در نشست شورای امنیت درباره برجام چه گذشت؟

بامداد امروز در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد 17امین گزارش "آنتونی گوترش"، دبیرکل سازمان ملل متحد درباره اجرای قطعنامه 2231 و برجام توسط ایران قرائت شد.

گوترش: آمریکا تحریم‌های یکجانبه علیه ایران را رفع نکرده است

گوترش در این گزارش با بیان اینکه اجرای کامل و موثر برجام و قطعنامه 2231 نامشخص باقی مانده، اظهار داشت: ایالات متحده آمریکا نه به برجام بازگشته و نه تحریم‌های یکجانبه اعمال شده مجدد پس از خروج آن در 8 مه 2018 را لغو کرده است. همچنین معافیت‌ها در رابطه با تجارت نفت با جمهوری اسلامی ایران را تمدید نکرده است.

وی مدعی شد: جمهوری اسلامی ایران از 8 می 2019 و پس از خروج ایالات متحده از برجام، هیچ یک از گام‌هایی را که از تعهدات هسته‌ای خود برداشته بود، بازنگردانده است.

دبیرکل سازمان ملل در این گزارش از اعضای برجام و ایالات متحده آمریکا خواست که همه راه‌های موجود را برای گفتگو و همکاری دنبال کنند.

در این گزارش نوشته شده است: از 15 دسامبر 2023، هیچ پیشنهاد جدیدی برای مشارکت یا اجازه فعالیت‌های مندرج در بند 2 ضمیمه B قطعنامه 2231 (2015) از طریق کانال تدارکات به شورای امنیت ارائه نشده است. شورای امنیت 14 اطلاعیه جدید را در دوره گزارش بر اساس بند 2 ضمیمه B قطعنامه 2231 (2015) برای برخی فعالیت های مرتبط هسته ای منطبق با برنامه جامع اقدام مشترک دریافت کرده است که نیاز به تایید ندارند، اما نیازمند اطلاعیه به شورای امنیت هستند.

گوترش همچنین در گزارش خود بیان کرد: تصمیم برای تمدید معافیت‌ها با توجه به برخی پروژه‌های عدم اشاعه هسته‌ای پیش‌بینی‌شده در برنامه و مقررات مرتبط با هسته‌ای در ضمیمه B قطعنامه 2231 (2015) توسط ایالات متحده در دست بررسی است.

اتهامات مجدد تروئیکای اروپا علیه ایران

در ادامه این نشست بیانیه تروئیکای اروپا اعلام شد و مجدد سه کشور اروپایی‌ها بجای توجه به عدم اجرای تعهدات خود در برجام اتهاماتی را علیه ایران مطرح کردند.

 تروئیکای اروپا با اشاره به قطعنامه 2231 بیان کردند که این مصوبه قرار است در اکتبر سال آینده فسخ شود و 16 ماه آینده برای یافتن راه حل دیپلماتیک برای بحران هسته‌ای ایران بسیار مهم خواهد بود.

سه کشور اروپایی بدون اشاره به خروج یکجانبه آمریکا از برجام و همچنین پیروی آنان از اقدام یکجانبه آمریکا و عدم اجرای تعهدات برجامی خود مدعی شدند: گزارش‌های اخیر مدیرکل آژانس بار دیگر نشان می‌دهد که ایران با ادامه تشدید فعالیت‌های هسته‌ای خود بسیار فراتر از محدودیت‌های توافق هسته‌ای در مسیر اشتباهی حرکت می‌کند. پیشرفت‌های هسته‌ای ایران، که برخی از آنها غیرقابل برگشت هستند، برجام را تهی کرده و بازگشت به راه‌حل مذاکره را دشوارتر خواهد کرد.

تروئیکای اروپایی در این بیانیه ادعایی خود که در شورای امنیت قرائت شد بدون اشاره به رویکرد سیاسی خود در نشست شورای حکام آژانس و تشدید فشارها علیه ایران با ارائه پیش نویس قطعنامه مدعی شدند: ایران نصب و راه اندازی هزاران سانتریفیوژ پیشرفته دیگر را در چندین سایت از جمله تأسیسات فردو دنبال کرده است. بر اساس برجام، ایران متعهد شد که هیچ یک از این سانتریفیوژها را نصب یا راه اندازی نکند و از این سایت برای اهداف غنی سازی استفاده نکند. ما مجدداً از ایران می‌خواهیم تا تشدید تنش‌ها را متوقف کرده و به تعهدات خود در برجام بازگردد.

