علاقه فراوان اندونزیایی‌ها به سریال‌های مذهبی و کتاب‌های شهید مطهری

جمهوری اندونزی، کشوری در جنوب شرقی آسیا است که بین اقیانوس هند و اقیانوس آرام قرار دارد. این منطقه با پایتخی جاکارتا بزرگ‌ترین کشور جزیره‌ای در جهان و دارای بیش از 17 هزار جزیره که به همین دلیل به کشور هزار جزیره هم معروف است. مساحت کل آن بیش از 900 هزار کیلومتر مربع بوده، چهاردهمین مناطق مسکونی بزرگ در جهان و هفتمین مناطق مسکونی بزرگ را در سراسر سرزمین‌های مشترک و دریایی دارد. جمعیت این کشور بیش از 238 میلیون نفر بوده که چهارمین کشور پرجمعیت در جهان را به خود اختصاص داده است. از سوی دیگر اندونزی پرجمعیت‌ترین کشور مسلمان محسوب می‌شود.

از جهت آداب و رسوم اجتماعی، آبرو در کشور اندونزی بسیار مهم است، به طوری که افراد در این کشور مواظب صحبت و تعامل خود هستند و حرفی را بدون تفکر به زبان نمی‌آورند. مردم در این کشور رک و صریح صحبت نمی‌کنند و رک حرف زدن را یک ایراد بزرگ می‌دانند. تمسخر در اندونزی بسیار ناصحیح است و در صورتی که این کار را بکنید قطعاً زیر سؤال می‌روید؛ حجاب کشور اندونزی پوشیده و سنتی است. این کشور در طول مسیرهای تجاری باستانی بین خاور دور، آسیای جنوبی و خاور میانه واقع شده و در نتیجه تحت تأثیر بسیاری از مذاهب از جمله اسلام، هندوئیسم، بودیسم، کنفوسیوس و مسیحیت قرار گرفته‌ است. متأسفانه غرب بر فرهنگ اندونزی در علم، فناوری و سرگرمی‌های مدرن مانند نمایش‌های تلویزیونی، فیلم و موسیقی و همچنین سیستم و موضوعات سیاسی تأثیر داشته‌ است. فرهنگ هند به ویژه در آهنگ‌ها و فیلم‌های اندونزی تأثیر گذاشته‌ است.

تمام این موارد گویای وجود یکسری از اشتراکات دینی، فرهنگی و هنری بین کشور ایران با اندونزی است و حضور ایران در این منطقه از شرق آسیا می‌تواند زمینه‌های مناسب جهت تبادلات اقتصادی و فرهنگی را فراهم کند. در این زمینه با مهرداد رخشنده، رایزن سابق ایران در کشور اندونزی به گفت‌وگو نشستیم.وی در حال حاضر سرپرست اداره کل همکاری‌ها و تنظیم‌گری صادرات فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی است. 

وی معتقد است اندونزی از جمله کشورهایی است که حکومت ما نسبت به بهره‌برداری از ظرفیت‌های آن غفلت‌های زیادی داشته و با یک برنامه‌ریزی مناسب در زمینه‌های فرهنگی و هنری می‌توانیم از یک سو با سیاست‌های شوم آمریکا و غرب در آن سرزمین مقابله کنیم و از دیگر سو مسیر تحقق اقتصاد فرهنگی را با این کشور پیش ببریم.  

مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌بینید. 

روند صادرات فرهنگی ادامه خواهد داشت

* صادرات فرهنگی به کشور اندونزی چه محصولاتی می‌تواند باشد؟

از آنجایی که بحث صادرات فرهنگی در موضوع سیاست‌های تحولی دولت سیزدهم قرار دارد، سازمان هم این بحث تحولی را در دستور کار خود قرار داده است تا بتواند از این فضای جدید در روابط فرهنگی‌مان با کشورهای دیگر استفاده کند. 

بحث تنظیم‌گری صادرات فرهنگی در سازمان فرهنگ و ارتباطات نوپاست و امید است با استفاده از ظرفیت رایزنان فرهنگی خارج کشور روند صادرات فرهنگی ادامه یابد. در کشور اندونزی اقلام زیادی از جمهوری اسلامی ایران برای آنها زیبایی دارد. صنایع فرهنگی به ویژه صنایع دستی و فرش برای آنها بسیار ارزشمند است. در مواد خوراکی نیز همین مسئله دیده می‌شود. حبوبات و مخصوصاً خرما برای آنها ارزشمند است و تجار ما در این فضاها مشغول به فعالیت هستند.

در تلاشیم توزیع‌کننده محصولات فرهنگی هنری باشیم

* آیا بسته‌های هنری از جمله فیلم و سریال و بسته‌های موسیقی در صادرات فرهنگی دیده می‌شود؟

بله؛ در بحث تحول فرهنگی این مسائل دیده شده است. ساخت فیلم، انیمیشن، موسیقی و تولید مستندهای ایران‌شناسی در برنامه‌ها پیش‌بینی شده است. تا امروز آنچه که عرضه شده،‌ عرضه‌ مردمی بوده است، منتها در تلاشیم توزیع‌کنندگان این محصولات هم باشیم.

