عضویت ایران در گروه بریکس چه تأثیری بر منافع ملی دارد؟

«بریکس» گروهی از اقتصادهای نوظهور است که در قاره‌های مختلف جهان از جمله چین، روسیه، برزیل، هند و آفریقای جنوبی گسترش یافته و در سال 2009 با هدف تقویت همکاری اقتصادی و تجاری بین کشورهای عضو تأسیس شد. پس از بحران اوکراین و روسیه کشورهای زیادی برای عضویت در این گروه علاقه نشان دادند. دلیل اصلی آن هم بی‌اثر کردن تحریم‌های غربی علیه کشورهاست. کشورهای عضو این گروه ۴۱ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند و مجموع تولید ناخالص داخلی آنها بیش از ۲۴.۴ تریلیون دلار آمریکا بوده که ۲۵ درصد از تولید ناخالص داخلی است. در حال حاضر نیز دولت سیزدهم به دنبال عضویت ایران در گروه بریکس است. در حالی که ایران موفق شد در سازمان همکاری شانگهای عضو شود، پیوستن به گروه بریکس می تواند تکمیل کننده اراده جمهوی اسلامی ایران در بی اثر کردن تحریم های غرب باشد. 

بریکس، مهم‌ترین گروهی به شمار می آید که قادر به رقابت با گروه ۷ است که ۶۰درصد از ثروت جهانی را به خود اختصاص داده است. البته در سال‌های اخیر سهم بریکس در اقتصاد جهانی به ۳۱.۵درصد رسیده که بیش از سهم ۳۰.۷درصدی گروه۷ است. سیدابراهیم رئیسی به‌ منظور شرکت در پانزدهمین نشست سران «بریکس» به‌‌دعوت رسمی «سیریل رامافوزا»رئیس جمهور آفریقای‌جنوبی، چهارشنبه عازم شهر ژوهانسبورگ محل برگزاری این اجلاس خواهد شد. 

 عضویت در این گروه به‌ تنهایی به رشد منجر نمی‌شود؛ اما تسهیلاتی که برای بخش تجارت در نظر گرفته می‌شود، می‌تواند زمینه‌ رشد را فراهم کند. یکی از مزیت‌های عضویت در این گروه برای ایران در بخش تجارت تعریف خواهد شد. آمار و ارقام گمرک ایران نشان می‌دهد اغلب تجارت ایران با همین چند کشور است و چین و هند در صدر آن قرار دارند.

صندوق بین‌المللی پول نیز پیش‌بینی کرده سهم گروه بریکس از اقتصاد جهانی روند رشد را طی خواهد کرد و تا چهار سال دیگر به حدود ۲۹درصد خواهد رسید. کشورهای بریکسی ۴۰درصد منابع مالی جهان و یک‌چهارم تجارت خارجی را در اختیار دارند. همچنین نیمی از کشورهای جهان در این گروه قرار گرفته‌اند که می‌تواند مزیت خوبی باشد. با اینکه در ابتدای تشکیل، این گروه برای بسیاری از کشورها در اولویت نبود؛ اما آمریکا با آن مخالفت داشت و در همان زمان تلاش کرد تا فعالیت این گروه منحل شود؛ اما بریکس به‌دنبال تشکیل بانک و پول جدیدی است تا بتواند سلطه دلار را کنار بزند. 
 
مزیت کشورهای عضو بریکس
چین پس از آمریکا دومین اقتصاد جهان به شمار می آید و بررسی‌ها نشان می‌دهد سهم این کشور از کیک اقتصاد جهانی افزایش خواهد یافت. هند هم یکی از کشورهای پیشرو در حوزه فناوری است. روسیه نیز اکنون تحت تحریم‌ها قرار گرفته و از آن زمان توانست روابط تجاری خود را توسعه دهد. برزیل نیز اکنون ششمین قدرت اقتصادی جهان است و اغلب تجارت خود را با اعضای گروه بریکس تعریف کرده است. آفریقای‌جنوبی نیز در مسیر توسعه‌یافتگی قرار دارد و اغلب تجارت خود را با اعضای این گروه خلاصه کرده است. 
 
عضویت جدید
در نشست آتی بریکس در ژوهانسبورگ کشورها و مجامعی گرد هم می‌آیند که نگرشی متفاوت از کشورهای غربی به آینده توسعه جهان دارند و در پی ایجاد دنیای چندقطبی و معماری جدید امنیتی هستند. همچنین کشورهای فوق به‌دنبال ایجاد یک جبهه گسترده برای اصلاح نظام سازمان‌های بین‌المللی هستند تا جایگزینی برای غرب در مسیر توسعه جهانی بیابند. زیرا معتقدند که سازوکار تصمیم‌گیری ازجمله در سازمان ملل متحد باید دموکراتیک‌تر شود تا نهادهای بین‌المللی بتوانند به چالش‌ها و بحران‌های جهانی پاسخ مؤثرتری دهند.

درعین‌حال یکی از مهم‌ترین مباحثی که در اجلاس ژوهانسبورگ مورد بحث قرار خواهد گرفت، مسئله پذیرش اعضای جدید است. درحال‌حاضر حدود ۳۰ کشور درخواست‌های رسمی و غیررسمی برای پیوستن به بریکس ارسال کرده‌اند که ازجمله آنها می‌توان به ایران، افغانستان، الجزایر، آرژانتین، بحرین، بنگلادش، بلاروس، مصر، اندونزی، قزاقستان، مکزیک، نیکاراگوئه، نیجریه، پاکستان، عربستان‌سعودی، سنگال، سودان، سوریه، امارات متحده عربی، تایلند، تونس، ترکیه، اروگوئه، ونزوئلا و زیمبابوه اشاره کرد.

پیشتر در اجلاس سران بریکس که در سال ۲۰۱۷ در شهر شیامن چین برگزار شد، طرح توسعه بریکس که هدف آن افزودن کشورهای جدید به این گروه بود، مطرح شد و اینک قرار است اعضا دراین‌باره تصمیم‌های جدی‌تری اتخاذ کنند. چنانکه در مارس ۲۰۲۳ «نالدی پاندور» وزیر امور خارجه آفریقای‌جنوبی اعلام کرد ۱۲ کشور ازجمله ایران، عربستان‌سعودی، امارات، مصر، الجزایر، آرژانتین، مکزیک و نیجریه تمایل خود را برای پیوستن به این گروه ابراز کرده‌اند و بریکس در تلاش برای ایجاد سازوکار برای عضویت کشورهای جدید است.

مقامات کشورهای عضو در بریکس نسبت به رقابت‌های موجود در عرصه بین‌المللی کاملا آگاه هستند و درک درستی از رقابت سیاسی و اقتصادی با آمریکا و اتحادیه اروپا دارند. کشورهای عضو بریکس دریافته‌اند که آمریکا تلاش می‌کند نه‌فقط در جنبه‌های سیاسی و امنیتی بلکه از بعد اقتصادی نیز به این کشورها آسیب وارد کند. وضع تحریم‌های متعدد و تلاش برای تضعیف اقتصادی بریکس ازجمله رویکردهایی است که آمریکایی‌ها دنبال می‌کنند. بریکس در طول دوران فعالیت خود موفق شده به یک نیروی استراتژیک تبدیل شود که آشکارا با قدرت‌های غربی به رهبری ناتو رقابت می‌کند.