کشورهای انگلیس، فرانسه و آلمان مدعی شدند: دولت‌های ما در طول سال‌های متمادی راه‌حل دیپلماتیک برای موضوع هسته‌ای ایران را دنبال کرده‌ و به حمایت از تلاش‌های دیپلماتیک برای اطمینان از عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای ادامه خواهند داد، اما ایران باید به طور جدی و فوری به تعهدات خود در قبال دیپلماسی و تعهدات الزام‌آور قانونی در 16 ماه پیش رو قبل از انقضای قطعنامه احترام بگذارد.

این ادعاهای تروئیکای اروپا در حالی مطرح می‌شود که این خروج یکجانبه آمریکا از برجام و عدم اجرای تعهدات خود و همچنین بی عملی این سه کشور در قبال برجام و عدم پایان تحریم‌ها علیه ایران باعث به وجود آمدن این وضعیت شده است.

علی باقری کنی، سرپرست وزارت امور خارجه ایران شب گذشته در نشست خبری خود بعد از مجمع گفتگو همکاری آسیا با اشاره به اینکه در سال 1401 پیش نویس مذاکرات رفع تحریم‌ها آماده بود گفت: متاسفانه به دلیل زیاده خواهی آمریکا و مشکلات داخلی در کشور آمریکا و همین طور سوء محاسبه کشورهای اروپایی به امضا نرسید.

وی افزود: مردم ایران، نمایندگان شما با هدایت و مدیریتی که شهید رئیسی داشتند توانستند چارچوب مناسبی را برای توافق فراهم کنند، اما اختلاف داخلی و شرایط نابسامان در آمریکا و سوء محاسبات اروپایی‌ها زمینه را برای امضا فراهم نکرد. تصور مخالفان توافق این بود که فشارها علیه ایران می‌تواند موجب توافق قوی‌تر شود. این در حالی است که اعتراف می‌کنند در فروش نفت ایران به چین توانایی تنبیه آمریکا میسر نبوده و نمی‌تواند تلاش‌های آمریکا فروش نفت ایران را کاهش دهد، و این یک واقعیت است که هرچند برخی کشورها از فهرست خریداران حذف شدند اما ایران همچنان طرف‌هایی را در نقاط مختلف جهان به عنوان خریدار بازار انرژی در اختیار دارد و آمریکایی‌ها به اذعان خودشان، ناتوان هستند از اینکه ایران را محدود کنند و یا تحت فشار قرار دهند.

ادعاهای نماینده آمریکا علیه ایران

همچنین "رابرت وود"، سفیر و معاون نمایندگی آمریکا در سازمان ملل، در این نشست ایران را به انجام اقدامات عمدی جهت جلوگیری از تلاش‌های آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای برای نظارت بر فعالیت هسته‌ای ایران که هیچ‌ هدف غیرنظامی ندارد، متهم کرد.

وی ادعا کرد: ایران همچنان قابلیت نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای خود از سوی جامعه بین المللی را نادیده می‌گیرد. این مانع از تلاش‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی برای حل و فصل مسائل پادمانی باقی مانده می‌شود و عامدانه فعالیت‌های راستی آزمانی و نظارت آژانس را مختل می‌کند.

نماینده آمریکا همچنین اعلام کرد که آمریکا متعهد به انجام همه کارها و اقدامات لازم جهت جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای خواهد بود.

نماینده روسیه:  وعده‌های آمریکا مبنی بر کنار گذاشتن «سیاست فشار حداکثری» بر تهران صدایی توخالی است 

در این نشست شورای امنیت نماینده روسیه نیز سیاست این کشور را در قبال برجام و قطعنامه 2231 بیان کرد.

وی در این نشست گفت: همکاران اروپایی به جای ترسیم وضعیت عینی پیرامون برجام، تلاش می‌کنند مسئولیت بحران کنونی در اجرای برجام را به گردن ایران بیندازند و در شورای امنیت نیز تلقینات غیرمستندی را در مورد مسئله اوکراین منتشر می‌کنند که چیزی برای آن وجود ندارد. به نظر می رسد آنها هر کاری می‌کنند تا اقدامات نامشروع و مخرب آمریکا، طرف‌های اروپایی در برجام و خود را به ویژه نقض محدودیت‌های ضد ایرانی مندرج در این برنامه را که قرار بود انجام دهند، نادیده بگیرند.

نماینده روسیه همچنین در این نشست تصریح کرد: شش سال می‌گذرد و هیچ اقدام واقعی از سوی واشنگتن برای اصلاح وضعیت صورت نگرفته است. وعده‌های آمریکا مبنی بر کنار گذاشتن «سیاست فشار حداکثری» بر تهران و بازگشت به توافق هسته‌ای، صدایی توخالی است. 

