سناریوهای پساجنگ اوکراین/ تبعات اعتراف بایدن درباره «خالی‌شدن انبار تسلیحاتی ناتو» چیست؟

خبری که برای اوکراین هولناک و عجیب بود: جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا برای توجیه ارسال بمب‌های خوشه‌ای به اوکراین اعتراف کرد که آمریکا و متحدان این کشور با کمبودهای تسلیحاتی برای ارسال به اوکراین مواجه شده‌اند.

بایدن ماه پیش بعد از اعلام تصمیم برای ارسال بمب‌های خوشه‌ای به اوکراین در مصاحبه‌ای با سی‌ان‌ان گفت: «در این جنگ مهمات اهمیت دارد و مهمات آنها دارد تمام می‌شود و ما هم کمبود داریم، بنابراین، کاری که در نهایت کردم این بود که به توصیه وزارت دفاع عمل کردم و اجازه دادم در این دوره انتقالی این مهمات برای اوکراینی‌ها [ارسال شود].»

اوضاع تا چه‌حد وخیم است؟

آنچه بایدن آن را رسماً تأیید کرد مسئله‌ای بود که دارای ابعاد و زوایای متعددی است و از سوی منابع دیگر هم مورد تأیید قرار گرفته است. بخش اعظم توان آتش ارتش اوکراین به کمک‌های آمریکا وابسته است اما وبگاه شبکه خبری سی‌ان‌ان چند وقت قبل‌تر از اظهارات بایدن گفته بود که یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌ها در این حوزه مشکلاتی است که صنایع تسلیحاتی آمریکا برای همساز کردن سطح تولید با تقاضاهای فزاینده جهت پاسخ دادن به نیازهای اوکراین با آن مواجه است.

«مایک کوئیگ‌لی»، یکی از اعضای کمیته اطلاعاتی مجلس نمایندگان در آن زمان در خصوص کمبود ذخایر تسلیحاتی آمریکا برای کمک به اوکراین به سی‌ان‌ان گفت: «اوضاع دارد سخت‌تر و سخت‌تر می‌شود، این جنگی است که گمان می‌کردیم چندروزه تمام می‌شود اما الآن مشخص است که شاید سال‌ها طول بکشد.»

این قانونگذار آمریکایی اضافه کرد: «در زمانی که زنجیره‌های تأمین در دنیا دارند ته می‌کشند، غرب با دشواری‌های بسیار زیادی برای اجابت تقاضاها[ی تسلیحاتی اوکراین] در این سطح مواجه خواهد بود.»

دب فیشر که عضو کمیته‌های نیروهای مسلح و اعتبارات سناست هم چند روز پیش گفت: «فکر می‌کنم نیروهای ارتش بایستی در خصوص این موضوع نگران باشند.»
فیشر تصریح کرد: خط تولید شرکت لاکهید مارتین در زمان حاضر قادر به تولید 2100 موشک در سال است در حالی که اوکراین روزانه از 500 موشک استفاده می‌کند.
او گفت: «شاهدیم که یک پرچم قرمز در اینجا وجود دارد.» 

دلایل کمبود چیست؟

مقام‌های آمریکا و اروپا گفته‌اند که یکی از دلایل این کمبودهای تسلیحاتی این است که آنها بعد از چندین دهه صلح نسبی آمادگی یک جنگ ادامه‌دار را نداشته‌اند و احتمال آن را در نظر نگرفته بودند.

بن والاس، وزیر دفاع انگلیس چند هفته قبل‌ از این در مصاحبه‌ای با سی‌‌ان‌ان تصریح کرده بود در حالی که ناتو در اوایل جنگ برای یک «جنگ یک‌شبه، یه‌روزه» آماده بود هیچ‌کس این سؤال را نمی‌پرسید که «اگر این جنگ یک‌شبه و یک‌روزه به جنگی برای هفته دوم، هفته سوم، هفته چهارم و الی آخر تبدیل شود تکلیف چیست؟». سال گذشته، یک جنگ شبیه‌سازی‌شده نشان داد که ذخایر مهمات انگلیس فقط برای هشت روز جنگ کافی است.

