همگرایی ایران و روسیه برای امنیت منطقه

پیوستن سایر کشورهای منطقه به ایمن سازی همه جانبه خزر قطعاً می‌تواند دستاوردهای سیاسی، اقتصادی، زیست محیطی و امنیتی بسیاری برای همسایگان خزر و کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز به همراه داشته باشد.

پایگاه بصیرت / علی تتماج

دریای خزر میزبان رزمایشی با محوریت نیروی دریایی ایران و روسیه است که به اذعان بسیاری از ناظران نظامی، اقتصادی و سیاسی می‌تواند دستاوردهای بسیاری برای دو کشور و منطقه داشته باشد. در باب این رزمایش امیر دریادار دوم محسن رزاقی سخنگوی رزمایش مرکب امداد و نجات ۲۰۲۵ دریای خزر ( CASAREX۲۰۲۵ ) در نشست خبری گفت: رزمایش مرکب امداد و نجات دریای خزر با حضور نیروهای دریایی ارتش و سپاه، فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، فدراتیو روسیه و ناظرانی از کشورهای حاشیه دریای خزر، از امروز به مدت ۳ روز به میزبانی ناوگان شمال و منطقه چهارم دریایی امام رضا(ع) نیروی دریایی ارتش برگزار می‌شود. سخنگوی رزمایش مرکب امداد و نجات دریای خزر (CASAREX۲۰۲۵) با بیان اینکه این رزمایش با شعار «با هم برای دریای خزری ایمن و امن» برگزار می شود، اضافه کرد: رزمایش مرکب امداد و نجات دریای خزر، به منظور اجرایی شدن تدابیر فرماندهی معظم کل قوا مبنی بر «توسعه دیپلماسی مبتنی بر همکاری‌های بین‌المللی» و «ایجاد همگرایی و هماهنگی در اقدامات مشترک بین نیروهای دریایی جمهوری اسلامی ایران و کشورهای حاشیه دریای خزر» و در راستای «تأمین امنیت و ایمنی دریانوردی در دریای خزر برای کشتی‌های تجاری» و «دستیابی به یک روش مورد پذیرش طرفین برای طراحی و اجرای رزمایش‌های مرکب آینده» در دو فاز ساحلی و دریایی به مدت سه روز برگزار شود.

این رزمایش در حالی برگزار می‌شود که جمهوری اسلامی ایران و روسیه به عنوان دو همسایه با آگاهی از شرایط منطقه و نظام بین‌الملل به درکی واحد در هم افزایی و مقابله با تهدیدات رسیده‌اند که حاصل آن را در معاهده 20 ساله میان دو کشور با ابعاد سیاسی، اقتصادی، امنینی، فرهنگی، نظامی و... می توان مشاهده کرد. شرایط حساس منطقه از جنگ غرب علیه روسیه در لوای نام اوکراین گرفته، تا تحولات پر شتاب غرب آسیا و تجاوزگری‌های آمریکا و رژیم صهیونی علیه کشورهای منطقه برای تغییر ژئوپلیتیک و جغرافیای کل منطقه، خطر تروریسم و احیای دوباره آن توسط غرب، تحریم‌ها و جنگ اقتصادی که علیه کشورهای مستقل مانند ایران و روسیه اعمال می‌شود، تقلای نظام سرمایه داری علیه نهادهای مستقل و آزاد همچون بریکس و شانگهای و.... ضرورت همگرایی میان کشورهای بزرگ منطقه همچون ایران و روسیه را بیش از پیش آشکار می سازد. چنانکه دو کشور نیز بر لزوم و توجه ویژه به این امر تاکید دارند. برگزاری رزمایش مشترک دریایی با هدف ارتقای ایمنی دریایی و دریا نوردی در کنار سفر علی لاریجانی مشاور ارشد رهبر نقلاب به مسکو و دیدارش با پوتین و نیز سفر وزیر دفاع ایران به مسکو و البته مواضع روسیه مبنی بر غیر قانونی بودن اعمال مکانیسم ماشه علیه ایران، نمودی از این همگرایی است که اراده دو کشور برای رسیدن به تعاملاتی راهبردی در سطوح دو جانبه و تاثیرگذاری مثبت بر امنیت منطقه را نشان می‌دهد.

توان بومی دفاعی و نظامی ایران مولفه‌ای مهم در تأمین و حفظ ثبات و امنیت در منطقه است. نقش محوری ایران در مبارزه با تروریسم در حالی اعتماد جهانی به رویکرد امنیت ساز ایران را شکل داده بود که اقتدار ایران در وحدت ملی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های بومی نظامی از جمله موشکی و پهپادی و پدافندی در برابر تجاوزگری آمریکا و رژیم صهیونی این جایگاه امنیت ساز ایران را در جهان تقویت کرد. امروز ایران برخلاف ادعای غرب نه کشوری منزوی و نیازمند تن دادن به خواسته‌های بی منطق غرب برای نقش آفرینی جهانی است، بلکه کشوری که توانسته اراده و توان خویش را به رخ جهانیان بکشد و به الگویی مناسب برای کشورهای مستقل و آزادی خواه مبدل گردد. این توان و اقتدار است که کشورهای منطقه از جمله کشور پر قدرت روسیه را بر آن داشته تا تعاملی سازنده با این ظرفیت مستقل و کارآمد جهت تحقق امنیت بیشتر منطقه از جمله در دریای خزر در پیش گیرد. همگرایی که البته سالهاست در جریان است و تقریباً طی سالهای اخیر دو کشور رزمایش‌های مشترکی را برگزار کرده‌اند. حضور ناوگان دریایی ایران در رزمایش پاکستان، اعزام ناوگروه مشترک ارتش و سپاه ایران به امارات و ... در این راستا قابل ارزیابی است. نکته مهم آنکه هر تحول اقتصادی در بستر امنیت قابل تحقق است و برگزاری رزمایش‌های مشترک منطقه‌ای می‌تواند مولفه‌ای برای تقویت امنیت پایدار در چارچوب اهداف اقتصادی باشد.

