علت و پشت پرده کشتار اخیر در الفاشر سودان چیست؟

1.     جنگ داخلی سودان ریشه در تقسیمات قومی، اقتصادی و سیاسی دارد که از استقلال ۱۹۵۶ آغاز شده. اولین جنگ داخلی (۱۹۵۵-۱۹۷۲) بین شمال عرب‌مسلمان و جنوب مسیحی/آنی‌میستیک بود و منجر به ۵۰۰ هزار کشته شد. دومین جنگ (۱۹۸۳-۲۰۰۵) دو میلیون کشته داشت و به جدایی جنوب سودان در ۲۰۱۱ منجر شد.

2.      هر چند تحولات سال  ۲۰۱۹ عمرالبشیر را سرنگون کرد، اما رقابت بین نیروهای مسلح سودان (تحت رهبری عبدالفتاح البرهان) و نیروهای واکنش سریع (حمیدتی) بر سر قدرت، جنگ ۲۰۲۳ را شعله‌ور کرد.

3.     مسائل اقتصادی مانند کنترل طلا (دارفور ۲۰% تولید جهانی) و نفت، همراه با تغییرات آب‌وهوایی (کمبود آب در دارفور)، درگیری‌ها را تشدید کرده است.  این زمینه‌ها جنگ را به چرخه‌ای از انتقام قومی تبدیل کرده اند.

4.     فاشر (الفاشر) پایتخت ایالت دارفور شمالی در غرب سودان است. این شهر با جمعیت تقریبی ۲۶۰ هزار نفر (پیش از جنگ) و بیش از یک میلیون آواره پناهنده در آن، یکی از مراکز کلیدی منطقه دارفور محسوب می‌شود.

5.     فاشر از نظر راهبردی اهمیت بالایی دارد زیرا دروازه ورود به دارفور است و مسیرهای تجاری به چاد، لیبی و آفریقای مرکزی از آن عبور می‌کند. این شهر آخرین پایگاه نیروهای مسلح سودان در دارفور بود و محاصره ۱۸ ماهه آن توسط نیروهای واکنش سریع منجر به قحطی شد، جایی که خانواده‌ها برای بقا از علوفه حیوانی تغذیه می‌کردند.

6.     نیروهای واکنش سریع یک گروه شبه‌نظامی قدرتمند در سودان است که ریشه در شبه‌نظامیان جنجوید دارد، گروه‌های عرب‌نشین که در دهه ۲۰۰۰ مسئول کشتارهای قومی در دارفور بودند و توسط دیوان کیفری بین‌المللی به نسل‌کشی متهم شدند.

7.     این گروه  تحت رهبری محمد حمدان داگالو (معروف به حمیدتی) قرار گرفت. حمیدتی، یک تاجر طلا و شبه‌نظامی سابق، نیروهای واکنش سریع را به نیروی ۱۰۰ هزار نفری تبدیل کرد که از حمایت امارات متحده عربی از جمله در حوزه تسلیحات و آموزش برخوردار است. این گروه در جنگ یمن (به عنوان مزدور عربستان و امارات) شرکت کرد و ثروت زیادی کسب کرد.

8.     فاشر آخرین پایگاه نیروهای مسلح سودان در دارفور بود و سقوط آن پس از محاصره ۱۸ ماهه، نیروهای مسلح سودان را مجبور به عقب‌نشینی کامل کرد. از منظر نظامی، نیروهای واکنش سریع اکنون کنترل کامل دارفور را دارد، که ۴۰% خاک سودان است و مسیرهای تدارکاتی به چاد و لیبی را باز می‌کند.

9.     این رویداد دولت موازی نیروهای واکنش سریع در غرب را ایجاد کرده، جایی‌که نیروهای مسلح سودان در شرق حاکم است، و خطر تجزیه مانند جنوب سودان را افزایش می‌دهد.

10. کنترل دارفور، سودان را به میدان رقابت منطقه‌ای تبدیل کرده؛ امارات متحده عربی از نیروهای واکنش سریع حمایت می‌کند تا نفوذ در دریای سرخ را افزایش دهد، در حالی که مصر و عربستان از نیروهای مسلح سودان پشتیبانی می‌کنند.

11. ایالات متحده، مصر، عربستان سعودی و اتحادیه آفریقا بر وحدت سودان تأکید دارند. آمریکا و عربستان برای آتش‌بس سه‌ماهه تلاش می‌کنند و مصر نگران مرزها است.

12. امارات متحده عربی با حمایت تسلیحاتی از نیروهای واکنش سریع، عملاً تجزیه را ترویج می‌کند تا کنترل منابع را به دست آورد.

13.  با توجه به تلاش برخی دولت‌ها مانند مصر،آمریکا و عربستان ممکن است مدتی شاهد آتش‌بس باشیم. ولی با توجه به عدم برطرف شدن زمینه‌های اختلاف، احتمال درگیری مجدد در کشور سودان وجود دارد.

منبع: پرسمان سیاسی هفته شماره 29