دولت بایدن علاوه بر این، قصور دولت «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور سابق آمریکا را هم در این زمینه مؤثر می‌داند. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید در مصاحبه با سی‌ان‌ان گفت: «جالب است که رئیس‌جمهور سابق به‌کرّات درباره اینکه ژنرال‌ها به او درباره کمبود گلوله هشدار داده بودند سخن می‌گفت اما وقتی ما روی کار آمدیم متوجه شدیم هیچ کاری برای حل مسئله انجام نشده است.»

یکی دیگر از دلایل این کمبود تسلیحات را روزنامه فایننشال تایمز توضیح داده است. این روزنامه نوشته است: اگر مجموع بودجه دفاعی روسیه در یک سال قبل از جنگ را جمع بزنیم به 66 میلیارد دلار می‌رسیم. چین نیز در آن بازه زمانی 239 میلیارد دلار بودجه دفاعی اختصاص داده بود. این حجم از هزینه دو کشور چین و روسیه در زمینه تسلیحاتی و دفاعی در مقایسه با بودجه کشورهای عضو ناتو که بیش از 1.1 تریلیون دلار بوده، بسیار کم به‌نظر می‌رسد.

با وجود بودجه هنگفت ناتو در زمینه دفاعی، بخش عمده‌ای از این بودجه برای تولید سامانه‌ها و تسلیحات پیشرفته همانند جنگنده‌ها اختصاص یافته است که کشورهای غربی تا کنون از دادن جنگنده‌های پیشرفته به اوکراین خودداری کرده‌اند.

فایننشال تایمز، مضاف بر این کمبود تسلیحات در غرب را ناشی از سیاست دولت‌ها برای ادغام صنایع دفاعی ارزیابی کرد و نوشت: وضعیت به‌قدری بد است که انگلیس از طریق یک دلال بلژیکی، سامانه هویترز خریداری کرد و در اختیار اوکراین قرار داد و در حالی که پنتاگون در دهه 1990، با 51 پیمانکار تأمین تسلیحات کار می‌کرد اکنون فقط 5 پیمانکار اصلی، طرف قرارداد آن هستند.

به‌علاوه غرب در طول 20 سال گذشته بخش عمده‌ای از بودجه و تسلیحات نظامی خود را برای جنگ در خاورمیانه اختصاص داده و از آمادگی برای جنگ‌هایی که به تانک‌ها و توپخانه‌های سنگین احتیاج دارند همانند نبردی که هم‌اکنون در اوکراین در جریان است، غافل مانده است.

نگرانی درباره توپ 155میلی‌متری

مقام‌های آمریکایی گفته‌اند به‌ویژه درباره تأمین مهمات توپخانه‌های 155میلی‌متری نگرانی وجود دارد. آمریکا تولید این محصول را سال گذشته که مشخص شد جنگ ادامه‌دار خواهد بود افزایش داد اما سالیوان در مصاحبه با سی‌ان‌ان گفت تولید انبوه این محصول برای رسیدن به سطح قابل قبول «سال‌ها» زمان خواهد برد.

تا امروز آمریکا بیش از 2 میلیون گلوله توپخانه 155میلی‌متری در اختیار اوکراین قرار داده است. وزارت دفاع آمریکا گفته هدفش تولید 70 هزار گلوله توپخانه در ماه است اما طبق گفته سخنگوی ارتش آمریکا تولید واقعی تنها 30 هزار گلوله در ماه است.

لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا در ماه جاری به سی‌ان‌ان گفت: «یک جنگ فشرده توپخانه‌ای در جریان است. ما شاهد آن هستیم که دو طرف از مقادیر زیادی حملات توپخانه‌ای استفاده می‌کنند و این البته باعث فشار بر ذخایر بین‌المللی مهمات و گلوله‌های توپخانه می‌شود.»