روسیه تاکید کرد: تصمیمات انگلیس و دو کشور اروپایی و اتحادیه اروپا برای نادیده گرفتن عمدی تعهدات خود و حفظ یکجانبه محدودیت‌های ضد ایرانی که قرار بود در 18 اکتبر 2023 برداشته شوند، تقریباً هیچ تفاوتی با اقدامات ایالات متحده ندارد. بار دیگر، ما با بی توجهی آشکار به قوانین بین المللی، منشور سازمان ملل متحد و اختیارات شورای امنیت مواجه هستیم و دبیر کل سازمان ملل که به نظر می‌رسد باید از این اصول دفاع می‌کرد و به خوبی از وضعیت واقعی امور آگاه است، به سادگی این حقایق را نادیده می‌گیرد.

نماینده روسیه در بخشی دیگر از سخنان خود خاطرنشان کرد: آنچه در این زمینه نیز به خوبی مشهود است، تلاش آمریکا و طرف‌های اروپایی برجام برای التهاب و ایجاد توهم عدم پایبندی ایران به قطعنامه 2231 است. در شورای امنیت نیز نامه‌های مشابهی درباره نقض مفاد 2231 توسط جمهوری اسلامی ایران ارائه شده است. همچنین نباید فراموش کرد که تمامی اقدامات تهران از همان ابتدا چیزی جز پاسخ به چنین اقداماتی نبوده و طرف ایرانی یک سال تمام پس از خروج آمریکا از برجام از پاسخ خودداری کرد.

در سخنان واسیلی نبنزیا، همچنین بیان شده است: گزارش دبیرکل سازمان ملل که امروز در حال بررسی آن هستیم، خاطرنشان می‌کند که ایران همچنان به تعهدات هسته‌ای خود به شیوه‌ای مسئولانه عمل می‌کند. گزارش‌های منظم مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز این امر را تأیید می‌کند. ماهیت دقیق گزارش‌های فوق گواه شدت و دامنه چشمگیر فعالیت‌های راستی آزمایی آژانس بین المللی انرژی اتمی در ایران است. برخلاف حملات بی‌اساس و گمانه‌زنی‌های غرب، برنامه هسته‌ای ایران همچنان تحت نظارت دائمی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.

نماینده روسیه همچنین با اشاره به اینکه نمی‌توان طرف ایرانی را مسئول واکنش‌های ناشی از روند خرابکارانه و نقض فاحش قطعنامه 2231 توسط آمریکا و کشورهای اروپایی دانست، گفت: این آنها هستند که مسئولیت اصلی عدم اجرای توافق هسته‌ای را بر عهده دارند و این آنها هستند که باید سیاست‌های خود را با روح و متن آن مطابقت دهند.

نبنزیا همچنین تصریح کرد: ما معتقدیم که تصمیمات شورای امنیت سازمان ملل باید دقیقاً مطابق با پارامترهای مورد توافق اجرا شود. زمان آن فرا رسیده است که آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها برای غلبه بر تعصب ذاتی خود علیه ایران تلاش کنند و جاه طلبی‌های خودخواهانه را جایگزین منافع تقویت امنیت بین المللی نکنند. در این زمینه انتظار داریم کشورهای غربی هر چه زودتر از سیاست محدودیت‌های یکجانبه خود علیه جمهوری اسلامی ایران دست بکشند.

وی در آخر تاکید کرد: فدراسیون روسیه معتقد است که برجام هیچ جایگزینی ندارد. راه اندازی مجدد این طرح تنها مسیر صحیحی است که منافع امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی را تامین می‌کند.

نماینده چین خواستار تجدیدنظر سیاست‌های تحریمی آمریکا علیه ایران شد

سفیر و نماینده چین در سازمان ملل نیز در نشست شورای امنیت از برجام به عنوان "دستاورد بزرگ" یاد کرد و گفت که باید هرچه زودتر احیا شود. 

نماینده چین از اتحادیه اروپا خواست تا نقش هماهنگ کننده خود را اجرا کند. نماینده چین همچنین از آمریکا خواست تا در اجرای سیاست‌های تحریمی خود علیه ایران تجدید نظر کند.

وی خواستار رویکردهای سازنده شد و از تعدادی از کشورها خواست تا مسئله غنی‌سازی اورانیوم از سوی ایران را به عنوان بهانه‌ای جهت مطرح کردن سایر مسائل و نگرانی‌ها در مورد رفتار ایران استفاده نکنند.

