شهادت یحیی سنوار و چند پرسش

شهادت یحیی السنوار رهبر حماس که در 25 مهر ماه 1403 در نواز غزه توسط نیروهای اسرائیلی به شهادت رسید، سوالات متعددی را برانگیخته است.

نخستین سوال این است که چگونه اسرائیل به طور تصادفی سنوار را به شهادت رساند؟ و چرا او طبق تدابیر امنیتی در تونل های امن پنهان نشده بود؟

شهادت سنوار برخلاف معمول ماه‌های گذشته در غزه یا لبنان، نتیجه‌ یک عملیات اطلاعاتی نبود. به نظر می‌رسد اسرائیل حضور او در رفح را پیش‌بینی کرده بود، اما اطلاعات دقیقی از مکان یا شرایط محل حضور او نداشت. از آغاز جنگ، فرضیه ‌ای در اسرائیل مطرح شد که سنوار در تونلی عمیق زیر زمین و محصور در میان گروگان‌های اسرائیلی برای جلوگیری از هدف قرار گرفتن به سر می‌برد و تنها با تعداد کمی از نزدیکانش، از جمله برادرش محمد، ارتباط داشت. با توجه به پیچیدگی تونل ها و نیز اتخاذ تدابیر امنیتی توسط سنوار، دستیابی به وی برای اسرائیل دشوار شده بود.

اما جزئیات منتشر شده توسط رسانه‌های اسرائیلی این فرضیه‌ها را نقض کرد. او در مکانی بالای زمین کشته شد و در اطرافش گروگان‌های اسرائیلی وجود نداشتند و حتی برادرش هم همراه او نبود و در نهایت یک نیروی نظامی که در حال گشت ‌زنی معمول در منطقه تل السلطان در رفح بود، با او روبه رو شد.

ادعای برخی محافل اسرائیلی این است که سنوار تلاش بوده از رفح به سمت منطقه انسانی المواصی فرار کند. اما عملیات ‌های نظامی مستمر در رفح، به ‌ویژه محاصره طولانی‌ مدت تل السلطان، مانع از فرار او و همراهانش شد. این محاصره همچنین منجر به تضعیف نیروهای مسلحی شد که امنیت السنوار را تأمین می‌کردند و در نهایت او را مجبور به ماندن در منطقه کرد. براساس اطلاعات نظامی اسرائیل، السنوار بیشتر دوران جنگ را در تونل‌ها گذرانده بود و تنها زمانی بالای زمین می ‌آمد که مجبور به جابجایی بین مخفیگاه ‌ها می‌ شد.

ارتش اسرائیل مدعی است که او در ۹۰ درصد مواقع زیر زمین بود و همین امر موجب شده بود تا شناسایی و دستگیری او دشوار شود. اما در نهایت، او هنگام تلاش برای جابجایی در یک عملیات تصادفی کشته شد.

اما در مقابل، روایت دیگری می گوید سنوار همواره در عرصه میدانی حضور داشته و ضمن رصد تحولات میدانی به مدیریت صحنه و سازماندهی نیروهای حماس جهت رویارویی و وارد کردن ضربات غافلگیرانه به دشمن می پرداخته است.

این امر از یک سو نشانگر شجاعت و انگیزه بالای جهادی شهید سنوار بوده و از طرفی تلاش داشته است با طراحی های خاص میدانی که وی در آن نبوغ خاصی داشت به ارتش اشغالگر صهیونیستی حداکثر ضربه را وارد سازد.

این در حالی است که پخش تصاویر قبل و بعد از شهادت سنوار توسط رژیم صهیونیستی به طور ناخواسته از او یک اسطوره ساخت؛ یعنی رهبری که به جای پنهان شدن در زیر زمین و استفاده از اسرا به عنوان سپر انسانی، در دل میدان حضور یافته و تا آخرین نفس علیه اشغالگران مبارزه می کند.

سوال دوم این است که پس از شهادت یحیی سنوار سرنوشت حماس و مقاومت در نوار غزه چه خواهد شد؟

با نگاهی به تجارب طولانی حماس پاسخ به این سوال چندان دشوار نیست. حماس از ابتدای اعلام موجودیت پس از انتفاضه اول در سال 1987 شاهد حملات و ضربات رژیم غاصب صهیونیستی و ترور رهبران رده اول خود بوده است؛ از شیخ احمد یاسین گرفته تا عبدالعزیز رنتیسی و اسماعیل هنیه و اخیرا یحیی سنوار. اما این شهادت ها نه تنها موجب تضعیف حماس نشده است، بلکه خون شهدا انگیزه مضاعفی در پیکره حماس ایجاد کرده و ضمن جبران کادر از دست رفته، مبارزه علیه اسرائیل را ادامه داده و بلکه روند مبارزه حالت صعودی یافته است.

شاید رمز اصلی این دوام و قوام، امتداد مردمی حماس و نیز فرهنگ نهادینه مقاومت نزد مردم فلسطین خصوصا در نوار غزه است که از دیرباز به عنوان پایگاه سنتی حماس محسوب می شود. این امتداد مردمی و باور راسخ به مقاومت، موجب جذب و افزایش نیرو و در نتیجه جبران کادر و نیز عناصر حماس می شود که به ویژه در نبرد جاری شهدای زیادی تقدیم آرمان فلسطین کرده اند.

طبق این تجربه طولانی و ارزشمند، شهادت سنوار نیز به معنای پایان و حتی تضعیف حماس نیست و جانشینان او راه او را ادامه خواهند داد. اکنون چندین شخصیت در کادر حماس وجود دارد که نامزد جانشینی یحیی سنوار بوده وبا اعلام رهبر جدید خلا رهبری در این جنبش پر خواهد شد.

سومین پرسش این است که آیا شهادت سنوار موجب تسریع در آتش‌بس می‌شود یا برعکس دامنه جنگ را گسترش خواهد داد؟ 

هر چند برخی کشورهای غربی ضمن استقبال از حذف رهبر حماس، نسبت به اجرای آتش بس در نوار غزه (و به تبع آن لبنان) ابراز امیدواری کردند؛ اما با توجه به عزم دولت راستگرا و افراطی بنیامین نتانیاهو مبنی بر ادامه جنگ علیه حماس و حزب الله و نیز با در نظر گرفتن پیچیدگی های مربوط به مذاکرات آتش بس، تحقق آتش بس حداقل در کوتاه مدت بعید به نظر می رسد.

در مذاکرات پیشین اختلاف بر سر شروطی مانند مبادله اسرا و یا عقب نشینی نیروهای ارتش اشغالگر از نوار غزه، موجب توقف و ناکامی مذاکرات شده بود و عمده سنگ اندازی در مسیر توافق آتش بس از سوی رژیم صهیونیستی انجام می شد.

در مقابل، حماس و حزب الله به رغم ضرباتی سنگینی که خصوصا طی یک ماه اخیر متحمل شده اند، آماده شرایط عدم آتش بس و ادامه نبرد بوده و ضمن بازیابی سازمان و قوای خود، ابتکار عمل میدانی را همچنان در دست دارند و دلیل این امر حملاتی است که به ویژه حزب الله این روزها علیه اراضی اشغالی ساماندهی نموده و ضربات سخت و غافلگیرانه به دشمن وارد می سازد.