پرتغال پیشتاز در استعمار

«پرتغال» کشوری در جنوب غربی اروپاست. پایتخت آن «لیسبون» و زبان رسمی آن پرتغالی است که از شاخه زبان‌های رومی‌تبار است. جمعیت این کشور 5/10 میلیون نفر و واحد پول آن «یورو» است. این کشور از اعضای اتحادیه اروپا و ناتو بوده و شیوه حکومتی آن جمهوری پارلمانی است. دین مردم این کشور، مسیحیت و از شاخه کاتولیک رومی است. پرتغال، غربی‌ترین کشور سرزمین اصلی اروپاست. خاک پرتغال به همراه تنها همسایه خود، اسپانیا شبه‌جزیره «ایبری» را تشکیل می‌دهد. پرتغال از سوی غرب به اقیانوس اطلس محدود شده‌ است و دو مجمع‌الجزایر آزور و مادیرا واقع در این اقیانوس نیز جزء خاک پرتغال هستند.
پرتغال، نخستین قدرت استعماری بود که توانست به سرزمین آفریقا راه یابد؛ همچنین اولین کشوری بود که به تجارت برده در آفریقا روی آورد و نخستین محموله برده و طلا به سال 1441، وارد لیسبون شد. پرتغالی‌ها در اواخر قرن پانزدهم، سودای تسخیر شرق و دستیابی به ثروت افسانه‌ای هند و تسلط بر تجارت ادویه را در سر می‌پروراندند؛ بنابراین برای یافتن راهی دریایی به سرزمین‌های دور تلاش‌های‌شان را آغاز کردند؛ البته گروهی از مورخان علل گسترش‌گرایی پرتغال را احساسات و تعصبات مذهبی و اشاعه‌ آیین مسیح دانسته‌اند و گروهی دیگر معتقدند برای درهم شکستن قدرت مسلمانان و ریشه‌کن کردن نفوذ سیاسی آنان درصدد دور زدن آفریقا و بسط نفوذ خود در اقیانوس هند بر آمدند. «هرمن رندال» معتقد است، وقتی پرتغالی‌ها به راه جنوب رفتند و آفریقا را دور زدند و پس از آن، به طرف مغرب راه مستقیم هند را در پیش گرفتند، هدف‌شان این بود که در بازرگانی بندرهای ایتالیا شریک شوند.
پرتغالی‌ها در جریان قرن سیزدهم و چهاردهم از یک تجربه نیرومند برخوردار شدند. در قرن‌های پانزدهم و شانزدهم استفاده از سلاح آتشین و آشنایی با قطب‌نما و سکان کشتی، راه کشفیات جدید را برای قدرت‌های غربی باز کرده بود. پرتغالی‌ها اولین ملتی بودند که از این وسیله جدید استفاده کرده و پیش‌قراول تجارت عظیم ماوراء اقیانوس‌ها شدند. آنها از اواخر قرن پانزدهم به غارت هندوستان دست زدند و از آنجا کالاهای گرانبهای شرقی، مانند ادویه، خاک طلا، عاج، سنگ‌های گرانبها و منسوجات ابریشمی با خود ‌بردند. پرتغالی‌ها بازرگانان عرب را از هندوستان بیرون راندند و کلنی‌های خود را بنا نهادند.
استعمارگران پرتغالی در قارّه آمریکا نیز با تمام توان حضور یافتند و اداره بزرگ‌ترین سرزمین جنوبی این قاره، یعنی برزیل را در اختیار خود داشتند؛ این در حالی است که مناطق استراتژیکی از آفریقا و از جمله تسلط بر دماغه امیدنیک برای سال‌ها در اختیار آنها بود و سیطره آنها تا خلیج‌فارس، اقیانوس هند و سواحل سنگاپور و جنوب شرق آسیا گسترانیده شده بود.