آمریکا و حاکمیت جدید سوریه

هرچند وضعیت نهایی حاکمیت جدید سوریه هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، با این حال اعلام دولت موقت به نخست‌وزیری «محمد البشیر» حاکی از تمایل هیات تحریرالشام برای ساماندهی به روند نوین سوریه در مرحله پس از فروپاشی نظام پیشین و آماده‌سازی شرایط برای دوره انتقالی و برگزاری انتخابات مطابق قطعنامه ۲۲۵۴ می‌باشد.

در این میان، ایالات متحده آمریکا که از دیرباز برای پرونده سوریه اهمیت خاصی قائل بود، وارد ماجرا شده و پس از طراحی سرنگونی حاکمیت بشار اسد با کمک اطراف منطقه‌ای به ویژه ترکیه، به دخالت در روند کنونی سوریه پرداخته است.

در نخستین گام، آمریکا پاداش ۱۰ میلیون دلاری برای دستگیری ابومحمد الجولانی رهبر تحریر الشام را لغو کرد و در مرحله بعد یک هیات آمریکایی به ریاست باربارا لیو، دستیار وزیر امور خارجه این کشور با الجولانی در دمشق دیدار کرد. این در حالی است که تحریر الشام یا جبهه النصره سابق به عنوان شاخه‌ای از سازمان القاعده همچنان در لیست تروریسم آمریکا و اروپا قرار دارد. 

دیدار هیأت آمریکایی و الجولانی شامل موضوعات بسیاری بود از جمله تشکیل دولت فراگیر، مسایل حقوق بشر، موضع در مورد اقلیت‌ها و قومیت ها، قانون سزار، شروط مربوط به حذف هیات تحریرالشام از فهرست سازمان‌های تروریستی، موضع در قبال اسرائیل و ایران و نیز سرنوشت آستین تایس، روزنامه نگار آمریکایی که از سال ۲۰۱۲ در داخل سوریه ناپدید شده است. 

ایالات متحده آمریکا علاقه ویژه‌ای به رصد تأثیرات اتفاقات رخ داده بر حضور ایران در سوریه نشان می‌دهد، زیرا معتقد است سقوط رژیم بشار اسد، رئیس‌جمهور سابق سوریه و پیش از آن تضعیف توانایی‌های نظامی سوریه، حزب الله لبنان و همچنین جنبش حماس، نقش ایران را در منطقه تضعیف کرده و نفوذ ایران اکنون به عراق و یمن محدود شده است.

با وجود این، واشنگتن بعید نمی‌داند که ایران بار دیگر از طریق مکانیسم‌های مختلف که طبق تجارب سالیان طولانی در آن ید طولایی دارد، تلاش خواهد کرد تا نفوذ خود را در داخل سوریه تقویت کند و محور مقاومت را بار دیگر در منطقه شامات بازسازی و تقویت کند. این نگرانی تا حدی است که اسرائیل به عنوان متحد اصلی منطقه‌ای آمریکا در عملیات گسترده و سنگین نظامی خود در دوره پس از سقوط رژیم سوریه، حدود ۸۰ درصد از زیرساخت‌های نظامی این کشور را نابود کرد. 

در مقابل به نظر می‌رسد الجولانی و نیرو‌های جدیدی که در دمشق به قدرت رسیده اند از اهمیت پرونده سوریه برای کشور‌های غربی به ویژه ایالات متحده آمریکا آگاه هستند. بر این اساس، الجولانی پیام‌های مستقیم ارسال کرد که نشان می‌دهد مشتاق است با سیاست‌ها و روند‌های اتخاذ شده توسط کشور‌های غربی در این زمینه آشنا شده و بلکه با آن همسویی نشان داده است. 

این پیام‌ها را الجولانی در مصاحبه‌های اخیر خود با رسانه‌های غربی و عربی و دیدارهایش با مقامات غربی ارسال کرد، برای مثال وی در مصاحبه‌اش با روزنامه الشرق الاوسط در ۱۹ دسامبر گفت: آنچه که جناح‌های مخالف انجام دادند با کمترین خسارت ممکن، پروژه ایران در منطقه را به ۴۰ سال پیش باز می‌گرداند.

