اظهارات پوتین درباره امکان استفاده از سلاح هسته‌ای به چه معناست؟

ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه چند ساعت قبل از شروع انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور در مصاحبه‌ای تلویزیونی با دمیتری کیسیلوف رئیس خبرگزاری راسیا سیودنیا مسائلی را مورد اشاره قرار داد که با گذشت 72 ساعت همچنان تیتر یک بسیاری از خبرگزاری‌ها و محافل کارشناسی جهان قرار دارد.

پوتین در این مصاحبه دیدگاه خود را نسبت به بسیاری از روندها و چالش‌های جهانی به‌خصوص شرایط جنگ اوکراین و موضوع‌گیری‌های کشورهای غربی در خصوص نحوه ورود به این درگیری و پاسخ‌های محتمل مسکو به این اقدامات به وضوح بیان کرد.

مهم‌ترین کلیدواژه صحبت‌های پوتین که توسط رسانه‌های غربی به یک ترند جهانی تبدیل شد، آمادگی فدراسیون روسیه برای یک درگیری «هسته‌ای» در صورت لزوم بود.

اما آیا محتوای سخنان پوتین واقعاً یک تهدید نظامی برای جهان غرب بود و یا یک هشدار به غرب‌جمعی به‌منظور عدم برداشتن گام‌های تنش‌زای بیشتر و گسترش جنگ اوکراین به سایر نقاط اروپا.

برای فهم بهتر این موضوع باید دید پوتین در این مصاحبه دقیقاً به چه موضوعاتی اشاره داشته و ‌پیش‌شرط‌های هرگونه استفاده از سلاح هسته‌ای از سوی روس‌ها در بیان رئیس‌جمهور این کشور چیست؟

پوتین در چند جای مصاحبه در جواب سوال کیسیلوف درباره استفاده روسیه از سلاح‌های هسته‌ای پاسخ‌های کوتاه و بعضاً مشروحی را ارائه کرد.

وی در پاسخ به این سوال که آیا روسیه در طول جنگ با اوکراین از سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی استفاده خواهد کرد با لبخندی پاسخ داد که در ادامه روند کنونی در جنگ با اوکراین به‌هیچ عنوان روس‌ها لزومی برای استفاده از هیچ‌گونه سلاح استراتژیک و یا تاکتیکی هسته‌ای نخواهند داشت و با ادامه این روند روسیه می‌تواند در ماه‌های آینده به اهداف مدنظر خود در اوکراین دست پیدا کند.

پوتین همچنین در ادامه مصاحبه، شروط استفاده روسیه از سلاح‌های هسته‌ای را بیان کرد: روسیه آماده استفاده از تسلیحات هسته‌ای خود در صورت تهدید موجودیت کشور یا آسیب به حاکمیت و استقلال کشور است. سلاح  هسته‌ای وجود دارد برای استفاده و روسیه در این زمینه بر اساس اصول خود هدایت می‌شود و آن اصول اینست ‌که اگر موجودیت کشور مورد تهدید قرار بگیرد و به حاکمیت و استقلال کشور لطمه برسد، ما آماده استفاده از سلاح، از جمله هر نوع سلاحی، از جمله سلاح‌هایی که شما اشاره کردید، هستیم.»

روسیه از نقطه ‌نظر نظامی- فنی، برای جنگ هسته‌ای آماده است، سه‌گانه‌هسته‌ای روسیه در بهترین شرایط قرار دارد و پیشگام هستند. آنها وجود دارند و دائماً در حالت آمادگی رزمی قرار دارند، اما فکر نمی‌کنم همه چیز این‌قدر سریع شتاب بگیرد.

پوتین در ادامه مصاحبه‌ خود عنوان کرد که ایالات متحده اعلام کرده که قصد ندارد نیروهای خود را به اوکراین اعزام کند، واشنگتن آگاه است که مسکو چنین اقدامی را مانند ورود نیروهای آمریکایی به خاک روسیه تلقی خواهد کرد.

حضور نیروهای آمریکایی در اوکراین مداخله محسوب می‌شود، مقامات واشنگتن گفته‌اند که قصد اعزام نیرو ندارند، به‌ عقیده ما در صورت حضور نیروهای آمریکایی در خاک روسیه، آنها مداخله‌گر تلقی می‌شوند و با این مسئله برخورد خواهیم کرد، حتی اگر آنها در خاک اوکراین ظاهر شوند و آنها این مسئله را به‌خوبی درک می‌کنند.

