82 درصد ظرفیت سدهای پنجگانه تهران خالی است؛ خبری که به تازگی و طی بررسی‌های منتشر شده است و نشان می‌دهد، میزان پرشدگی سدهای پنجگانه تهران تا ۹ آبان امسال به ۱۸ درصد رسیده است. این سدها ۳۴۵ میلیون متر مکعب آب ذخیره دارند که ۸۲ درصد آنها خالی است. این مهم تنها درباره پایتخت نیست؛ بلکه بررسی‌ها نشان می‌دهد، سایر نقاط کشور هم از این امر مستثنی نبوده و وضعیت بغرنج آب امروز دامن همه شهرهای کشور از شمالی‌ترین تا جنوبی‌ترین و از شرق تا غرب را گرفته است؛ زنگ خطری که سال‌های سال است به صدا در آمده است.بر همین اساس، میزان پرشدگی ۱۶ سد مهم تأمین‌کننده آب شرب و کشاورزی کشور از ابتدای سال آبی مهرماه ۱۴۰۲ تا ۸ مهر ۴۷ درصد بوده است که نشان از مطلوب نبودن وضعیت بارشی و منابع آبی کشور در سال‌های اخیر دارد. در حالی که پیش از این، کارشناسان نوید پاییزی پر بارش‌تر از سال‌های قبل را می‌دادند؛ اما با توجه به اینکه از نیمه پاییز هم گذر کرده‌ایم، اما خبری از بارش‌های در راه مانده و وعده‌های آسمان برای التیام حال خراب سدهای ذخیره آب کشور نیست.
حال ناخوش سدها
سال آبی گذشته، یعنی ابتدای مهر ۱۴۰۱ تا پایان شهریور۱۴۰۲ در حالی به پایان رسید که میزان بارش‌های آن در مقایسه با دوره بلندمدت ۵۴ ساله با کاهش ۱۴ درصدی همراه بود و این امر سبب شد میزان پرشدگی مجموع سدهای کشور به ۴۷ درصد کاهش یابد؛ اما اکنون 82 درصد سدهای پایتخت و حجم بالایی از سدهای کشور رنگ آب ندیده‌اند و این به معنای آن است که سال سختی به لحاظ تأمین منابع آبی در پیش داریم، بنابراین احتمال پرآب شدن مخازن سدها بعید به نظر می‌رسد. وضعیت منابع آبی کشور ناخوش است و از طرفی آب مهم‌ترین مسئله در عصر اخیر در میان تمام جوامع بشری است تا جایی که به اذعان برخی کارشناسان جنگ بر سر آب می‌تواند یکی از معضلات آینده کشورها در عصر پیش‌رو باشد و این امر مسئله کم‌آبی سدها و بی‌آبی کشور را استراتژیک‌تر می‌کند، به ویژه آنکه تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی و افزایش دمای زمین از مهم‌ترین پدیده‌هایی است که کارشناسان نسبت به عواقب آن هشدار می‌دهند.
تغییرات اقلیمی
افزایش دمای هوا و کاهش بارندگی‌های مؤثر، تمامی کشورهای این کره خاکی را دچار معضل کم‌آبی شدید کرده و در این میان به سبب تغییرات اقلیمی شدید ناشی از فعالیت‌های بشری رودخانه‌ها، چاه‌ها و چشمه‌ها و قنات‌های بسیاری خشکیده است. ایران اسلامی هم که در فلاتی گرم و خشک قرار دارد،منطقه‌ای کم آب و کم بارش است که افزایش گرمای هوا و کاهش بارندگی بیشتر به چالش منابع آبی و مشکلات عدیده آن دامن زده است، چنانکه شاهد تغییرات شدید حجم سدها و کاهش ذخیره منابع آبی هستیم. به گفته کارشناسان و اقلیم‌شناسان، روند کاهشی بارش‌های جوی همزمان با تغییرات اقلیمی و افزایش میانگین دمای هوا، در چند سال اخیر به تشدید بحران آب منجر شده و متأسفانه در چشم‌انداز کوتاه‌مدت نیز جز با پافشاری بر مدیریت مصرف و اولویت دادن به تأمین آب شرب، راهکاری برای گذر از این بحران به چشم نمی‌آید. آمارها نشان می‌دهد میزان بارش سال آبی جاری نسبت به دوره بلندمدت 21 ساله 14/3 درصد کاهش را تجربه کرده است. همچنین میزان بارندگی در مقایسه با سال گذشته 4/4 درصد افزایش داشته است.
گرمای هوا
وضعیت بارندگی‌ها در مقایسه با میانگین بلندمدت نامساعد است و پژوهش‌ها و بررسی آمارهای مربوط به تغییرات دمای هوا نیز از تغییرات قابل‌توجه در این حوزه حکایت دارد؛ به‌گونه‌ای که متوسط دمای کشور در سال آبی گذشته نسبت به دوره زمانی بلندمدت 1/1 درجه افزایش داشته است.
باید عنوان کرد کاهش منابع آبی زمین، به ویژه در فلات گرم و خشک ایران در حالی است که مصرف عمومی آب در کشور تغییری نداشته و همچنان ایران رکورددار پر مصرف‌ترین‌ها در حوزه آب در دنیا به شمار می‌آید. به گفته پژوهشگران، ایرانی‌ها یک و نیم برابر خارجی‌ها آب مصرف می‌کنند؛ به روایت دیگری مصرف ۲۴ ساعت هر ایرانی ۲۳۰ لیتر است؛ در حالی که این آمار در هلند ۱۲۹ و در بلژیک ۱۱۲ لیتر است. پر مصرفی چند برابری ایرانی‌ها در حالی تصویر می‌شود که کاهش بارندگی‌ها در سال آبی جاری به کاهش شدید منابع و ذخایر آبی کشور منجر شده است و همانطور که در ابتدای این نوشتار اشاره شد، 16 سد مهم تأمین‌کننده آب شرب و کشاورزی کشور از ابتدای سال آبی مهرماه ۱۴۰۲ تا ۸ مهر ۴۷ درصد پرشدگی را نشان می‌دهند و سدهای مهم تأمین‌کننده آب پایتخت با 82 درصد کاهش ذخایر مواجه است.
بی‌مبالاتی ما
در کنار کاهش بارندگی‌ها، افزایش دمای زمین که خود سبب تبخیر آب‌های سطحی و ذوب شدن یخ‌ها می‌شود و کاهش ذخایر آبی، بی‌مبالاتی‌ها در مصرف آب و رعایت نکردن شرایط بحرانی در مصرف آب هم سبب انتشار آمارها و روایت‌های ناخوشایندی از منابع آبی کشور شده است. کارشناسان می‌گویند و عقل سلیم هم حکم می‌کند که اگر مصرف سازماندهی و بهینه نشود، با مشکل کم‌آبی و قطعی‌های پی‌درپی و حتی جیره‌بندی آب مواجه خواهیم بود؛ در حالی که ممکن است جیره‌بندی هم چاره کار نباشد. به جز قطعی آب، وقتی منابع آبی به کف برسد، آب مصرفی با وجود کلرزدایی و ضدعفونی شدن با مشکلات بسیاری به سبب رسیدن به رسوبات کف حوضه آبریز مواجه خواهد شد و دیگر آب کیفیت سابق را نخواهد داشت؛ چنانکه این روزها شاهد شکایت‌های بسیاری از مردم از وضعیت و کیفیت نامناسب آب و وجود گل و لای و سنگریزه در آب هستیم. امری که زنگ خطر سلامتی را در کنار نبود آب و کاهش توسعه و ضربه‌های مهلک به اقتصاد و معیشت به همراه دارد.
