی افکار عمومی ملت‌های هدف می‌داند؛ لذا مؤسسه Expertise France در تلاش است با ارائه برنامه‌های حمایتی و جلب مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد آمریکا، جامعه جوان و نخبگانی عراق را در عرصه پیاده‌سازی اهداف سند 2030 سازماندهی و به کارگیری کند.
امروزه، پروژه ینهض را می‌توان از جمله مهم‌ترین پروژه‌های این مؤسسه در عراق بر شمرد. این پروژه علاوه بر آموزش فعالیت‌های اقتصادی، توسعه فعالیت‌های مدنی و توانمندسازی فعالان جوان این عرصه را نیز به طور ویژه مد نظر دارد. با این حال، در راستای جلوگیری از افزایش حساسیت‌ها، هدف این پروژه حمایت از دانشجویان، افزایش فعالیت‌های مدنی جوانان و ایجاد کارآفرینی معرفی می‌شود. این پروژه در راستای کسب اعتبار اجتماعی در حوزه بازسازی عراق نیز فعال شده و با حمایت از تشکل‌های محلی و مدنی اقداماتی را پیش می‌برد.
همانگونه که اشاره شد، در سالیان اخیر به ویژه از سال 2018 میلادی تا کنون تحرکات فرانسه در حوزه عراق افزایش چشمگیری یافته است و حال در پی خروج نظامیان آمریکا از افغانستان و عراق، فرانسه به نمایندگی از کاخ سفید در حال آماده‌سازی خود برای ایفای نقش جدی در عراق است. البته باید به این نکته توجه داشت که پرونده خاورمیانه از منظر سیاست‌گذاران آمریکا دیگر یک اولویت برای ایالات متحده آمریکا به شمار نمی‌آید؛ لذا باید تمرکز این کشور معطوف به تهدیداتی از جنس چین و روسیه شود. از این رو، با قرار گرفتن عراق در «اولویت درجه دو» کاخ سفید، اتحادیه اروپا و به تبع آن فرانسه فرصت ویژه‌ای برای توسعه نفوذ و نقش خود در آینده عراق و منطقه به دست آورده‌اند.
با توجه به اظهارات مقامات و نخبگان سیاسی و اقتصادی فرانسه، توسعه نقش این کشور در عراق می‌تواند منجر به بهره‌مندی بیش از پیش فرانسه از بازار مصرف‌گرای عراق شود؛ به ویژه به این دلیل که فرانسه پیش از این نیز در دهه 70 و 80 میلادی مهم‌ترین شریک اقتصادی عراق به شمار می‌آمد. تحریم‌های بین‌المللی پیش از سقوط صدام و همچین اشغال عراق به دست آمریکا در سال ۲۰۰۳، موجب کاهش مبادلات اقتصادی دو کشور شد، اما در اوج کاهش روابط اقتصادی دو کشور، فرانسه ۸۰ درصد از طلب‌های خود از دولت عراق را در چارچوب باشگاه پاریس، به عراق بخشید تا بزرگ‌ترین کشور غربی باشد که از چهار میلیارد و ۸۰۰ میلیون یورو مطالبات مالی خود به امید بازگرداندن روابط خود با بغداد چشم‌پوشی کرده است. هر چند با توجه به حضور پر رنگ آمریکا در عراق، پاریس تاکنون نتوانسته به شکل مطلوب از ظرفیت‌های این کشور به نفع منافع ملی‌اش بهره‌برداری کند، البته این مسئله نیز به نوبه خود موجب شده است جامعه عراق در مقایسه با سایر قدرت‌های اروپایی دیدگاه مثبت‌تری نسبت به فرانسه داشته باشد و از تعامل و برقراری ارتباط با کشور فرانسه استقبال کند. دولت فرانسه نیز با درک این فرصت، ظرفیت‌های فرهنگی، رسانه‌ای و اقتصادی فرانسه را در حوزه جلب اعتماد و همراهی افکار عمومی عراق به ویژه نخبگان، نسبت به خود بسیج کرده است که پروژه ینهض نتیجه این سیاست است.
باید به این نکته نیز توجه داشت که گروه‌های سیاسی و نخبگانی عراق نیز از حضور و فعالیت فرانسه در عراق استقبال کرده و کمتر نسبت به آن حساسیت دارند؛ به همین دلیل دولت فرانسه از قدرت مانور و تأثیرگذاری بالایی در فضای سیاسی و اجتماعی عراق برخوردار است و می‌تواند به نحو مطلوب رهبری پیشبرد سیاست‌های غرب در قبال عراق را بر عهده بگیرد. از این‌ رو با توجه به اظهارات صریح و بی‌پرده مکرون، به نظر می‌رسد طی ماه‌های آینده شاهد افزایش حضور و فعالیت مؤسسه‌های فرانسوی در عراق با رویکرد تحدید نفوذ ایران و گروه‌های مقاومت خواهیم بود.