نشریه اخبار و تحلیل ها 12 مهر 1404

pdf

word

▼ حرف روز

  مارادونا را ول نکنید

«جای مردان سیاست بنشانید درخت، که هوا تازه شود.» نمی‌دانم سهراب این شعر را دقیقاً کی سروده؛ اما بی‌تردید در دو مسئله و مشکل با امروز ما درد مشترک داشته: تمنای هوای پاک و داشتن سیاستمدار سالم و مردمی. شاید سیاستمداران عصر سهراب هم از جنس برخی سیاست‌ورزان امروز ما بوده‌اند که وقتی کشور درگیر بنیادی‌ترین مشکلات بوده، فیل‌شان یاد هندوستان می‌کرده و به دنبال یقه‌گیری بوده‌اند.

از مطایبه بگذریم؛ شاید نازل‌ترین سطح سیاست‌ورزی در یک هفته اخیر را باید در دعوت به مناظره‌ی دو مدیر سابق پرونده‌ی هسته‌ای دید.

اولی دعوت به مناظره کرد، با این پیش‌شرط که رقیبش باید جبران‌کننده‌ی خسارت‌های چند صد میلیاردی‌اش باشد؛ هرچند کسی نیست که سوزنی از بهر تنبّه به شیخ ما بزند که چه کسی باید پاسخگوی خسارت شما باشد؟ دومی هم در کمال خونسردی پاسخی داد که: او باید با خودش یا با یک بچه دبستانی مناظره کند!

در روزهایی که بخشی از جامعه چشم به میدان فردوسی تا چهارراه استانبول دوخته تا ببیند قیمت دلار چگونه بر صفحه‌ی صرافی‌ها اوج می‌گیرد و معیشت مردم را لَنگ می‌کند، در روزهایی که اروپایی‌ها بخشی از پروژه‌ی صهیونیست‌ها شده و اسنپ‌بک را کلید زده‌اند، آقایان یادشان افتاده که لشکرکشی مجازی کنند و همدیگر را به صلابه بکشند.

شاید ساده‌ترین راه آن بود که در این نوشته، هر دو طرف را به واژگانی مانند «اتحاد مقدس» فرا بخوانیم و بنویسیم: «آقایان! در برهه‌ی حساس کنونی دعوا را کنار بگذارید!» ولی وقت این حرف‌ها گذشته است.

بخشی از این اشتباهات فاحش را باید به پای مشاورین این آقایان نوشت که خیال می‌کنند با این رفتارها لایک می‌گیرند و برای انتخابات و سیاست‌ورزی‌شان قاتق می شود. در صورتی‌ که مردم سال‌هاست از چنین سیاست‌ورزی‌ای خسته شده‌اند. در زمانه‌ای که سفره‌ها کوچک و کوچک‌تر می‌شود، این رفتارها فقط رفتن روی مخ مردم است.

هم آن روحانی سیاست‌ورز و هم آن مکلاّی جلیل‌القدر، هر دو باید بیندیشند که اگر دعوایشان برای سیاست‌ورزی است، مسیرش از این نمی‌گذرد؛ بلکه مهم‌ترین اصل آن است که با مردم همدردی کنند، یقه‌ی طرف مقابل را نگیرند و به‌ جای تکل‌های ناشیانه و گل زدن به خودی‌های گاه و بی‌گاه، مارادونای حریف را بچسبند.شاید یکی از مهم‌ترین علت‌های روی‌گردانی جامعه از برخی سیاست‌ورزان و سیاستمداران، درک نکردن اولویت‌ها و غلبه دادن به حاشیه‌هاست؛ آتشی که دودش دیر یا زود به چشم همین عزیزان می‌رود.(یعقوب ربیعی)

▼ گزارش روز  

  اما و اگرهای نقش تالار دوم، در کنترل نرخ دلار

بازار ارز در ایران به دلیل محدودیت‌های بانکی و تحریم‌ها، وضعیتی ویژه دارد که آن را از تجربه سایر کشورها متمایز کرده است. در سال‌های اخیر، دلار آزاد به شکل غیرعادی تحت تأثیر نرخ تتر (USDT) قرار گرفته است. تتر به دلیل نقدشوندگی بالا، دسترسی ۲۴ ساعته و محدودیت‌های بانکی ( بر روی دلار) و تحریمی، عملاً به جانشین دلار نقدی تبدیل شده و به‌عنوان سیگنال لحظه‌ای برای قیمت دلار در بازار آزاد عمل می‌کند. این در حالی است که قیمت تتر بیشتر ناشی از انتظارات روانی، سفته بازی و تقاضای ذخیره ارزش است تا عرضه و تقاضای واقعی. از همین رو، عمق اندک بازار آزاد دلار و کمبود اسکناس و حواله باعث شده فعالان اقتصادی،تقریبا نرخ تتر را به‌عنوان معیار ارزش دلار در ریال بپذیرند. روشن است که این جانشینی، خود به تشدید نوسانات و انتظارات تورمی دامن می‌زند.

