صادرات گاز ایران به عراق نیازمند تغییر شیوه‌ تسویه مالی‌

روز گذشته سخنگوی وزارت برق عراق در یک صحبت تلویزیونی اعلام کرد که ایران بدون اطلاع قبلی صادرات گاز به این کشور را بسیار کاهش داده و در حد قطع کردن پیش رفته است و هم‌اکنون صادرات گاز ایران به نیروگاه‌های عراق دچار محدودیت شده است.

به گفته احمد موسی‌، نیروگاه‌های المنصوریه و الصدر، لرشید، التاجی، خور الزبیر و سایر نیروگاه‌ها به دلیل کاهش گاز وارداتی از ایران از کار افتاده‌اند.

سخنگوی وزارت برق عراق گفته است: ما دلیل محدود شدن صادرات گاز از سوی ایران را جویا شدیم که طرف ایرانی لزوم پرداخت پول گاز صادراتی از سوی عراق را دلیل آن اعلام کرده است.

* 2 گام وزارت نفت برای آزادسازی منابع ایران با فشار بر عراق برای اخذ معافیت از آمریکا

در این راستا خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، این موضوع را از شرکت ملی گاز پیگیری کرد.

یک مقام مسوول در شرکت ملی گاز در این‌باره به خبرنگار فارس گفت: صادرات گاز ایران به عراق قطع نشده ولی در حجم گاز صادراتی محدودیت‌هایی ایجاد شده است، ایران و عراق دو قرارداد گازی با حجم انتقال روزانه 60 میلیون متر مکعب دارند که به طور میانگین نیمی از آن اجرایی می‌شود.

‌وی ادامه داد: ماجرا از این قرار است که در ابتدای دولت سیزدهم، ارقام بالایی از گازبهای صادراتی به عراق، پرداخت نشده بود و حتی وزارت برق عراق به بهانه عدم تشکیل دولت در این کشور، از واریز مبالغ به حساب شرکت ملی گاز ایران در بانک تجارت عراق (TBI) نیز خودداری می‌کرد؛ در دولت سیزدهم، وزارت نفت با اعمال فشار به طرف عراقی از طریق محدودیت در صادرات گاز و مذاکره با این کشور، ابتدا وزارت برق عراق را وادار کرد که با اخذ مجوز ویژه از آمریکا، گازبهای ایران را در حساب بانک تجارت عراق واریز کند، البته همانطور که می‌دانید بانک TBI کاملا تحت دستور سیاست‌های تحریمی آمریکاست، بدین ترتیب بهای گاز ایران باید به ارز محلی دینار و تحت نظارت وزارت خزانه‌داری آمریکا در این حساب واریز شود و ایران تنها با مجوز آمریکا می‌تواند از آن استفاده کند.

این مقام مسوول اضافه کرد: در نتیجه در گام بعدی، دولت سیزدهم تلاش کرد تا با تداوم سیاست فشار و مذاکره با طرف عراقی، منابع بلوکه شده ایران در بانک تجارت عراق را آزاد کند و کشور عراق را وادار کند از آمریکا معافیت تحریمی برای آزادسازی منابع ایران دریافت کند؛ تاکنون حدود 5 میلیارد دلار از این منابع بلوکه شده آزاد شده است که شامل یک میلیارد دلار واردات کالای اساسی در سال 1400 و 1401، تسویه بدهی 1.6 میلیارد دلاری ترکمنستان از محل طلب از عراق و آزادسازی 3 میلیارد دلاری جهت پرداخت به عربستان بابت هزینه‌های حجاج ایرانی و واردات دارو و نهاده‌های دامی است.

‌بنابر اخبار واصله، مجددا وزارت برق عراق در واریز و آزادسازی منابع ایران در بانک عراقی کم‌کاری می‌کند که این موضوع سبب شده است شرکت ملی گاز ایران با محدودیت در صادرات گاز هم به طرف عراقی برای افزایش همکاری در وصول منابع فشار بیاورد و هم مانع تجمیع بدهی عراق به ایران شود.

*خطای بزرگ دولت قبل در تعبیه سازوکار تسویه مالی با عراق

اما مشکل وصول منابع در تجارت گاز با عراق چیست؟ مشکل دقیقا در مکانیزم پرداخت بهای گاز صادراتی ایران در TBI (بانک تجارت عراق) است. این مکانیزم طبق توافقی در تیر ماه ۹۸ از سوی بانک مرکزی ایران پذیرفته شد و از جمله اشتباهات بزرگ دولت قبل است، طبق این توافق، عراق بهای گاز ایران را در حساب رسمی شرکت ملی گاز در بانک تجارت عراق پرداخت می‌کند، اما این بانک کاملا تحت دستور سیاست‌های تحریمی آمریکاست. 

سیدحسن محفوظی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس درباره اشتباه دولت قبل در تعبیه سازوکار تسویه با عراق می‌گوید: در قرارداد گازی ایران و عراق از پیش‌فرض‌های قراردادهای روتین دنیا استفاده کرده‌ایم، برداشت دولت وقت این بود که برجام در حوزه بانکی گشایش ایجاد می‌کند ولی نکرد. الان سازوکار تسویه بهای گاز ایران به گونه‌ای است که باید مجوز معافیتی آمریکا صادر شود و حتما در قرارداد جدید باید این سازوکار تغییر کرده و پیشنهادی با فرض ماندگاری تحریم‌ها ارائه و توافق شود.

وی اظهار داشت: روس‌ها در قرارداد صادرات گاز به اروپا این ملاحظه را رعایت کردند که تعهد خریدار زمانی انجام می‌شود که گازبها تبدیل به روبل شده و وارد اقتصاد روسیه شود، نه اینکه صرفا یک تراکنش به حساب بانکی صورت بگیرد و بعد آن منابع بلوکه شوند.

بنابراین گزارش در نتیجه ضروری است ایران در موعد تمدید قرارداد گازی با عراق، مکانیزم تسویه مالی جدیدی را پیشنهاد داده و توافق کند، موضوعی که در شرایط تحریم نیز راهکارهای مختلفی برای جلوگیری از کانالیزه شدن تجارت ایران و عراق توسط آمریکا برای آن وجود دارد، به عنوان مثال هم‌اکنون عراق به دو کشور چین و هند روزانه بیش از ۲ میلیون بشکه نفت صادر می‌کند که امکان وصول طلب ایران از عراق با ارزهای یوآن و روپیه را به عنوان مکانیزم تسویه جدید فراهم می‌کند.