ایروانی: برجام هیچ جایگزینی ندارد

امیرسعید ایروانی، سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان ملل متحد نیز در نشست شورای امنیت تاکید کرد که ایران تلاش‌های قابل توجهی از طریق مشارکت فعال در 9 دور مذاکرات در وین انجام داد و مایل بود برجام را بر اساس تفاهمی که در آگوست 2022 به دست آمد، دوباره اجرا کند. با این حال، علیرغم تلاش‌های با حسن نیت ایران، ایالات متحده و تروئیکای اروپا به طور مداوم از صداقت و عزم کافی برای احیای توافق برخوردار نبوده‌اند.

ایروانی در بخشی از سخنان خود گفت: ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و آلمان بار دیگر به طور ناموفق تلاش کردند تا ایران را برای وضعیت کنونی برجام مقصر جلوه دهند. چنین ادعاهایی کاملاً نادرست است. آنها عمداً ریشه اصلی وضعیت کنونی را نادیده گرفتند، که اولین و مهم‌ترین آن، خروج یکجانبه و غیرقانونی ایالات متحده از برجام است.

وی افزود: آنها همچنین عمداً یکی دیگر از ریشه‌های وضعیت کنونی را نادیده گرفتند، یعنی عدم اجرای تعهدات قانونی صریح همه آن کشورها خلال این سال‌ها. در عوض، آنها کمپین دروغ‌پراکنی علیه کشور من راه انداختند، همانطور که روش معمول آنها است. با این حال، تکرار دروغ‌های بزرگ بارها و بارها آنها را به حقیقت تبدیل نمی‌کند!

نماینده ایران خاطرنشان کرد: برجام کامل نبود، اما همچنان بهترین گزینه است. علی‌رغم نقض‌های سیستماتیک گسترده توسط ایالات متحده و E3/EU، احیای برجام برای اطمینان از اجرای کامل، مؤثر و بی‌قید و شرط آن توسط تمامی اعضا به نفع همه است. به این منظور، ایران تلاش‌های قابل توجهی از طریق مشارکت فعال در نه دور مذاکرات در وین انجام داد و مایل بود برجام را بر اساس تفاهمی که در آگوست 2022 به دست آمد، دوباره اجرا کند. با این حال، علیرغم تلاش‌های با حسن نیت ما، ایالات متحده و سه کشور اروپایی به طور مداوم از صداقت و عزم کافی برای احیای توافق برخوردار نبوده‌اند.

ایروانی تاکید کرد: همچنان به طور گسترده سیستماتیک سه کشور اروپایی تعهدات خود را تحت برجام و قطعنامه 2231 نقض می‌کنند. عدم موفقیت آنها در اجرای تعهدات رفع تحریم‌ها ذیل پاراگراف 20 ضمیمه V برجام در 18 اکتبر 2023، از مصادیق جدی عدم رعایت تعهدات‌شان به‌شمار می‌رود.

وی همچنین اظهار داشت: ما بارها و بارها اعلام کرده‌ایم که اقدامات جبرانی ایران در پاسخ به خروج غیرقانونی ایالات متحده و همچنین عدم موفقیت بعدی تروئکای اروپا در انجام تعهداتشان انجام شده است. اقدامات ما کاملاً مطابق با حقوق ما ذیل پاراگراف‌های 26 و 36 برجام است، بر اساس آن، در صورت بازگشت یا اعمال مجدد تحریم‌ها توسط ایالات متحده یا اتحادیه اروپا، ایران حق دارد اجرای تعهدات خود تحت برجام را به طور کلی یا جزئی متوقف کند.

ایروانی تصریح کرد: هدف تصمیم ایران بازگرداندن توازن در تعهدات و مزایای متقابل بود. اتخاذ چنین اقدامات جبرانی اجتناب‌ناپذیر بود زیرا برجام بر اساس تعهدات هسته‌ای ایران در ازای لغو تحریم‌های سازمان ملل، ایالات متحده و اتحادیه اروپا و همچنین «ترویج و تسهیل توسعه تماس‌ها و همکاری‌های اقتصادی و تجاری عادی با ایران» بنا شده است؛ همانطور که به وضوح در قطعنامه 2231 بیان شده است.

نماینده ایران در آخر گفت: برجام بهترین گزینه باقی مانده است، هیچ جایگزینی ندارد و احیای آن واقعاً به نفع همه اعضای آن است. ایران به سهم خود، هیچوقت به مذاکرات پشت نکرده و تمایل صادقانه خود را برای از سرگیری مذاکرات برای احیای برجام نشان داده و آماده است تا اجرای کامل تعهدات خود تحت برجام را زمانی که احیا شود و ایالات متحده و همه طرف‌های دیگر بپذیرند که تمامی تعهدات خود را به موقع، به طور مؤثر، کامل و صادقانه تحت برجام و قطعنامه 2231 انجام دهند، از سر بگیرد. چنین امری براستی نیازمند اراده سیاسی واقعی آنها است.