* یکی از چالش‌های ما ایران‌هراسی است. اقدامات شما در راستای صادرات فرهنگی چه کمکی می‌کند برای شناساندن ایران فعلی به سایر کشورهای جهان؟

ایران‌هراسی یکی از حربه‌هایی است که چندین سال تداوم دارد. در این بین، فضای رسانه‌ای و مجازی خیلی به کمک دشمنان ما آمده و سبب شده دست برتری دارند و توانستند اسلام‌هراسی و ایران‌هراسی را در کشورهای مختلف ایجاد کنند. اگر بتوانیم ایران واقعی را به سایر کشورها معرفی کنیم که از جمله‌ی آنها پیشرفت‌های حوزه‌ی دانش‌بنیان و فناوری‌های نوین و هسته‌ای است، اطمینان دارم، خیلی از ذهنیات منفی مردم جهان نسبت به ما را عادی کند. ما در برخی از مسافران خارجی که به ایران می‌آیند، یک جمله مشترک را بارها شنیدیم. آنها می‌گویند این ایرانی که اکنون دیدیم، با ایرانی که به ما معرفی کردند، متفاوت است. این جمله را در بازخورد تمام شخصیت‌هایی که به ایران سفر می‌کنند می‌شنویم.

*   با توجه به اهمیت شناساندن ایران واقعی به سایر کشورها؛ برخی کشورها با تولید فیلم‌های سینمایی یا سریال‌ها سعی در معرفی سرزمین و فرهنگ و توانمندی‌های کشورشان به جوامع مقصد را دارند؛ مثلاً در کشور ما شاهد نمایش فیلم‌های کره‌ای و ... هستیم. با توجه به اشتراک فرهنگی و مذهبی‌مان با خیلی از کشورها، چرا ما از این ظرفیت استفاده نمی‌کنیم؟

این مسئله راهکاری برای برخی کشورها جهت تثبیت نفوذشان در سایر کشورهای منطقه است. ما این تجربه را داشتیم. خیلی از سریال‌هایی که در ایران ساخته شد مثل حضرت یوسف، حضرت سلیمان، حضرت مریم و ... هنوز هم در بعضی کشورها اکران می‌شود. اما یک تفکر واحد و اراده ملی در کشور وجود ندارد تا این کار را استمرار دهند. بخش دولتی و بخش خصوصی نقش مهمی در تحقق این امر می‌توانند ایفا کنند. این نوع فیلم‌ها هزینه‌های زیادی دارد و در کشورهای مقصد هم باید به راحتی بتواند در دسترس مخاطبان خود قرار گیرد. ما ثابت کردیم که از عهده‌ی این کارها بر می‌آییم.

خیلی از سریال‌هایی که در ایران ساخته شد مثل حضرت یوسف، حضرت سلیمان، حضرت مریم و ... هنوز هم در بعضی کشورها اکران می‌شود. اما یک تفکر واحد و اراده ملی در کشور وجود ندارد تا این کار را استمرار دهند. بخش دولتی و بخش خصوصی نقش مهمی در تحقق این امر می‌توانند ایفا کنند.

در دوره‌ای که خودم در اندونزی حضور داشتم، با رصدی که از شبکه‌های آنجا انجام دادم،‌ بیشتر روی حضرت یوسف کار می‌کردند. با توجه به اینکه مردم آنجا زمینه مذهبی دارند،‌ به سریال‌ها و فیلم‌های مذهبی و دینی علاقه‌مند هستند. من حتی در سال 99 شاهد تکرار پخش آن از این کشور بودم.

عشق اندونزیایی‌ها به  اهل بیت (ع) 

* فرصت‌ها و چالش‌های فرهنگی ایران در کشور اندونزی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ما فرصت زیادی داریم. کشور اندونزی با 270 میلیون جمعیت مسلمان، به نظرم اولین کشور اسلامی در جهان است. این مردم شافعی هستند و از جهت اعتقادی، به شافعی نزدیک‌اند و خودشان می‌گویند طرفدار اسلام خندان و اسلام معتدل. این شعاری است که مردم و دولت آنجا تلاش می‌کنند با آن در دنیا شناخته شوند و واقعیت هم همین است. این هم به خاطر یک کتابی است به نام «اطلس والیسومبو»؛ اولیایی نه‌گانه در کشور اندونزی هستند که مردم آنجا بسیار به آنها علاقه‌مندند. این اولیاء، علما و مروجان دینی اواخر قرن 15 یا 16 در اندونزی بودند که خیلی برای نشان دادن اسلامِ رحمت تلاش کردند و واقعاً عشق اهل بیت علیهم‌السلام در آنجا حس می‌شود.