در چنین فضایی، دولت با راه‌اندازی تالار دوم توافقی کوشیده است تا سازوکاری شفاف‌تر و متکی بر عرضه و تقاضای واقعی صادرکنندگان و واردکنندگان ایجاد کند. مزیت مهم این تالار، فاصله گرفتن از نرخ‌گذاری دستوری و فراهم‌سازی بستری برای کشف نرخ واقعی ارز است. به بیان دیگر، این بازار می‌تواند با افزایش عرضه رسمی و پاسخ‌گویی به بخشی از نیازهای واقعی، مرجعیت تتر را تضعیف کرده و وزن سیگنال‌دهی آن را کاهش دهد.

با این حال، واقعیت‌های میدانی نشان می‌دهد که تالار دوم در کنار کارکرد مثبت خود، آثار جانبی منفی نیز دارد. نرخ‌های کشف‌شده در آن، به‌ویژه در سطوح بالاتر (مانند ۸۰ تا ۹۴ هزار تومان)، بلافاصله به‌عنوان علامت افزایشی به بازار آزاد منتقل می‌شود. این موضوع باعث احتکار ارزی و کاهش تمایل به عرضه از سوی دارندگان ارز شده و انتظارات منفی را تشدید می‌کند. همچنین، از آنجا که این تالار پاسخ‌گوی همه تقاضاهای خرد و میان‌مدت نیست، بخش مهمی از تقاضا ناگزیر روانه بازار آزاد می‌شود و نرخ را در سطوح بالاتر تثبیت می‌کند. تجربه کشورهایی چون ونزوئلا و لبنان نشان داده است که در صورت تداوم این شکاف، بازارهای موازی می‌توانند به جای کاهش التهاب، بر شدت آن بیفزایند.

با وجود این، نباید نسبت به آینده این سیاست ناامید بود. اگر دولت و تیم اقتصادی با تدبیر بیشتر، عرضه ارز در تالار دوم را گسترش دهند و دسترسی طیف وسیع‌تری از تقاضاکنندگان به این بازار فراهم گردد، می‌توان انتظار داشت که فشار بر دلار آزاد فروکش کند و حتی سیگنال‌های افزایشی تتر نیز کم‌اثر شود. همچنین، تکمیل این سیاست با ابزارهای مکمل مانند توسعه بازار مشتقات ارزی، تقویت حواله‌های رسمی و تسهیل نقل‌وانتقالات، می‌تواند کارکرد این تالار را بهبود بخشد.

به بیان دیگر، تالار دوم  ظرفیتی است که در صورت تامین همه تقاضاهای مشروع، می‌تواند به تثبیت انتظارات و کاستن از وزن بازار آزاد و تتر بینجامد. توصیه اصلی به دولت آن است که به جای انفعال در برابر سیگنال‌های روانی، از این ابزار برای افزایش شفافیت، تقویت اعتماد و کاستن از التهاب انتظارات بهره گیرد.(علی محمدی)

▼ خبر ویژه  

   بازارگرمی مجازی تل‌آویو برای ربع پهلوی

روزنامه صهیونیستی هاآرتص و مجله مارکر فاش کردند که رژیم صهیونی با تأمین مالی شبکه‌ای سازمان‌یافته در فضای مجازی، به تبلیغ رضا پهلوی و بازگشت سلطنت پرداخته است. این شبکه، با حساب‌های جعلی و محتوای تولیدشده توسط هوش مصنوعی در پلتفرم‌هایی چون ایکس و اینستاگرام، روایت‌های صهیونی را به زبان فارسی منتشر می‌کند. طبق گزارش سیتیزن‌لب دانشگاه تورنتو، فعالیت این شبکه هم‌زمان با سفر رضا پهلوی به سرزمین‌های اشغالی در سال ۲۰۲۳ شدت یافته و با مواضع گیلا گملیئل، وزیر اطلاعات رژیم صهیونی، هماهنگ بوده است. این عملیات مجازی همچنین با رویدادهای نظامی، از جمله بمباران زندان اوین، هم‌راستا شده و حتی ویدئویی جعلی از لحظه حمله منتشر کرده است. شبکه مذکور ضمن تحریک برای اعتراض، مردم را به اقدام مستقیم علیه نظام فراخوانده و با کانال‌های تلگرامی مرتبط بوده است. فعالیت‌ها از ۲۰۲۲ آغاز و در ۲۰۲۵ تشدید شده‌اند.