یک مقام پنتاگون به سی‌ان‌ان گفته است در حالی که یک سال و نیم از جنگ می‌گذرد اوکراین شلیک با توپخانه را کاهش داده است، اما با وجود این، باز هم روزانه بین 2000 تا 3000 گلوله توپخانه شلیک می‌کند. نرخ استفاده از این تسلیحات قبل از شروع ضدحمله اوکراین بیشتر بود چرا که اوکراین در حال انجام عملیات‌هایی بود تا بتواند به‌سمت مواضع روسیه پیشروی کند.

برخی از مقام‌های آمریکایی امیدوار بودند که اوکراینی‌ها در مرحله فعلی وابستگی کمتری به حملات توپخانه‌ای داشته باشند و بیشتر به‌سمت مانورهای تسلیحاتی ترکیبی روی بیاورند که سبک کارآمدتر و پیشرفته‌تری از مبارزه است. اما روسیه با مین‌گذاری در اراضی‌ای که اوکراین به‌دنبال تصرف آن است ضدحمله اوکراین را کندتر و وابستگی ارتش این کشور به استفاده از توپخانه را بیشتر کرد.

زمان تولید

افزایش معنادار تولید تسلیحات توسط آمریکا چقدر زمان خواهد برد؟ جیک سالیوان در این خصوص می‌گوید: ما متوجه شدیم توانایی برای تولید انبوه مهمات و رسیدن به سطحی که نیاز داشتیم نه چند روز یا چند هفته یا چند ماه بلکه چند سال طول خواهد کشید.

یک مقام دیگر ناتو به سی‌ان‌ان گفته است: مسئله دیگری که در اینجا وجود دارد ناتوانی کشورهای عضو ناتو برای ایجاد مشوق برای پیمانکارها جهت افزایش تولید محصولاتی مانند گلوله‌های توپ 155میلی‌متری است که دولت‌ها طی سال‌های گذشته عادت به خرید انبوه آنها نداشته‌‌اند.

مسئله تأمین بودجه برای ارسال این تسلیحات و تجهیزات در آمریکا هم از جمله دیگر گرفتاری‌هایی است که کی‌یف با آن مواجه است. «دیفنس‌وان» در گزارشی که حدود دو ماه پیش منتشر کرده بود تصریح کرد که کنگره آمریکا از فوریه 2022 که جنگ آغاز شد 48.9 میلیارد دلار برای کمک‌های نظامی و تجهیزاتی به کی‌یف در نظر گرفته است که از آن رقم تا ماه مه سال جاری میلادی نزدیک 38 میلیارد دلار به اوکراین اختصاص داده شده و تا پایان سال مالی، تنها حدود 11.9 میلیارد دلار دیگر بودجه برای ارسال باقی مانده است.

این گزارش پیش‌بینی کرده است در صورت عدم تصویب بودجه‌ جدید از سوی کنگره آمریکا ارسال کمک‌های نظامی به ارتش اوکراین تا ماه آگوست به‌شدت کاهش خواهد یافت و حتی متوقف خواهد شد، این در حالی است که اوکراین دقیقاً در همین زمان است که به تسلیحات بیشتری برای انجام عملیات ضدحمله خود علیه روسیه نیاز خواهد داشت.

هم‌راستا با این گزارش، پایگاه پولیتیکو هم به‌نقل از یکی از دستیاران کنگره گزارش داد که در صورتی که کی‌یف مجبور باشد برای دریافت بودجه بیشتر صبر کند ممکن است ارسال سلاح به ارتش این کشور دست‌کم برای مدتی قطع شود،
در همین حال، اختلاف‌های حزبی در آمریکا برگ دیگری به این مشکلات اضافه کرده است، در ماه آوریل گروهی متشکل از 17 نماینده جمهوری‌خواه با امضای نامه‌ای خطاب به جو بایدن خواستار اتمام کمک به اوکراین شدند. در همان زمان، گروهی از دموکرات‌های جریان ترقی‌خواه هم در نامه‌ای که البته اندکی بعد آن را پس گرفتند خواستار گفت‌وگوهای مستقیم صلح بین آمریکا و روسیه شدند.

