ارتقای ۳پله‌ای رتبه ایران در شاخص تاب‌آوری جهانی با وجود شرایط تحریمی

یکی از مهمترین معیارهای ارزیابی و تعیین کیفیت نظام توسعه در کشورها، جایگاه وضعیت رتبه شاخص‌های توسعه در سطح بین‌المللی است. این شاخص‌ها با عناوین متعدد توسط مراجع علمی و بین‌المللی با رویکردهای متفاوت هر سال مورد بررسی قرار می‌گیرد و منتشر می‌شود. جایگاه این شاخص‌ها از این منظر اهمیت دارد که رتبه و جایگاه هر کشور مورد توجه سیاستگذاران، فعالان اقتصادی، سرمایه‌گذاران در سطح تعاملات بین‌المللی برای تصمیم‌گیری و میزانی برای انگیزه حضور آنها در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی است.

هرچند روش ارزیابی و استفاده از داده‌های آماری آنهاً بعضا ممکن است با اهداف خاصی یا حتی سوگیری نسبت به یک کشور بررسی شود ولی این شاخص‌ها یک معیار نسبی و کلی از وضعیت کشورها را نشان می‌دهد. برخی از شاخص‌های مطرح در سطح کلان توسعه که مورد توجه تصمیم‌گیران در میزان حضور و مشارکت آنهاست شامل شاخص‌های محیط کسب‌وکار، رقابت‌پذیری جهانی، نوآوری جهانی، رفاه، توسعه انسانی، آزادی اقتصادی و... است.

شاخص تاب‌آوری جهانی نیز یکی از این نوع شاخص‌هاست که ابعاد و پایه اصلی آن در سه محور (شامل اقتصاد، کیفیت ریسک و زنجیره تأمین) مورد بررسی قرار می‌گیرد. شاخص تاب‌آوری جهانی توسط گروه (FM Global) که در حوزه مدیریت مالی و بیمه فعال هستند، مسائل و چالش‌های مربوط به توانمندی اقتصادی، مخاطرات و عوامل اثرگذار بر فعالیت کسب‌وکارهای هر کشور را در سطح جهان با استفاده از اطلاعات مراجع آماری مثل بانک جهانی و مجمع جهانی اقتصاد کشورها مورد ارزیابی قرار می‌دهند. هر کدام از این محورها از5 معیار تشکیل شده‌اند که به‌واسطه آن امتیاز هر محور مورد سنجش قرار می‌گیرد.

  همان‌گونه که در نمودار مشخص است، جایگاه رتبه و امتیاز ایران متناسب با ظرفیت‌ها و انتظارات هنوز با جایگاه مطلوب فاصله دارد، اما وضعیت ایران در گزارش 2023  نسبت به سال گذشته 3 رتبه و در مقایسه با دو سال قبل 20 رتبه ـ علی‌رغم شرایط تحریمی ـ ارتقاء یافته است. این شاخص به مؤلفه‌هایی مثل بهره‌وری، ریسک و مخاطرات، وابستگی اقتصاد کشورها به نفت (صادرات و واردات)، فساد، حکمرانی شرکتی، کیفیت زیرساخت‌ها، کیفیت شبکه توزیع و زنجیره تأمین تمرکز دارد.

رویکرد برنامه‌های توسعه به‌ویژه محورهای کلیدی در برنامه هفتم توسعه به‌نوعی هم‌راستا با مؤلفه‌های این شاخص و بهبود دیگر شاخص‌های توسعه است، مثلاً بهره‌وری یکی مهمترین معیارهای ارزیابی در رکن اقتصادی شاخص تاب‌آوری است که پایه اصلی رشد اقتصادی در برنامه هفتم در نظر گرفته شده است. در صورت اجرای برنامه‌های صحیح و مدیریت عملکرد حوزه‌های متولی در کشور بر اساس اهداف تعیین‌شده در برنامه هفتم توسعه، می‌توانیم رتبه این شاخص و سایر شاخص‌های مطرح در سطح بین‌المللی را بهبود دهیم.

برای موفقیت در اجرای برنامه‌ها و تحقق اهداف آن، همواره بر طراحی، استقرار و پیاده‌سازی نظام مدیریت عملکرد دستگاه‌های اجرایی با پیوند نظام بودجه‌ریزی به نظام برنامه‌ریزی در سازمان برنامه و بودجه کشور بر پایه مبانی علمی و چارچوب مشخص تأکید می‌شود. در صورت عدم رفع این خلأ شاهد انحراف مجدد در برنامه‌ها و تکرار نتایج گذشته خواهیم بود که در این شرایط موفقیت در تحقق اهداف برنامه‌ها به‌طور منطقی دور از انتظار است.

علی حسین‌پور/ مدیرکل دفتر ارتباط با مراکز علمی و پژوهشی خارجی و سازمان‌های بین‌المللی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری

منبع: تسنیم