رزمایش مشترک دریایی با هدف ارتقای ایمنی دریایی و دریا نوردی در کنار سفر علی لاریجانی مشاور ارشد رهبر نقلاب به مسکو و دیدارش با پوتین و نیز سفر وزیر دفاع ایران به مسکو و البته مواضع روسیه مبنی بر غیر قانونی بودن اعمال مکانیسم ماشه علیه ایران، نمودی از این همگرایی است که اراده دو کشور برای رسیدن به تعاملاتی راهبردی را نشان می‌دهد.

نکته دیگر آنکه برآوردها از تحولات قفقاز و دریای خزر نشان می‌دهد که دشمنان امنیت منطقه از غرب گرفته تا رژیم صهیونی به بهانه‌ها و ابزارهای مختلف به دنبال برهم زدن انسجام و ثبات و حتی روابط میان همسایگان هستند تا از یک سو اهداف جاه طلبانه اقتصادی و ژئوپلیتیک خود در منطقه را دنبال نمایند و از سوی دیگر خزر را از بستری امنیت ساز و تعاملاتی میان همسایگانش به محل مناقشه و سودجویی‌های خویش مبدل سازند. تحرکات مشکوک رژیم صهیونی در برخی کشورهای حوزه قفقاز و تحریک آنها علیه ایران و روسیه، رویکرد ناگهانی و سوال برانگیز غرب به ارمنستان، تحرکات غیر اصولی و زیاده خواهانه علیه ژئوپلیتیک منطقه با طرح‌هایی همچون زنگزور که از بیرون به منطقه تحمیل می‌شود، ترویج تفکرات قومیتی و فتنه انگیزانه همچون پان ترکیسم در آسیای مرکزی و قفقاز، تحرکات ناتو و غرب برای ورود نظامی به کشورهای همسایه خزر با ایجاد اختلاف میان همسایگان، فعال شدن غرب برای برهم زدن ثبات و امنیت دریای خزر با فعال سازی شرکت‌های نفتی و اکتشافی و... خطراتی است که امروز کشورهای همجوار خزر را تهدید می‌کند. برگزاری رزمایش مشترک ایران و روسیه در کنار آنکه هشداری برای برهم زنندگان امنیت و ژئوپلیتیک منطقه است پیام دوستی و برادری برای همسایگان نیز می‌باشد. پیامی که محور آن را تحقق امنیت، آرامش، حفظ محیط زیست و برخوردار شدن از منابع مشترک خزر در پیوند همگرایی منطقه‌ای بدون نیاز به دخالت بیگانگان تشکیل می‌دهد. پیوستن سایر کشورهای منطقه به ایمن سازی همه جانبه خزر قطعا می‌تواند دستاوردهای سیاسی، اقتصادی، زیست محیطی و امنیتی بسیاری برای همسایگان خزر و کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز به همراه داشته باشد.

واقعیتی تلخ بر نظام بین‌الملل حاکم است و آن اینکه از یک سو نظام سرمایه داری همچنان به دنبال یک جانبه گرایی و سلطه بر تمامی جهان است و در این راه از هیچ جنایتی فروگذار نیست که وضعیت فاجعه بار انسانی غزه پس از 21 ماه نسل کشی نمودی از آن است و از سوی دیگر نهادهای بین‌المللی همچون سازمان ملل و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نهادهای حقوق بشری و.. کارکردهای خود را از دست داده و به ابزاری بی خاصیت مبدل شده‌اند. در این شرایط ایجاد نهادهای نوین جهانی با محوریت تعامل میان کشورهای مستقل و حامیان نظم نوین جهانی یک ضرورت است. نهادهایی همچون بریکس، شانگهای با تقویت همگرایی ها و تعاملات میان اعضا و گسترش دامنه آن به کشورهای مستقل و آزاد می‌توانند نقشی موثر در تغییر این وضعیت بحران زده جهان داشته باشند. ایران و روسیه در کنار کشورهایی همچون چین، هند، برزیل، آفریقای جنونی و... با توسعه مناسبات در زمینه‌های مختلف توان نقش آفرینی در این معادلات را دارند. برگزاری رزمایش مشترک ایران و روسیه و پیوستن سایر کشورها به این عرصه را می‌توان گامی در جهت این مهم دانست که می‌تواند به یکی از پایه‌های عملکردی بریکس مبدل گردد چنانکه تاکنون نیز رزمایش‌های مشترکی میان ایران، روسیه و چین برگزار شده است.

منبع: سایت بصیرت