با مرور صحبت‌های پوتین در خصوص استفاده از هر نوع سلاح‌هسته‌ای در ادامه خصومت‌های غرب‌جمعی و روسیه می‌توان به چند نکته اشاره کرد:

1. در خوشبینانه‌ترین حالت باید گفت که پوتین اظهار نظر جدیدی در خصوص استفاده این کشور از سلاح‌های هسته‌ای نکرده و تنها به مرور دکترین جدید هسته‌ای روسیه که در سال 2020 نگاشته شده، پرداخته است.
2. بزرگنمایی رسانه‌های غربی از خطرات روسیه پوتین و جلب حمایت مردمی از مشارکت کشورهای اروپایی از جنگ اوکراین که در ماه‌های گذشته به شکل محسوسی کاهش پیدا کرده است.
3. به‌نظر می‌رسد این بخش از سخنان پوتین در جهت جلوگیری یا به تاخیر انداختن حضور سربازان کشورهای اروپایی در جبهه‌های جنگ اوکراین و تغییر موازنه جبهه‌های نبرد است. هرچند روس‌ها بارها اعلام کرده‌اند که مزدوران غربی از ابتدای درگیری در اوکراین حضور داشته‌اند و حتی خود پوتین در این مصاحبه تاکید کرد که نمایندگان ناتو حتی قبل از کودتای 2014 در اوکراین حضور داشتند. اما اکنون تعداد آنها بیشتر است و در قالب مستشاران نظامی و مزدوران در این کشور حضور دارند. وی تاکید کرد اعزام نیروهای ناتو وضعیت را در میدان جنگ تغییر نخواهد داد، بلکه پیامدهای ژئوپلیتیکی بسیار جدی برای غرب به دنبال خواهد داشت. کشورهایی که می‌گویند در رابطه با روسیه «خط قرمز» ندارند، باید بدانند که روسیه نیز در رابطه با این کشورها «خط قرمزی» نخواهد داشت.
4. از سوی دیگر پوتین سعی کرد به سران کشورهای اروپایی هشدار دهد که عواقب هرگونه اعزام نیرو به اوکراین متوجه کل اروپا خواهد بود. فرانسه و انگلستان که در روزها و ماه‌های گذشته بارها موضوع اعزام نیروی نظامی به اوکراین را مطرح کرده‌اند، طرف صحبت‌های پوتین قرار داشتند. به‌نظر می‌رسد این راهبرد کرملین و موضع سخت در خصوص تصمیم برخی از کشورهای اروپایی خارج از چهارچوب‌های ناتو در حال حاضر جوابگو بوده است به شکلی که آلمان، ایتالیا، اسپانیا و ایالات‌متحده به شدت با طرح اعزام نیرو که توسط ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه مطرح شد به مخالفت پرداختند.
5. شاید صحبت‌های پوتین در خصوص استفاده از سلاح‌های هسته‌ای در بین سیاست‌مداران و رهبران کشورهای غربی تنها یک بلوف سیاسی در نظر گرفته شود، اما نکته‌ای که پوتین به درستی بر روی آن انگشت گذاشته تحریک احساسات افکار عمومی اروپا از طریق رسانه‌های غربی است. رئیس جمهور روسیه به خوبی می داند که چشم انداز یک جنگ هسته‌ای در میان مردم اروپا با نگرانی نگریسته می‌شود و فشار افکار عمومی می‌تواند موج منفی را در تقابل با سران این کشورها ایجاد کند.

از همین‌‌روی مخاطب خاص خود را در این مصاحبه افکار عمومی غرب قرار داده است. این استراتژی چند هفته قبل نیز برای پوتین به درستی جواب داده بود؛ جایی که وی با تاکرکالرسون روزنامه‌نگار آمریکایی به مصاحبه پرداخت و توانست بسیاری از کلیشه‌های رسانه‌های غربی ضد روسیه در مسائل مختلف را به سود مسکو تغییر دهد.

6. اما شاید یکی از مهم‌ترین دلایل انجام چنین مصاحبه‌ای توسط پوتین در نزدیک‌ترین زمان به انتخابات ریاست‌جمهوری روسیه القا حس قدرت و جلب اعتماد مردم روسیه به سیاست‌های در پیش گرفته شده توسط کرملین برای رسیدن به روسیه قوی و توانمند بوده باشد.

به هرحال با توجه به تمام تحلیل‌ها و بررسی‌هایی که می‌توان در ارتباط با سخنان ولادیمیر پوتین ارائه کرد و ساعت‌ها در مورد آن صحبت کرد و نوشت، ‌نکته‌ای که بسیار مهم و حیاتی است و می‌تواند جهان را وارد مرحله‌ای بی‌بازگشت کند و باید به آن به صورت یک متغیر اساسی نگاه شود، تصمیمات کشورهای اروپایی و جاه‌طلبی‌های ناتو در گسترش سرزمین‌های بیشتر و کنترل کشورهایی است که هژمونی غرب را به چالش کشیده و خواهان ایجاد جهانی عادلانه‌تر و چند قطبی هستند.

مطمئناً تغییرات میدانی در جبهه اوکراین می‌تواند جهان را با چالش‌های بیشماری مواجه کند.