از طرفی، الجولانی در خطبه‌ای که در ۸ دسامبر در مسجد اموی دمشق ایراد کرد، گفت: بشار اسد سوریه را تبدیل به حیاط خلوت جاه‌طلبی‌های ایران کرد و در این کشور فرقه گرایی را گسترش داد. 
همچنین پیام‌های الجولانی به اسرائیل محتاطانه بود. در ازای اعلام بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل مبنی بر لغو توافقنامه جدایی که در سال ۱۹۷۴ با سوریه امضا شد، الجولانی در مصاحبه‌ای با روزنامه انگلیسی تایمز در ۱۷ دسامبر گفت که سوریه به عنوان پایگاهی برای حملات علیه اسرائیل یا هر کشور دیگری، استفاده نخواهد شد و در عین حال بر پایبندی دمشق به توافق ۱۹۷۴ تاکید کرد.

الجولانی از طریق این پیام‌ها به دنبال دستیابی به اهداف بسیاری است، از جمله کسب مشروعیت بین المللی و اینکه کشور‌های غربی را وادار به حذف هیات تحریر الشام از فهرست سازمان‌های تروریستی و در نتیجه تقویت حضور خود به عنوان یک شخصیت مهم در صحنه سوریه در مرحله جدید نماید. 

تحریرالشام با تشکیل دولت موقت تلاش کرده است واکنش‌های کشور‌های غربی را محک بزند که آیا با آن مخالفت می‌کنند یا نه؟ همچنین پیام‌های ارسالی الجولانی در خصوص مخالفت با نفوذ ایران و چشم پوشی از مداخله اسرائیل نیز به منزله چراغ سبز به غرب و جلب حمایت آمریکا ارزیابی می‌شود.

هدف دیگر الجولانی افزایش فرصت‌های مشارکت کشور‌های غربی و برخی کشور‌های منطقه در عملیات بازسازی سوریه است. در این راستا، تحریرالشام قبلاً از آوارگان سوری خواسته بود تا دوباره به سوریه بازگردند که به نوبه خود تلاشی است برای جلب حمایت کشور‌های میزبان پناهندگان، از جمله کشور‌های اروپایی. همچنین الجولانی سعی دارد سازمان خود را از داعش و القاعده متمایز کند و حتی وعده انحلال تحریر الشام را داده و در یک سخنرانی اعلام کرد اینجا سوریه است نه افغانستان.

در مجموع سوریه همچنان در مرحله تبادل پیام میان غرب و سازمان‌ها و جناح‌هایی است که به قدرت رسیده‌اند و کشور‌های غربی تحولات سوریه را به دقت رصد می‌کنند، زیرا نسبت به عواقب احتمالی شرایط جدید این کشور به ویژه با وجود گرایش‌های اسلامگرایی افراطی نگران هستند. در این راستا فارین پالسی نشریه تحلیلی آمریکا گزارش کرده است که تغییر مواضع تحریر الشام در شرایط جدید ممکن است تاکتیکی باشد. 

به همین دلیل غرب و آمریکا همچنان با حاکمان جدید سوریه محتاطانه برخورد می‌کنند و در عین حال سعی می‌کنند برای تحقق خواسته‌های خود از کارت‌های فشار مختلفی که در اختیار دارند علیه ساختار جدید دمشق استفاده کنند. 

طبق تجربه، مواضع آمریکا نسبت به سوریه تابعی از منافع و اهداف خاص واشنگتن در این کشور می‌باشد و همانطور که با حاکمیت طالبان در افغانستان مخالفتی نکردند، احتمال حمایت مشروط از حاکمان جدید سوریه وجود خواهد داشت، به ویژه اگر مواضع حکومت نوین سوریه نسبت به ایران و اسرائیل در منظومه سیاست‌های غرب قرار گیرد.