از تعاملات دو جانبه تا امنیت سازی برای منطقه

پایگاه بصیرت / قاسم غفوری

دکتر علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در سفری رسمی راهی ریاض شده و با مقامات عالی رتبه عربستان سعودی همچون محمد بن‌سلمان، ولیعهد و خالد بن‌سلمان، وزیر دفاع عربستان دیدار داشته است. بر اساس گزارش‌های منتشره مهم‌ترین سرفصل رایزنی‌ها در این دیدار مسائل راهبردی منطقه و شرایط کشورهای اسلامی بود. دکتر لاریجانی و محمد بن‌سلمان در این دیدار دربارۀ آیندۀ منطقه گفت‌وگو کردند.

همچنین، توسعۀ همکاری‌های اقتصادی میان جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی نیز ازجمله موضوعاتی بود که در ادامه به بحث گذاشته شد. از میان این موضوعات اقتصادی، می‌توان به حل مشکل تجار و سرمایه‌گذاری‌های مشترک در زمینه‌های مختلف می‌توان اشاره کرد. در همین حال خالد بن‌سلمان، وزیر دفاع عربستان سعودی، در دیدار با لاریجانی ابتدا از میزبانی جمهوری اسلامی ایران در سفر پیشین خود به تهران تقدیر و تشکر کرد. طی این جلسه، ضمن طرح مباحثی جدید، پیگیری توافقات دو کشور در گذشته نیز محل تأکید هر دو سوی گفت‌وگو قرار گرفت. لاریجانی و خالد بن‌سلمان همچنین دربارۀ همکاری‌های دوجانبه در زمینه‌های دفاعی نیز گفت‌وگو کردند.

از تعاملات دو جانبه تا امنیت سازی برای منطقه

تهران-ریاض در مسیر تعاملات سازنده

هر چند که روابط ایران و عربستان به عنوان دو قدرت بزرگ منطقه دارای فراز و نشیب‌های بسیاری بوده است، اما پس از توافق ایران و عربستان برای ازسرگیری روابط دیپلماتیک که در اسفند 1401 با حضور دریابان علی شمخانی دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی ایران و همتای عربستانی‌اش به میزبانی چین به ثمر رسید، اکنون زمینه فراهم شده تا با ایجاد و تحرک بخشیدن به کانال‌های ارتباطی متنوع در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، نظامی و امنیتی، روند همکاری‌های راهبردی دو کشور سرعت پیدا کند. تهران همواره تأکید دارد که روابط گسترده با کشورهای منطقه اولویت سیاست خارجی آن است و همگرایی اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و امنیتی کانون این معادلات است تا در ظرفیت سازی بومی کشورها بتوانند اهداف خود را محقق سازند. بر این اساس سفر لاریجانی به ریاض را باید بعد دیگری از ارتقای روابط ایران و عربستان برای نزدیک‌تر ساختن نقاط اشتراک و رفع سوء تفاهمات دانست که قطعاً برای طرفین و کل منطقه دستاوردهای بسیاری به همراه دارد.

منطقه و ضرورت‌های تعامل

امروز منطقه غرب آسیا دورانی حساس را سپری می کند، چرا که از یک سو رژیم صهیونیستی دیگر تمامی خطوط قرمز را رد کرده است و در کنار نسل کشی در غزه و طرح اشغال کامل فلسطین تجاوز به کشورهای منطقه را تشدید کرده است که حمله هفته گذشته به قطر نمودی از آن است که شواهد امر از گسترش این جنایات علیه سایر کشورهای منطقه حکایت دارد.

از سوی دیگر آمریکا که همواره مدعی حمایت از متحدان عرب خود در منطقه بوده نه تنها اقدامی در این زمینه صورت نداده، بلکه رسماً عنوان کرده است که رژیم صهیونی تنها خط قرمز آن در منطقه است. چنانکه در زمان تجاوز این رژیم به قطر در اقدامی تأمل برانگیز سامانه‌های رهگیری آمریکایی هیچ اقدامی صورت نداده‌اند. در چنین شرایطی به نظر می رسد که همگرایی میان کشورهای منطقه برای مقابله با رژیم صهیونی و آمریکا یک ضرورت انکار ناپذیر شده است که برگزاری نشست سازمان همکاری اسلامی و اتحادیه عرب در دوحه و تأکید کشورها بر حمایت از فلسطین بیانگر تقویت این دیدگاه در منطقه است، هر چند که وابستگی برخی کشورها به آمریکا و گرفتار آمدن در روند سازش مانع از اقدامی عملی در این نشست گردید.

