این روزها با رشد چشمگیر نرمافزارهای موبایلی دسترسی به خیلی از مایحتاجهای زندگی سریعتر و بیدردسرتر شده است. شما میتوانید به راحتی و بدون اینکه از خانه پا بیرون بگذارید و با مغازهداران بحث و گفتوگو کنید، اطلاعات لازم را از نوع ساخت و کاربرد و حتی قیمت آن به دست بیاورید و هم چند نوع از همان جنس را مقایسه کنید، مسئلهای که در نگاه نخست بسیار هیجانانگیز و تحسینبرانگیز به نظر میرسد، اما این تمام ماجرا نیست.
شما با ورود و استفاده از این نرمافزارها در حد یک خریدار که فقط هنگام نیاز و خرید به این صفحات رجوع میکنید، نیستید. به نوعی میتوان گفت، غالباً ورود به این صفحات دیگر توقفگاهی ندارد؛ به گونهای که پس از چندین بار خرید از این فروشگاههای اینترنتی دوباره و بیآنکه هدفی داشته باشید، به این صفحات رجوع میکنید و ساعتی از زندگیتان را پای این برنامهها و صفحات مجازی میگذارید؛ این موضوع تنها در خصوص فروشگاههای خرید اینترنتی نیست؛ بلکه دامنه آن به کانالها و گروههای مجازی هم میرسد. اهمیت این موضوع تا جایی پیش رفته است که فعالان و روانشناسان فضای مجازی برای افراد بیهدف مبتلا به فضای مجازی نام گذاشتهاند؛ ویندو شاپر.
ویندو شاپر (window shopper) به کسانی میگویند که کارشان پرسهزنی در بازار، تماشای ویترین مغازهها و پرسیدن قیمتهاست بدون اینکه واقعاً قصد خرید داشته باشند؛ آن هم نه به دلیل بیپولی، بلکه بیشتر برای مشغول شدن، سرگرمی و وقتگذرانی. با شکلگیری مجازی و به ویژه گسترش شبکههای اجتماعی، ویندو شاپینگ مجازی هم به یک معضل اخلاقی تبدیل شده است. آنچه مسئله «وب گردی»های بیحاصل را در این فضا تشدید میکند، نامحسوس بودن نشانهها و فراگیر بودن آن است؛ چرا که فقط یک گوشی تلفن میخواهد و مقداری شارژ اینترنت. همین هم موجب میشود افراد متوجه ابتلای خود به این مسئله نشوند و در نتیجه برای درمان آن هم اقدامی نکنند.
ویندو شاپینگ نه تنها یک مسئله فرهنگی، که یک معضل اخلاقی نیز هست؛ چراکه پیامدهایی چون اتلاف وقت، از بین رفتن سرمایه، بازماندن از کارهای مفید، انباشتن ذهن از مطالب بی یا کم فایده و غیرضروری، و اعتیاد مجازی را به دنبال دارد که البته هر یک از اینها خود موجب مشکلات و معضلات دیگری نیز میشود.
بهترین راه برای جلوگیری از یک ویندوشاپر شدن این است که:
۱ـ سواد رسانهای خود را افزایش دهیم. درباره چگونگی حضور صحیح در فضای مجازی به افراد مطلع یا کتابهای مناسب رجوع کنیم.
۲ـ حضور خود در فضای مجازی را مدیریت و هدفمند کنیم. پیش از استفاده از اینترنت، از خود بپرسیم چرا باید وارد این فضا شوم؟ به چه پایگاهها یا کانالهایی باید سر بزنم؟ تا چه ساعتی؟
۳ـ پیش از خواندن یک مطلب، دیدن یک فیلم، عضویت در یک گروه، یا اظهارنظر درباره یک موضوع از خود بپرسیم: آیا این مطلب به من ربط دارد؟ فایدهاش برای من چیست؟ آیا بیاطلاعی از آن به من ضرر میزند؟