هفته گذشته کپسول زیستی «کاووس» به فضا پرتاب شد و پس از گذراندن تست‌های پیشرفته، با موفقیت به زمین بازگشت. این پروژه چه مسیری را طی کرده است؟ چه هدفی دارد و مختصات دقیق پرتاب و بازگشت کپسول چیست؟ اینها مهم‌ترین موضوعاتی است که «حسن سالاریه» رئیس سازمان فضایی ایران در یک گفت‌وگوی ویژه خبری درباره آن توضیح داد که خواندن آن حتماً برای شما خوانندگان گرامی جالب خواهد بود.
حرکت در این حوزه کند پیش رفت؛ در حالی که بحث زیست فضا و اکتشافات فضایی از مؤلفه‌های مهم فضایی کشورها به شمار می‌رود. بررسی وضعیت زندگی موجود زنده، امکان حیات در شرایط سخت خاص فضایی، بحث فضانوردی و دستیابی به منابع ارزشمند سایر کرات برنامه‌ای است که اگر آن را آغاز نکنیم و برای آن کار مطالعاتی جدی نداشته باشیم، از قافله به شدت عقب خواهیم ماند و زمانی به خود خواهیم آمد که فاصله بسیار طولانی با کشورهای حوزه صاحب فناوری پیدا کرده‌ایم؛ از همین‌رو در برنامه 10 ساله فضایی با جدیت بخش خوبی از برنامه به این حوزه اختصاص یافته است.
در برنامه 10 ساله فضایی همه موارد دیده شده و الحمدلله اولین گام با تست زیر مداری و کپسول 500 کیلوگرمی با موفقیت انجام شد. ان‌شاءالله این مسیر را پرشتاب‌تر از قبل ادامه می‌دهیم و امیدواریم که تست‌های بسیار متعددی داشته باشیم؛ زیرا حوزه زیست فضایی یکی از فناوری‌های های‌تک در جهان است؛ از همین‌رو هم باید در این حوزه آزمایش‌های بسیار دقیق‌تری در کشور انجام شود تا برسیم به نقطه اوج که همان انتقال موجود زنده و قرارگیری آن در مدار است.
عموماً در پرتاب‌های اولیه سراغ یک موجود زنده بزرگ نمی‌رویم؛ بلکه از کیت‌های زیستی و سلول‌ها استفاده می‌کنیم، زیرا این کپسول در مقایسه با نسل‌های گذشته از لحاظ جرم، حجم و ابعاد هندسی کاملاً متفاوت است؛ طبیعتاً در اولین پرتاب آزمایشی هیچ کشوری سراغ موجود زنده بزرگ، مانند حیوانات یا امثالهم نمی‌رود؛ بلکه معمولاً از کیت زیستی که شامل سلول‌های زنده هستند، استفاده می‌کند تا شرایط نزدیک به فضا در پرتاب زیرمداری بر روی سلول‌ها بررسی شود.
به جز دوربین‌های نصب شده در بیرون پرتابگر، حدود 10 سامانه اصلی در آن قرار دارد. اولین سامانه، سامانه تأمین توان، سامانه‌های مربوط به کامپیوتر پرواز و سیستم، تولید فرمان، بردهای حافظه و بردهای الکترونیکی است. سامانه دیگر، سامانه مربوط به سیستم‌های مخابراتی و تله متری است. این سامانه در واقع تصاویر را دریافت کرده و داده‌هایی از داخل کپسول و شرایط داخل کپسول ثبت می‌شوند و از طریق تله متری به زمین منتقل شده و به صورت برخط قابل دیدن است، البته در داخل مجموعه هم اصل داده‌ها ذخیره می‌شود و پس از بازیافت این داده‌ها استفاده می‌شود. سامانه پایش و اندازه‌گیری پارامترهای زیستی یک سامانه بسیار مهم است، پارامترهای گوناگونی مانند سطح فشار اکسیژن و دما در داخل مجموعه باید به طور کامل رصد و پایش شود تا در منطقه تلورانس مجاز قرار گیرد، اگر شرایط زیستی فراهم شده خارج از تلورانس تعیین شده باشد، شرایط حیات از بین می‌رود. همانطور که با بررسی سابقه پرتاب‌های فضایی و تست‌ها شاهدیم که افراد بسیاری در دنیا جان خود را از دست داده‌اند و در تاریخ فضایی جهان نیز ثبت شده است.
ما طراحی کپسول بعدی را که در کلاس جرمی بالاتر است، آغاز کرده‌ایم. مرحله ساخت آن هم انجام خواهد شد، اما به این اکتفا نمی‌کنیم و بسیاری از این زیرسیستم‌های کپسولی که تست شد، باید تست دیگری هم روی آن انجام شود؛ زیرا باید قابلیت اطمینان آن بالا رود. سازوکارهای بسیاری در این کپسول وجود دارد که پس از اینکه داده‌ها به صورت کامل بررسی و تحلیل شد، به بازطراحی و اصلاحات نیاز دارد.
گفتنی است، کپسول زیستی ایرانی به فضا پرتاب شد و با موفقیت به زمین برگشت. به گفته «حسین دلیریان» سخنگوی سازمان فضایی ایران، طبق بررسی‌های انجام‌شده، سپر ضربه‌گیر کپسول زیستی موفق عمل کرده و توانسته است مطابق طراحی، انرژی کپسول را هنگام رسیدن به سطح زمین به خوبی تلف کند که «از دستاوردهای مهم این پروژه به حساب می‌آید.»
