به تازگی نقل قولی از قائم مقام بنیاد ملی نخبگان منتشر شده که اعلام کرده است: «با اجرای برنامه بازگشت نخبگان به کشور ۲۷۰۰ نفر از نخبگان به کشور بازگشتند.» «ناصر باقری‌مقدم» با بیان اینکه 57 درصد نخبگان برگزیدگان المپیادهای علمی هستند که ۳۹ درصد آنها مهاجرت کرده‌اند و ۶۹ درصد نخبگان نفرات ۱ تا ۱۰۰ کنکور هستند که ۲۷ درصد آنها مهاجرت کرده‌اند، به برنامه‌های این نهاد برای بازگشت نخبگان به کشور اشاره کرد و گفت: «ایران همانند بسیاری از کشورهای دنیا با پدیده مهاجرت نخبگان مواجه است. ما اعتقاد به گردش نخبگان داریم، چرا که امری طبیعی است و حتی اعتقاد داریم نخبگان آخرین یافته‌های علمی را بیاموزند و آنها را در این زمینه تشویق می‌کنیم. مهاجرت نخبگان در سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۹ بوده است و با اجرای برنامه بازگشت نخبگان به کشور ۲۷۰۰ نفر از نخبگان به کشور بازگشتند.» اما نخبه در معنا کیست؟ نخبه به فردی برجسته و کارآمد اطلاق می‌شود که در خلق و گسترش علم، فناوری، هنر، ادب، فرهنگ و مدیریت کشور در چارچوب ارزش‌های اسلامی اثرگذاری بارز داشته باشد و همچنین فعالیت‌های وی بر پایه هوش، خلاقیت، انگیزه و توانمندی‌های ذاتی از یک‌سو و خبرگی، تخصص و توانمندی‌های اکتسابی از سوی دیگر، موجب سرعت بخشیدن به پیشرفت و اعتلای کشور شود. در کشور ما استعدادهای برتر زیادی وجود دارد و در صورتی که جامعه زمینه نخبگی را برای افراد فراهم کند، این افراد به مرحله نخبگی می‌رسند؛ اما در حال حاضر بخش زیادی از افرادی که در پایگاه بنیاد ملی نخبگان هستند، جزء استعدادهای برترند و بخش کمی از آنها نخبه هستند. افزون بر افراد نخبه، در جامعه ما گروه نخبه داریم که به هر یک از گروه‌ها، سازمان‌ها و نهادهایی که در مقایسه با سایر هویت‌های مشابه، توانمندی انجام فعالیت‌های نخبگانی را دارند، گفته می‌شود و شناسایی این نهادهای نخبگی در تداوم فعالیت‌های نخبگی و تبدیل استعدادهای برتر به نخبگان اثرگذارند. بحث بازگشت نخبگان به ایران موضوع قابل‌تحسینی است، اما کارشناسان معتقدند، جلوگیری از مهاجرت موضوع مهم‌تری است که باید به آن رسیدگی شود. در حالی بنیاد ملی نخبگان به‌دنبال بازگرداندن سالانه هزار نخبه به ایران است که آمارهای رصدخانه مهاجرت نشان می‌دهد، طی 10 سال گذشته، سالیانه بیش از 28 هزار ایرانی از کشور مهاجرت می‌کنند که آمار زیادی است، هرچند در این بین همه 28 هزار نفر نخبه نیستند؛ زیرا ویژگی‌های یک نخبه را که پیشتر گفتیم ندارند، اما در بیشتر موارد افرادی که مهاجرت می‌کنند، از نیروهای ماهری هستند که کشورهای دیگر آنها را جذب خود می‌کنند. نکته مهمی که در مهاجرت افراد به خارج از کشور باید به آن توجه کرد، این است که بیشتر نخبگانی که از کشور خارج می‌شوند، به منظور تجربه شرایط جدید و به دست آوردن دانش بیشتر به کشورهای دیگر که وارد می‌شوند و تقریباً همه آنها حس وطن‌دوستی و علاقه به ایران را دارند؛ به گونه‌ای که بسیاری از آنها با کسب تجربه‌های جدید در کشورهای پیشرفته‌تر، هرجا که لازم بوده است تجارب خود را به کشور مادرشان ایران انتقال داده‌اند و مهاجرت نخبگان به معنای دل‌کندن کامل فرد نخبه از ایران نیست. بازگشت 2700 نفر از نخبگان در طول 10 سال گذشته به کشور هرچند آمار مطلوبی نیست؛ اما نشان می‌دهد، با کمی حمایت ویژه از نخبگان مهاجر، می‌توان آنها را به کشور بازگرداند؛ نخبگانی که لازمه رشد و اعتلای کشورمان ایران هستند. اینکه فکر کنیم به اندازه کافی نخبه وجود دارد و مهاجرت آنها خللی در توسعه کشور ایجاد نمی‌کند، کاملاً اشتباه است، مهاجرت حتی یک نخبه هم زیانبار است، فردی که تمام رشد خود را در کشور ما داشته است و حالا که به ثمر نشسته است، بهره آن را دیگران می‌برند. متأسفانه، ما قدر نخبگان خود را نمی‌دانیم و حتی برخی اعتقاد دارند دادن تسهیلات و امکانات ویژه به نخبگان، فرق گذاشتن بین افراد است؛ در حالی که دشمنان ما با دادن امکانات ویژه و یک زندگی تضمین شده، همین افرادی را که ما خیال می‌کنیم نباید تفاوتی با دیگران برای آنها قائل شویم، از ما می‌دزدند! نخبه چرخ پیشرفت وطن است، اگر تمرکز نداشته باشد و خیالش پرت کارهای زائد باشد، توانی نخواهد داشت و ترجیح خواهد داد به جایی برود که آرامشش حفظ شود. امید است با طرح‌های بنیاد ملی نخبگان و تمهیدات در نظر گرفته شده برای حفظ آرامش نخبگان و ترغیب آنها به بازگشت، بازگشت نخبگان سرعت بیشتری به خود بگیرد.
