تحریف تاریخ در لباس سرگرمی

برخی از بخش‌ها و سکو‌های نمایش خانگی، دنباله‌رو شبکه‌های ماهواره‌ای بوده‌اند. در دوره‌ای که پخش سریال‌هایی با مضامین مبتذل ضدخانوادگی و خیانت و زندگی‌های اشرافی در کانال‌های آن‌ور آب، اوج گرفته بود، در نمایش خانگی هم چنین آثاری باب شد. یکی دیگر از خطوط اصلی شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان، تحریف تاریخ در جهت تطهیر پهلوی‌ها بوده که حالا این خط هم با سریال «تاسیان» به شبکه نمایش خانگی راه یافته است! سریالی که در همان سه قسمت اول خودش نشان داد که سعی دارد ضعف روایی و ابتذال ساختار خودش را با حاشیه‌سازی جبران کند.

اگرچه «تاسیان» از نظر فرمی و ساختاری ضعیف و خام است، آنچه بیشتر از همه نگران‌کننده به نظر می‌رسد، نحوه بازنمایی تاریخ و رویداد‌های سیاسی است که نه‌تنها تحریف شده؛ بلکه در جهت منافع جریان‌های خاصی به‌تصویر کشیده شده‌اند.
اگر بخواهیم فرم و ساختار «تاسیان» را بررسی کنیم، می‌توان آن را نمونه‌ای از آثار سطحی و کم‌عمق در نظر گرفت که تنها به دنبال جذب توجه و ایجاد جنجال است. این سریال به جای آنکه تلاش کند تا داستان خود را با عمق و واقع‌گرایی روایت کند، بیشتر به دنبال جلوه‌های سطحی است که مخاطب را تحت تأثیر قرار دهد. صحنه‌های رقص و نوشیدن مشروبات الکلی تنها برای جلب توجه استفاده شده‌اند، بدون اینکه ارتباطی واقعی با محتوای داستانی داشته باشند. به علاوه اینکه موضوع این سریال به شدت دم دستی و کلیشه‌ای است و تاکنون آثار متعددی با این خط روایی ساخته شده‌اند: پسر عاشق یک دختر در خانواده‌ای سطح بالا یا سیاسی می‌شود و برای نزدیک شدن به این دختر و خانواده‌اش نقش یک مأمور یا جاسوس را به عهده می‌گیرد. با این تفاوت که در اینجا، جوان عاشق‌پیشه به راحتی و مثل آب خوردن و بدون گذراندن مراحلی، عضو ساواک می‌شود و حتی در جلسات بازجویی نیز قدم می‌گذارد! این درحالی است که حتی یک فرد عامی هم می‌داند تبدیل شدن به یک مأمور رسمی در یک دستگاه امنیتی، آن هم دستگاه مخوف و مرموزی، چون ساواک تا آن حد که فرد بتواند در اتاق‌های بازجویی هم حضور پیدا کند و در کار بازجو دخالت کند، تا این حد ساده و راحت نبوده است و افراد برای رسیدن به آن مراحل باید دوره‌ها و آزمون‌های گوناگون را می‌گذراندند. این امر نشان می‌دهد «تاسیان» نه‌تنها در سطح فرم و ساختار، بلکه در سطح داستان‌گویی نیز با مشکل جدی مواجه است.

اما آنچه در این سریال بیش از همه قابل نقد است، تحریف تاریخ و تلاش برای تطهیر نهادهایی، چون ساواک است. در «تاسیان» چهره ساواک به‌گونه‌ای به‌تصویر کشیده می‌شود که برخلاف واقعیت تاریخی، چهره‌ای تلطیف شده به نمایش می‌گذارد. در حالی که تاریخ‌نگاران و شاهدان زنده همواره بر جنایات این نهاد و رفتار‌های ضدانسانی آن تأکید کرده‌اند. این سریال با استفاده از فیلمنامه‌ای سطحی و بدون در نظر گرفتن حساسیت‌های تاریخی، تصویری کاملاً متفاوت از فضای جامعه ایران در سال ۱۳۵۶ نسبت به آنچه در تاریخ معاصر ایران ثبت شده، ارائه می‌دهد؛ چهره‌ای بسیار شیک و خوش رنگ و لعاب و پر از تصاویر زنده و زیبا از آدم‌ها و معابر و خیابان‌ها، در تصاویر این سریال غالب است. این قبیل تحریفات می‌تواند موجب سردرگمی و حتی انحراف افکار عمومی شود و به‌ویژه برای نسل‌های جوان که اطلاعات کمی از تاریخ دارند، به یک منبع غلط تبدیل شود.

علاوه بر این، سریال «تاسیان» در تلاش است گروهک‌های چپ را عامل اصلی سرنگونی رژیم شاهنشاهی معرفی کند، که این نیز خود موجب دامن زدن به اختلافات و تناقضات تاریخی است. در حالی که نقش گروه‌های مختلف سیاسی در انقلاب اسلامی ایران پیچیده و متنوع است، این سریال سعی دارد داستان را به‌گونه‌ای ساده‌سازی کند که تنها یک جناح خاص در روند انقلاب دخیل بوده است.

سریال «تاسیان» علاوه بر محتوای تحریف‌شده، از لحاظ قانونی نیز با مشکلاتی جدی مواجه است. این سریال بدون دریافت مجوز‌های قانونی از نهاد‌های ذی‌ربط، در بستر «فیلیمو» منتشر شد. مسئولیت نظارت بر محتوای این شبکه‌ها به عهده سازمان ساترا (بازوی صداوسیما) است، اما برخی پلتفرم‌ها احکام و اصلاحات ساترا را دور می‌زنند و محصولات خود را بدون فرآیند قانون عرضه می‌کنند که این درنهایت به ضرر هنرمندان و صاحبان آثار است.
واکنش قوه قضائیه به توقف پخش این سریال، در حقیقت نشانه‌ای از نگرانی جدی درباره نقض قوانین و رعایت نکردن اصول فرهنگی است. اگرچه پلتفرم فیلیمو به جای اصلاحات لازم، بازیگران و عوامل سریال را ترغیب کرده است که محتوای اعتراضی منتشر کنند، این رفتار نه تنها مغایر با اخلاق حرفه‌ای و نوعی شانتاژ است؛ بلکه به تضعیف مرجعیت نهاد‌های نظارتی منجر می‌شود.

برای جلوگیری از تکرار چنین مواردی، باید نظارت‌های قانونی و فرهنگی بر تولیدات این حوزه به‌طور جدی تقویت شود و از نشر آثاری که تاریخ را تحریف کرده و فرهنگ‌های نادرست را ترویج می‌کنند، جلوگیری شود.