در این راستا ظرفیت‌سازی‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و نظامی برای مقابله با رژیم صهیونی و آمریکا یک ضرورت است که تهران همراه بر آن تأکید داشته و سفر لاریجانی به ریاض را نیز می توان در همین چارچوب ارزیابی کرد. نکته مهم در سفر لاریجانی به ریاض، دیدار او با وزیر دفاع عربستان است. این اقدام نشان می دهد که ایران صرفاً به دنبال امنیت نرم (سیاسی و اقتصادی) نیست، بلکه امنیت سخت یا نظامی نیز در کانون توجه قرار دارد. ایران و عربستان دو قدرت بزرگ نظامی در خلیج فارس دارای ظرفیت‌های نظامی قابل توجهی هستند که با تعامل دو جانبه و گسترش آن به سایر کشورهای منطقه می توانند اتاق عملیات مشترکی را در برابر تهدیدات تروریستی، رژیم صهیونی و آمریکا ایجاد نمایند تا در نهایت امنیت پایدار و بومی در منطقه محقق گردد.

نکته اساسی آن است که در سال‌های گذشته، رقابت تسلیحاتی، اختلاف بر سر امنیت دریایی، و رقابت‌های منطقه‌ای سطحی از بی‌اعتمادی نظامی میان دو طرف ایجاد کرد که به مرور در حال رفع شدن است، بویژه آنکه جنایات رژیم صهیونی در ۲۳ ماه نسل کشی غزه و حمایت آمریکا از آن حقانیت مواضع ایران در منطقه را آشکارتر ساخته است و امروز کشورها تهران را یک ناجی می‌دانند که ظرفیت‌های خویش از جمله درحوزه نظامی را در اختیار کل منطقه قرار داده است. قطعاً رایزنی‌ها میان مقامات نظامی کشورهای منطقه از جمله میان ایران و عربستان می تواند به کاهش سوء تفاهمات و رسیدن به دیدگاه مشترک امنیتی و نظامی میان طرفین کمک شایانی داشته باشد.

به هر حال سفرهای لاریجانی از بغداد تا بیروت و اکنون ریاض، تصویری روشن از راهبرد جدید منطقه‌ای ایران در حوزه امنیت ملی دارد که بر اساس ظرفیت‌های بومی و همگرایی منطقه‌ای تعریف و اجرا می گردد. پیگیری هم‌زمان پرونده‌های اقتصادی، سیاسی و نظامی در دستور کار، نشان می‌دهد تهران به دنبال تعریف امنیت پایدار و چندلایه است که در کنار نمایش اقتدار ایران، بیانگر رویکرد واقع گرایانه تهران به تحولات جهانی بر اساس نظم نوینی است که در آن یک جانبه گرایی آمریکایی و اروپایی جایی ندارد بویژه آنکه این کشورها اثبات کرده‌اند که به هیچ تعهدی پایبند نیستند و نابودی کل منطقه هدف نهایی آنهاست.

حقیقت انکار ناپذیر آن است که غرب و رژیم صهیونی توطئه‌ای سراسری علیه منطقه را پیش می برند که بر اساس آن تمام کشورهای منطقه تجزیه و چند پاره می شوند، لذا همگرایی امنیتی میان کشورهای منطقه یک ضرورت است هر چند که وابستگی طولانی برخی کشورهای منطقه همچون عربستان به آمریکا موانعی بر سر این راه خواهد بود که اراده کشورها برای توسعه مناسبات منطقه‌ای به مرور می‌تواند این امر را رفع نماید، بویژه آنکه کشورهای عربی در رویکردی واقع گرایانه با کاهش دلبستگی به غرب رویکردهایی به شرق داشته و توسعه روابط با روسیه و چین و حتی عضو بریکس شدن را در پیش گرفته‌اند.

منبع: سایت بصیرت