مراسم تابوت در دهه اول محرم

این امر فرصت مناسبی برای ما محسوب می‌شود؛ یعنی با توجه به روحیه‌ی استعمارگری که در آن کشور بوده و وجود روحیه دفاع از مردم مظلوم فلسطین، سبب شده مردم آنجا را از نظر اعتقادی به ملت ما نزدیک کند. همیشه در نشست‌ها و ملاقات‌هایی که داشتم، می‌گفتم از لحاظ جغرافیایی هرچند با یکدیگر فرسنگ‌ها فاصله داریم، اما دل‌های دو ملت خیلی به هم نزدیک است؛ به هر حال فرهنگ ایرانی از طریق کشور هند، وارد اندونزی شده است. مراسمی به نام تابوت دارند که در دهه اول محرم برگزار می‌شود؛ شاید خیلی از نسل جدید آن سرزمین ندانند این آیین چه اتفاقی است، اما ما می‌دانیم همان دهه اول محرم است که از سنت‌های گذشته خود وام گرفتند.

* افراط‌گرایی هم در آنجا مشاهده می‌شود؟

نمی‌خواهم مدعی باشم آنجا افراط‌گرایی نیست. در آنجا مثل خیلی از کشورها افراط‌گرایی وجود دارد، منتها به دلیل آن حس و روحیه معتدل اسلامی که در بین مردم دیده می‌شود، خیلی توانسته از این افراط‌گرایی‌ها دوری جوید.

* درباره مهم‌ترین چالش‌های فرهنگی ما در این سرزمین چه نکاتی وجود دارد؟ 

امروز جامعه اندونزی سعی دارد خود را در جامعه بین‌المللی مطرح کند. به نظرم آنها در زمینه‌های فرهنگی و هنری خیلی نیاز دارند از تجربه کشور ما استفاده کنند. با اینکه حضور آمریکا در آنجا زیاد است و متأسفانه فرهنگ غرب در حال گسترش است، اما دلیل بر این نمی‌شود که فضای ما در آنجا تنگ‌تر می‌شود؛ بنابراین یکی ازچالش‌های ما، فشار غرب به دولت اندونزی است تا ما را محدود کند. 

درباره یکی دیگر از فرصت‌های ما در اندونزی عرض کنم که امروز جشنواره‌های بین‌المللی در آنجا قوت می‌گیرد،‌ اما تجربه این کار را ندارند؛ مثلاً جشنواره عکس در آنجا تازه شروع می‌شود. وقتی تجارب جشنواره عکس خود را به آنها می‌گفتم،‌ برایشان جالب بود. حاضر بودند افرادی را به ایران بفرستند و آموزش ببینند. در بحث آموزش و انتقال تجارب، خیلی این فرصت فراهم است. چون از لحاظ جغرافیایی دور هستیم، نباید سبب کم‌رنگ‌تر شدن روابط ما شود. هر اندازه کم‌رنگ‌تر شود، یقیناً آنها می‌توانند فشار و تأثیر بیشتری بر مردم آنجا بگذارند. معتقدم حضور پررنگ ما در هر صحنه‌ کشور اندونزی لازم است. امروز قدرت‌های جهانی در آنجا سرمایه‌گذاری می‌کنند. امروز آمریکا و چین در آنجا سرمایه‌گذاری می‌کنند. استرالیا و ایتالیا در بحث آموزشی سرمایه‌گذاری می‌کنند. این مسئله گویای آن است که این کشور در 10 سال آینده، اندونزی فعلی نخواهد بود و ما باید نقش خودمان را به خوبی ایفا کنیم.

یکی از ناراحتی‌های همیشگی خود بنده این بود که شروع فعالیت‌های فرهنگی ما در این کشور بزرگ اسلامی دیر بود. اولین حضور ما به عنوان رایزن فرهنگی در این کشور سال 1387 بود. با این حال اقدامات خوبی صورت گرفته است. امروز هم فرصت‌های ما کم‌رنگ‌تر شده است. ما اکنون به همان اندازه زیرساخت‌هایی که در هند داریم، می‌توانستیم در این کشورداشته باشیم.  شناخت مردم اندونزی پس از انقلاب اسلامی در اوج بود. خیلی از کتاب‌های شهید مطهری و شریعتی بدون حضور ما در آنجا ترجمه شده است. خیلی از شخصیت‌هایی که پا به سن هستند، تمام الگوهای ذهنی‌شان از این دو بزرگوار است.

بنابراین ما می‌توانیم حضور پررنگی در این کشور داشته باشیم مخصوصاً در کارهای هنری، چرا که اصولاً کشورهای شرق آسیا به هنر خیلی علاقه دارند. شما به چین که بروید، یک دوربین دستشان دارند تا از یک رویداد عکس بگیرند. تجارب هنری خودمان را وقتی به مسئولان آنجا می‌گفتیم، برایشان جذاب بود. آنها در خیلی از مسائل اسلامی با هنرهای خاص مشکل دارند و اینکه ما توانستیم این مشکلات را با نگاه فقهی و دینی حل کنیم، برایشان جذاب بود. بنابراین در بحث آموزش این کشور خیلی نیاز احساس می‌کند.

منبع: تسنيم