محرم فرصتی برای وحدت اجتماعی

در این مصاحبه، با «حسین احمدزاده شهرودی» کارشناس اقتصادی، به بررسی این موضوع می‌پردازیم که چگونه می‌توان از ظرفیت‌های ماه محرم و عزاداری‌های حسینی به‌صورت مؤثر برای فقرزدایی، توسعه زیرساخت‌های شهری و ایجاد یک اقتصاد مردمی بهره برد. همچنین نقش مردم به‌منزله تولیدکننده، سرمایه‌گذار و مصرف‌کننده در این فرآیند اقتصادی مورد تحلیل قرار خواهد گرفت. این گفت‌و‌گو تلاش دارد تا جنبه‌های کمتر دیده‌شده این رخداد فرهنگی و مذهبی را از زاویه‌ای اقتصادی روشن کند و راهکار‌هایی عملی برای بهره‌برداری بهتر از این ظرفیت‌ها ارائه دهد.

ظرفیت‌های ماه محرم و عزاداری‌های حسینی را برای بهبود اقتصاد شهری چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ماه محرم و به‌ویژه ایام تاسوعا و عاشورا یکی از مهم‌ترین رخداد‌های اجتماعی و فرهنگی در ایران و بسیاری از کشور‌های مسلمان است. این ماه ظرفیت‌های گسترده‌ای برای تأثیرگذاری بر اقتصاد شهری دارد، زیرا عزاداری‌های حسینی به‌طور سنتی با مشارکت مردمی گسترده و فعالیت‌های اقتصادی مرتبط است. اگر به این ظرفیت‌ها به‌طور مؤثر توجه شود، می‌توان از آنها برای فقرزدایی و رفع مشکلات اجتماعی بهره برد. نخستین جنبه این ظرفیت‌ها «اقتصاد مردمی» است که نقش کلیدی در عزاداری‌های حسینی دارد. اقتصاد مردمی به‌معنای مشارکت مردم در تولید، توزیع و مصرف منابع اقتصادی است. در ماه محرم، به‌ویژه در تاسوعا و عاشورا، مردم از تمامی اقشار جامعه به‌صورت داوطلبانه در فعالیت‌های اقتصادی گوناگون شرکت می‌کنند؛ از تهیه و توزیع غذا در هیئت‌ها گرفته تا برپایی مراسم عزاداری، تأمین نیاز‌های زائران، و حتی کمک‌های مالی به نیازمندان. این نوع مشارکت نشان‌دهنده قدرت مردم در ایجاد ارزش اقتصادی و اجتماعی است.

به‌نظر شما، چگونه می‌توان از این ظرفیت برای فقرزدایی استفاده کرد؟
برای پاسخ به این سؤال، لازم است ابتدا به نوع فعالیت‌های اقتصادی که در ماه محرم رخ می‌دهد، توجه کنیم. یکی از مهم‌ترین جنبه‌ها، توزیع گسترده غذا در قالب نذری‌ها است. این فعالیت‌ها نه‌تنها سنتی و مذهبی هستند، بلکه کاربرد اجتماعی و اقتصادی نیز دارند. بسیاری از نیازمندان در این ایام از این نذری‌ها بهره‌مند می‌شوند که خود یک شکل از فقرزدایی است. اما ظرفیت واقعی ماه محرم فراتر از این است. اگر بتوانیم این فعالیت‌ها را ساماندهی کنیم، می‌توانیم تأثیرات گسترده‌تری بر اقتصاد شهری و فقرزدایی داشته باشیم. برای نمونه، ایجاد شبکه‌های سازمان‌یافته برای توزیع کمک‌های مردمی در طول ماه محرم می‌تواند نیاز‌های اساسی مناطق محروم شهر را تأمین کند. همچنین، هیئت‌ها و مراکز مذهبی می‌توانند به‌عنوان کانون‌های اقتصادی عمل کنند و از کمک‌ها و مشارکت‌های مردمی برای راه‌اندازی پروژه‌های اشتغال‌زایی، تأمین مسکن یا حمایت از کسب‌وکار‌های کوچک استفاده کنند.