جمهوری‌خواهان مخالف با این جنگ گفته‌اند با دادن چک سفیدامضا به اوکراین موافق نیستند و انتظارشان نه‌تنها نظارت بیشتر بر ارسال کمک‌ها است بلکه تنها در صورتی با تخصیص بودجه‌های بیشتر به اوکراین موافقت خواهند کرد که دولت، راهبردی برای پایان جنگ ارائه کند. این جمهوری‌خواهان علناً گفته‌اند که نگرانی‌شان این است که اقتصاد ایالات متحده کشش این همه حمایت از جنگی را که پرهزینه‌ترین جنگ نیابتی آمریکا بوده است، ندارد،
نتایج نظرسنجی‌ها هم نشان می‌دهد نه زرادخانه آمریکا بی‌نهایت است و نه صبر مردم آمریکا چرا که حمایت‌های عمومی از جنگ هم رو به کاهش است. نظرسنجی‌ای که اندیشکده بروکینگز منتشر کرد نشان می‌دهد این حمایت میان رأی‌دهندگان جمهوری‌خواه و دموکرات، هر دو نسبت به زمان آغاز جنگ اوکراین کاهش معناداری داشته است. (شکل زیر).

سناریوهای پساجنگ

کمبود تسلیحات چه تبعاتی برای آمریکا و متحدانش در ناتو دارد؟ نخستین سؤالی که در اینجا ذهن برنامه‌ریزان پنتاگون را درگیر کرده این است که اگر حین جنگ اوکراین جنگ دیگری مانند حمله چین به تایوان رخ بدهد آیا آمریکا از مهمات کافی برای وارد شدن به جنگ برخوردار خواهد بود یا خیر.

«بیل لاپلانته» مقام اصلی پنتاگون که مسئولیت مسائل مربوط به آمادگی تسلیحاتی آمریکا را به‌عهده دارد در گفت‌وگویی با پایگاه فورچون می‌گوید: «اگر اوضاع در حوزه فرماندهی ارتش آمریکا در ایندوپاسیفیک به‌سمت انفجار حرکت کند چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ اگر چنین اتفاقی مثلاً نه پنج تا 10 سال بعد، بلکه همین هفته بعد رخ بدهد چه می‌شود؟ وضعیت ما از لحاظ کمیت تسلیحات چطور است؟ اینها سؤال‌هایی است که ما هر دقیقه از خودمان می‌پرسیم.»

در همین راستا، نشریه وال‌استریت‌ژورنال اخیراً گزارش داد که مقامات آمریکا نگران این موضوع هستند که ارسال بیش از اندازه تسلیحات نظامی به اوکراین در آینده شرایطی ایجاد می‌کند که طرح‌های بلندمدت واشنگتن را برای مسلح‌کردن تایوان در میانه افزایش تنش‌های این جزیره با چین با مشکل جدی روبه‌رو کند.

ریچارد هاس، مقام سابق آمریکا و رئیس اندیشکده شورای روابط خارجی فروردین‌ماه سال جاری گفته بود که تحویل مقادیر عظیمی از حمایت‌های مادی و مالی به اوکراین ممکن است چین را به این باور برساند که توانایی غرب برای کمک نظامی به تایوان تضعیف شده است و در نتیجه پکن را به انجام عملیات در آن منطقه ترغیب کند.

آتش‌بس، در شرایطی که روسیه 20 درصد از خاک اوکراین را در اختیار دارد دیگر نتیجه احتمالی‌‌ای است که کمبودهای تسلیحاتی ناتو ممکن است برای کی‌یف ایجاد کند، در واقع، ادامه جنگ و خالی شدن ذخایر تسلیحاتی کشورهای ناتو روز به روز شرایط را به‌زیان اوکراین تغییر می‌دهد و باعث می‌شود دست این کشور هرروزه در مذاکرات صلح احتمالی خالیتر از قبل شود.

منبع: تسنیم