بررسی افکار آقامجتبی تهرانی از چند جنبه حائز اهمیت و بررسی است؛ نخست اینکه ایشان از شاگردان برجسته امام خمینی(ره) بودند؛ دوم اینکه ایشان مرجع تقلیدی بودند که در تهران و در کنار ولی فقیه و دستگاه‌های اجرایی جامعه حضور داشتند[...]
بررسی افکار آقامجتبی تهرانی از چند جنبه حائز اهمیت و بررسی است؛ نخست اینکه ایشان از شاگردان برجسته امام خمینی(ره) بودند؛ دوم اینکه ایشان مرجع تقلیدی بودند که در تهران و در کنار ولی فقیه و دستگاه‌های اجرایی جامعه حضور داشتند؛ سوم اینکه به پشتوانه سابقه مبارزاتی آبا و اجدادی که آنها را در دوران مشروطه معروف به کلهر شهید کرده بود و مردم‌داری شخص آیت‌الله مجتبی تهرانی ارتباط نزدیکی با مردم داشت.
اما نکته بحث ما در این است که آیت‌الله تهرانی در بیان مطالب اخلاقی از رویکرد ویژه‌ای بهره می‌برد؛ روش او اجتهادی بود، همانطور که علمای دیگر در بیان مسائل فقهی، به استنباط و فتوای فقهی دست می‌زدند، آقا مجتبی در مسائل اخلاقی این روش ویژه را به کار می‌بستند و به نوعی فتوای اخلاقی صادر می‌کردند. ضمن اینکه در کنار این مباحث اخلاقی مباحث معرفتی را نیز ضمیمه می‌کردند؛ از همین رو کتاب‌هایی که امروزه از سخنرانی‌های او در بین عموم مردم پخش شده، هر چند از کلاس‌های نیم‌ساعته ایشان بیرون آمده است؛ اما به قدری غنی است که به شرح بزرگان نیاز دارد.
به روز بودن سخنرانی‌های آیت‌الله مجتبی تهران در مسائل تربیتی از ویژگی‌هایی است که خواندن کتاب‌های وی را برای نسل امروز بسیار ضروری می‌کند. مسئله «حیا» و «غیرت» یک از نکاتی است که در دوره پنج جلدی «ادب الهی» او به آن پرداخته شده است. این استاد اخلاق غیرت و حیا را از اصول تربیت اسلامی می‌داند و در خصوص این دو توضیح می‌دهد که غیرت ناشی از محبت است و به ادب الهی منجر می‌شود؛ حیا هم حالت زیر بنایی در تربیت دارد و به نوعی تمام مبنانی اخلاقی بر پایه حیا ساخته می‌شود. حیا باعث ایمان، عمل و از بین رفتن بی‌عفتی می‌شود، به همین دلیل باید در محیط‌های آموزشی، مانند خانواده، مدارس و دانشگاه‌ها تعلیم داده شود.
حیا در مقابل وقاحت است و آنچه کنار رفتنی است، وقاحت است؛ زیرا اصل در جامعه پرده‌داری است، نه پرده‌دری. بنابراین جامعه‌ای که مبتنی بر حیا و پرده‌داری باشد، می‌تواند موفقیت را کسب کند. اگر امر به معروف و نهی از منکر هم در جامعه واجب می‌شود؛ از این روست که پرده‌داری و حیا رونق بگیرد تا هرکسی هر کاری را که دوست دارد، انجام ندهد.
نکاتی که آیت‌الله مجتبی تهرانی در بخش تربیت مربی کتاب «ادب الهی» یادآور می‌شود، به قرار زیر است:
آیت‌الله مجتبی تهرانی آزادی را به حیا گره می‌زند؛ چرا که حیا شعبه‌ای از عقل است. وی در ادامه به بیان مطلبی، همانند آنچه در کتاب آزادی معنوی شهید مطهری آمده است، رو می‌آورد و می‌گوید: «آزادی به دو دسته آزادی انسانی و حیوانی تقسیم می‌شود.» سپس می‌گوید: «جامعه‌ای که حیا ندارد، آزادی انسانی ندارد.»
ایشان درباره آزادی مطلق می‌گوید: «رسالت پیامبران بر این بوده که آزادی مطلق را محدودیت ببخشند و آن را به تعادل برسانند.»
آیت‌الله مجتبی تهرانی شرط تحقق حیا در جامعه را با توجه به نامه امام علی(ع) به مالک اشتر در باحیایی مسئولان جامعه می‌بیند و معتقد است: «مسئول وقیح نمی‌تواند حیا را به جامعه منتقل کند.»
این استاد اخلاق کانون حیا را کودکان و زنان می‌بیند و می‌گوید: «سرمایه اصلی زنان حیاست. اگر حیا از آنها گرفته شود، همه هستی او و جامعه گرفته می‌شود. دشمنان نیز این هسته مرکزی را دریافته‌اند و سعی در پیش بردن زنان به سمت پرده‌دری دارند؛ چرا که با ترویج لاابالی‌گری چیزی از آن جامعه باقی نخواهد ماند.» این هشدار را آیت‌الله مجتبی تهرانی در سال 1365 به مسئولان می‌دهد.
آن مرحوم راه‌های ورود بی‌حیایی در جامعه را از طریق رسانه، سکوت مسئولان و فضای حاکم بر جامعه می‌داند و به علما و امرا گوشزد می‌کند که افزون بر کار فرهنگی باید به مسائل اجرایی هم همت گماشت. وی راه تصحیح جامعه را در پیاده‌سازی توأمان فرهنگ و اجرا می‌داند و مسئولان را به مبارزه جدی با فساق ظاهرالصلاح دعوت می‌کند.
آیت‌الله مجتبی تهرانی تصحیح فضای حاکم بر جامعه را در اسلامی کردن ظاهر جامعه می‌بیند و با این جمله که «دلت پاک باشد ظاهر مهم نیست» به مخالفت برمی‌خیزند و شرط داشتن باطن سالم را در ظاهر سالم دنبال می‌کنند. بنابراین برای تصحیح ظاهر جامعه بنابر تأکید امام خمینی(ره) که ظواهر شرعیت باید رعایت شود، برخورد را هم با افرادی که ظاهر را رعایت نمی‌کنند، لاز م می‌بیند و این نکته را از امام خمینی(ره) یادآور می‌شود که کسی که می‌خواهد سیر باطنی کند، بدون تصحیح ظاهر نمی‌تواند قدمی بردارد.
این استاد اخلاق حضور معلمان باحیا را لازمه تعلیم می‌داند و معتقد است: «نباید هیچگونه مسائل جنسی به کودکان آموزش داده شود و آنچه برای کودکان مهم است، آموزش حیا و غیرت است.»