اقتصاد مردمی چگونه می‌تواند در این زمینه نقش‌آفرینی کند؟
اقتصاد مردمی، همان‌طور که اشاره کردید، به نقش مردم در ایجاد ارزش اقتصادی اشاره دارد. در ماه محرم، این نوع اقتصاد به‌وضوح قابل مشاهده است. مردم به‌عنوان تولیدکننده، سرمایه‌گذار و مصرف‌کننده در تمامی فرآیند‌های مرتبط با عزاداری نقش دارند.
برای نمونه، تولیدکنندگان مواد‌غذایی و لوازم مورد نیاز برای مراسم عزاداری (مانند پرچم‌ها، لباس‌های مشکی، ظروف یک‌بارمصرف و...) در این ایام با افزایش تقاضا مواجه می‌شوند و فعالیت اقتصادی آنها رونق می‌گیرد. این رونق می‌تواند به ایجاد اشتغال بیشتر و افزایش درآمد برای افراد کم‌درآمد منجر شود. از سوی دیگر، مصرف‌کنندگان نیز از طریق مشارکت در مراسم و خرید محصولات مرتبط، به جریان اقتصادی کمک می‌کنند.
نکته مهم این است که این چرخه اقتصادی به‌طور مستقیم به مردم وابسته است و از سوی آنها هدایت می‌شود. این نوع مشارکت مردمی می‌تواند به‌منزله الگویی برای توسعه اقتصاد شهری و کاهش فقر مورد استفاده قرار گیرد. اگر بتوانیم این الگو را در طول سال ادامه دهیم، نه‌تنها در ماه محرم، بلکه در دیگر مناسبت‌ها نیز می‌توانیم از ظرفیت‌های مردمی برای بهبود وضعیت اقتصادی بهره ببریم.

آیا عزاداری‌های حسینی می‌توانند به توسعه زیرساخت‌های شهری کمک کنند؟
بله، یکی از جنبه‌های کمتر مورد توجه، این است که عزاداری‌های حسینی می‌توانند به توسعه زیرساخت‌های شهری کمک کنند. در بسیاری از شهرها، هیئت‌ها و مراکز مذهبی به‌صورت غیررسمی نقش مهمی در تأمین نیاز‌های شهری دارند. برای نمونه، در ایام محرم، این مراکز بیشتر به تأمین غذا، خدمات بهداشتی و حتی ایجاد محل‌های اسکان موقت برای زائران کمک می‌کنند.
اگر این فعالیت‌ها به‌طور سازمان‌یافته‌تر انجام شوند، می‌توانند به توسعه زیرساخت‌های شهری کمک کنند. برای نمونه، هیئت‌ها می‌توانند با همکاری شهرداری‌ها و سازمان‌های خیریه، پروژه‌هایی مانند احداث مراکز درمانی، مدارس، یا حتی تأمین آب و برق در مناطق محروم را انجام دهند. این نوع همکاری‌ها نه‌تنها به بهبود کیفیت زندگی مردم کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به کاهش فشار اقتصادی بر دولت و شهرداری‌ها نیز منجر شود.

به‌عنوان یک کارشناس اقتصادی، چه توصیه‌ای برای استفاده بهتر از ظرفیت‌های ماه محرم دارید؟
توصیه من این است که به ماه محرم و عزاداری‌های حسینی به منزلهیک پتانسیل اقتصادی نگاه کنیم، نه تنها یک رخداد مذهبی یا فرهنگی. برای استفاده بهتر از این ظرفیت‌ها، لازم است که فعالیت‌های مرتبط با عزاداری به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده و سازمان‌یافته انجام شوند.
یکی از پیشنهادها، ایجاد شبکه‌های مردمی برای جمع‌آوری و توزیع کمک‌ها است. این شبکه‌ها می‌توانند به‌طور متمرکز نیاز‌های مناطق گوناگون را شناسایی و تأمین کنند. همچنین، آموزش و آگاهی‌بخشی به مردم درباره اهمیت مشارکت اقتصادی در ماه محرم می‌تواند تأثیرات مثبتی داشته باشد. مردم باید بدانند که مشارکت آنها نه‌تنها یک وظیفه مذهبی، بلکه یک اقدام اقتصادی مؤثر است که می‌تواند به بهبود وضعیت جامعه کمک کند.
در نهایت، همکاری بین هیئت‌ها، مراکز مذهبی، شهرداری‌ها و سازمان‌های خیریه ضروری است. این همکاری‌ها می‌توانند به ایجاد پروژه‌های اقتصادی پایدار منجر شوند که نه‌تنها در ماه محرم، بلکه در طول سال به جامعه خدمت کنند. عزاداری‌های حسینی یک فرصت بی‌نظیر برای توسعه اقتصاد مردمی و کاهش فقر است؛ اگر بتوانیم از آن به‌درستی استفاده کنیم، تأثیرات مثبت آن فراتر از ماه محرم خواهد بود.