زلزله دیپسیک و وحشت در آمریکا

همین چند هفته پیش بود که بحث ممنوعیت تیک‌تاک چینی در آمریکا داغ بود و حالا، زلزله‌ای دیگر از چین، کاخ فناوری آمریکا را لرزانده است. دستیار مبتنی بر هوش مصنوعی دیپسیک (DeepSeek) با هزینه‌ای به مراتب پایین‌تر از رقیب مشهورش، چت‌جی‌پی‌تی (ChatGPT)، رونمایی شده است. این دستیار هوش مصنوعی نه تنها کاملاً رایگان است، بلکه بر اندام بازار سهام آمریکا لرزه انداخته و نگرانی‌های جدی را در میان شرکت‌های فناوری غربی ایجاد کرده است.

هوش مصنوعی: ابزاری استراتژیک برای امنیت ملی
فناوری هوش مصنوعی به طور فزاینده‌ای یک ابزار استراتژیک در حوزه امنیت ملی شناخته می‌شود. این فناوری قادر است توانایی‌های نظامی یک کشور را به شدت تقویت کند؛ از تقویت سلاح‌های خودکار، مانند کنترل پهپاد‌ها و ربات‌های جنگی گرفته تا تحلیل سریع اطلاعات و شبیه‌سازی سناریو‌های جنگی برای آموزش سربازان. افزون بر این، هوش مصنوعی نقشی کلیدی در امنیت سایبری ایفا می‌کند؛ چراکه می‌تواند الگو‌های حمله و آسیب‌پذیری‌ها را شناسایی کرده و به صورت خودکار به حملات سایبری پاسخ دهد.
هوش مصنوعی همچنین ابزاری قدرتمند برای جاسوسی و نظارت است. سیستم‌های تشخیص چهره، تحلیل صدا و پردازش زبان طبیعی می‌توانند برای شناسایی و ردیابی افراد استفاده شوند، چه برای نظارت بر شهروندان و چه برای جمع‌آوری اطلاعات از کشور‌های دیگر. به همین دلیل، کشور‌هایی که در حوزه هوش مصنوعی پیشرفته‌تر هستند، از مزیت استراتژیک قابل توجهی در عرصه‌های نظامی و امنیتی برخوردار می‌شوند.

چالش جدید برای هژمونی رو به زوال آمریکا
برای چندین دهه، هژمونی آمریکا در حوزه فناوری، به ویژه هوش مصنوعی، بی‌چالش باقی مانده بود. شرکت‌های آمریکایی مانند گوگل، مایکروسافت و اُپن‌اِی‌آی (OpenAI) پیشگامان توسعه فناوری‌های پیشرفته هوش مصنوعی بودند و این کشور را به عنوان رهبر جهانی این حوزه تثبیت کرده بودند؛ اما ظهور شرکت‌هایی، مانند دیپ‌سیک، که با سرعت و نوآوری بی‌سابقه‌ای در حال پیشرفت هستند، این هژمونی را به چالش کشیده است. «ویلیام متیوز» تحلیلگر ارشد اندیشکده چتم هاوس، در این باره می‌نویسد: «حالا دیگر چین رقیب پایاپای آمریکا در حوزه تکنولوژی‌های نوظهور مانند دانش رباتیک، هوش مصنوعی، ساخت خودرو‌های برقی، باتری و انرژی هسته‌ای شده است. چین دیگر پیرو آمریکا نیست؛ بلکه یک رهبر در عرصه فناوری است و قدرت نوآوری دارد.»

طعنه به تحریم
یکی از مهم‌ترین دلایل نگرانی غرب از دیپسیک، هزینه بسیار پایین تولید و راه‌اندازی این مدل در مقایسه با رقبای غربی است. در حالی که ابزار‌های هوش مصنوعی، مانند چت جی‌پی‌تی از پردازنده‌های انویدیا (NVIDIA) استفاده می‌کنند، چین به دلیل تحریم، به تراشه‌های داخلی خود مانند Huawei Ascend و Loongson روی آورد و هزینه‌های سخت‌افزاری را به شدت کاهش داد. این موضوع وابستگی چین به فناوری‌های غربی را کمتر کرده و توسعه هوش مصنوعی در این کشور را مستقل‌تر کرده است. در نتیجه، برخلاف شرکت‌های غربی که به تأمین قطعات و زیرساخت‌های گران‌قیمت وابسته هستند، چین قادر است مدل‌های هوش مصنوعی را با بودجه‌ای بسیار پایین‌تر توسعه دهد، که این امر می‌تواند به مرور زمان، قیمت‌گذاری و انحصار شرکت‌های فناوری غربی را به چالش بکشد.
از همین رو، سرمایه‌گذاران جهانی سهام شرکت‌های فناوری را به دلیل نگرانی از ظهور دیپسیک فروختند و بازار سهام آمریکا دچار تلاطم و ضرر چند تریلیون دلاری شد. علاوه بر این، رقابت در کاهش قیمت خدمات هوش مصنوعی نیز می‌تواند تهدیدی برای شرکت‌های غربی باشد. در حال حاضر، هزینه اشتراک چت جی‌پی‌تی و دیگر مدل‌های مشابه به‌طور قابل توجهی بالاست. اگر دیپسیک بتواند مدل‌های رایگان یا ارزان‌تر ارائه دهد، بسیاری از کاربران و شرکت‌ها ممکن است به سمت آن متمایل شوند. این موضوع می‌تواند مدل کسب‌وکار شرکت‌های غربی را تحت فشار قرار داده و آنها را مجبور به کاهش قیمت‌های‎شان کند که به معنای سود کمتر و کاهش ارزش سهام آنها خواهد بود.

افزایش نفوذ چین در جهان
با پیشرفت دیپسیک، بسیاری از کشور‌ها مانند روسیه، ایران، برزیل و برخی کشور‌های آفریقایی که نمی‌توانند از مدل‌های هوش مصنوعی آمریکایی استفاده کنند (به دلیل تحریم‌ها یا هزینه بالا)، ممکن است به سمت مدل‌های چینی روی بیاورند که این امر موقعیت چین را در بازار جهانی هوش مصنوعی تقویت می‌کند. این موضوع نه‌تنها به گسترش فناوری چین کمک می‌کند، بلکه می‌تواند موجب ایجاد یک اکوسیستم جایگزین برای هوش مصنوعی شود که دیگر به سیاست‌های غرب وابسته نباشد. برای نمونه، بسیاری از شرکت‌های غربی خدمات خود را در برخی کشور‌ها محدود کرده‌اند، اما مدل‌های چینی می‌توانند بدون چنین محدودیت‌هایی فعالیت کنند. این امر می‌تواند میخی بر تابوت هژمونی رو به زوال آمریکا باشد که امید داشت با سیطره بر بازار جهانی هوش مصنوعی آن را کاهش دهد.