واقعیت یا نگرانی بی‌پایه؟

در سال‌های اخیر، با گسترش شبکه‌های تلفن همراه و افزایش تقاضا برای اینترنت پرسرعت، تعداد دکل‌های مخابراتی در شهر‌ها و حتی روستا‌ها رو به افزایش گذاشته است. همین موضوع نگرانی‌هایی در میان مردم ایجاد کرده است؛ نگرانی‌هایی که اغلب حول محور تأثیر احتمالی این تجهیزات بر سلامت انسان شکل گرفته‌اند. برخی شهروندان معتقدند، نزدیکی محل سکونت به دکل‌های موبایل ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌هایی همچون سرطان یا مشکلات عصبی را افزایش دهد، در حالی که متخصصان حوزه سلامت و ارتباطات این دیدگاه را بیشتر ناشی از ترس‌های عمومی و نبود اطلاع‌رسانی دقیق می‌دانند.

دکل‌های تلفن همراه از امواج رادیویی در محدوده فرکانس مایکروویو برای ارسال و دریافت سیگنال استفاده می‌کنند. این امواج از نوع «غیر یونیزان» هستند؛ به این معنا که توانایی شکستن پیوند‌های شیمیایی DNA یا ایجاد تغییرات مستقیم در ساختار سلول را ندارند. به بیان ساده، انرژی این امواج به‌مراتب کمتر از پرتو‌های یونیزان، مانند اشعه ایکس یا گاماست که خطر سرطان‌زایی آنها اثبات شده است.

سازمان جهانی بهداشت و آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان تاکنون مطالعات گسترده‌ای در این زمینه انجام داده‌اند. بر اساس نتایج این تحقیقات، هیچ شواهد قطعی و علمی وجود ندارد که قرار گرفتن در معرض امواج دکل‌های موبایل بتواند مستقیماً موجب بروز بیماری‌هایی، چون سرطان شود. البته در سال ۲۰۱۱ امواج رادیویی تلفن همراه در گروه «احتمالاً سرطان‌زا» رده ۲B قرار داشت؛ اما این طبقه‌بندی به معنای وجود خطر قطعی نیست، بلکه صرفاً به دلیل برخی نشانه‌های محدود در مطالعات اپیدمیولوژیک انجام شده بود.

با وجود نبود شواهد علمی قاطع، نگرانی‌ها در سطح جامعه همچنان باقی است. بخشی از این نگرانی‌ها ناشی از دیده شدن دکل‌ها در فاصله نزدیک به منازل مسکونی یا مدارس است. کارشناسان می‌گویند توان امواج ارسالی از دکل‌ها با افزایش فاصله به‌سرعت کاهش می‌یابد و معمولاً در فاصله بیش از چند متر، شدت پرتو بسیار ناچیز و حتی کمتر از پرتو‌های لوازم خانگی، مانند مودم‌های وای‌فای یا مایکروویو است. به همین دلیل، مراجع بین‌المللی، نظیر کمیسیون بین‌المللی حفاظت در برابر پرتو‌های غیر یونیزان استاندارد‌هایی برای حد مجاز شدت میدان الکترومغناطیسی تعیین کرده‌اند که نصب دکل‌ها ملزم به رعایت آن است.

در ایران نیز وزارت بهداشت و سازمان انرژی اتمی بر نصب و بهره‌برداری از دکل‌های مخابراتی نظارت دارند. بر اساس اعلام این نهادها، تمامی دکل‌های نصب‌شده باید با استاندارد‌های جهانی همخوانی داشته باشند و میزان تشعشع آنها در محدوده مجاز قرار گیرد. تاکنون گزارش رسمی مبنی بر تجاوز دکل‌ها از این استاندارد‌ها منتشر نشده است. با این حال، کارشناسان تأکید دارند که اطلاع‌رسانی شفاف به مردم و ارائه داده‌های دقیق درباره میزان پرتو می‌تواند به کاهش نگرانی‌ها کمک کند.
بخشی از دغدغه‌های مردم در عوامل روانی ریشه دارد. دیدن یک دکل بزرگ فلزی در نزدیکی خانه می‌تواند به‌طور ناخودآگاه ترس از بیماری و خطر را القا کند. این در حالی است که بسیاری از ما روزانه در معرض منابع مختلف امواج الکترومغناطیسی، از جمله رادیو، تلویزیون و حتی وسایل برقی خانگی هستیم. تفاوت در اینجاست که دکل‌های موبایل به چشم می‌آیند، اما امواج دیگر نه.

به نظر می‌رسد، تاکنون هیچ مدرک علمی محکمی وجود ندارد که دکل‌های موبایل تهدید مستقیمی برای سلامت انسان باشند. رعایت استاندارد‌های ایمنی، نظارت مستمر دستگاه‌های مسئول و فاصله‌گذاری منطقی در نصب این تجهیزات می‌تواند اطمینان‌بخش باشد. در عین حال، نمی‌توان نگرانی‌های مردم را نادیده گرفت؛ بلکه لازم است با شفاف‌سازی و آموزش عمومی، فضای اطمینان و اعتماد در جامعه تقویت شود. در نهایت، شاید بتوان گفت دکل‌های موبایل بیشتر از آنکه تهدیدی واقعی برای سلامت باشند، به دلیل کمبود آگاهی و اطلاع‌رسانی دقیق، به یک نگرانی اجتماعی تبدیل شده‌اند.