:سرزمین خوزستان مشکلات خوزستان خوزستان علی رغم ثروتهای بسیاری که در سرزمین خود نهفته دارد, از جمله بخشهای محروم کشور است که این فقر و محرومیت مبتنی بر سیاستهای غلط دوران پهلوی شکل گرفته است. حوادث ناشی از جنگ نیز بر مشکلات این منطقه افزوده و ضروریست تا معضلات مردم این استان شناسایی شده و مورد توجه قرار گیرد. مشکلات عمومی ساکنان عرب زبان خوزستان عبارت از : الف) مشکلات اجتماعی، ب) مشکلات فرهنگی، ج) مشکلات سیاسی، د) مشکلات اقتصادی بیشترین مشکلات مردم خوزستان در حوزه مشکلات اجتماعی، مشکلاتی چون افزایش و تراکم جمعیت، امکانات ضعیف و نبود بهداشت، نبود مسکن مناسب، کمبود امکانات رفاهی (کولر گازی و ... )، افزایش اعتیاد جوانان، بیکاری و ... است. در رتبه دوم, مشکلات اقتصادی قرار دارد که شامل گرانی و تورم، ضعف درآمد ناشی از شغل نامناسب، گرانی مصالح ساختمانی و پایین بودن سقف وامها، بیکاری و ... می باشد. در رتبه سوم مشکلات فرهنگی میباشد که عمده آن عبارت است از مشکلات آموزشی (فضای مدرسه، معلم و امکانات آموزشی، ضعف فرهنگی عمومی بعلت فقر و دوری از مناطق توسعه یافته شهری( در رتبه چهارم مشکلات سیاسی مطرح است که عدم وجود مدیران و مسئولین دلسوز، ضعف مدیریت مسئولین دولتی، ضعف در اجرای قانون، فساد اداری (رشوه و ...)، نبود عدالت اجتماعی، تبعیض اجتماعی، عدم رسیدگی به مشکلات، مقام پرستی برخی مسئولین، حیف و میل اموال و بودجه بیتالمال از اهم آنها است. گرچه بیشترین تلاشها در استان خوزستان جهت حل مشکلات اقتصادی صورت گرفته، ولی بیشترین مشکلات در حوزه مشکلات اجتماعی رصد میشود. همچنین برای برآوردن مشکلات بالاترین انتظار از دولت است و این نشان از توجه و اعتماد عمومی مردم در حل مشکلات خود به دولت دارد که البته باید این اعتماد حفظ شود. در حوزه گرایشها، گرایش اعراب خوزستان به اقوام غیر عرب بسیار کم و پایین است و این ناشی از عوامل خاص است، از جمله : 1- ساختار قبیلهای اعراب خوزستان همراه آداب و رسوم و نژاد و زبان مجزا، روحیه درونگرائی را در میان آنها تقویت کرده است. گرچه پدیده جنگ و مهاجرت و سطح تحصیلات و امکانات فرهنگی از رشد این موضوع کاسته است، ولی فعالیت ماهوارهها و قدرت گیرندهها در مناطق عربی خوزستان از ورای مرزها این وضعیت را تقویت می کند. 2- گرایش اعراب خوزستان نسبت به دولت جمهوری اسلامی بیش از افراد ساکن در خوزستان است، اما فاکتورهایی این گرایش را تهدید میکند، از جمله ناکارائیهای مجریان، عدم برآوردن انتظارات عمومی، فساد اداری، برخورد نامناسب احتمالی مأموران دولتی. 3-گرایش اعراب خوزستان نسبت به عنصر سرزمین ایران کاملاً مثبت و در سطحی ویژه است، یعنی جغرافیای سیاسی ایران را وطن خود میدانند و حاضرند برای دفاع از آن هزینههای لازم را بپذیرند که حماسه دفاع مقدس و نقش اعراب در آن قابل توجه است. 4-برای همبستگی قومیت عرب خوزستان با هویت ملی متغیرهای آگاهی، سن، وضعیت اقتصادی، رضایت از محیط زندگی، رضایت از اوضاع فردی، رضایت از همکاری با دولت، امکانات مورد توجه میباشد. زیرا بر اساس پژوهشهای صورت گرفته میزان سواد افراد بیشترین تأثیر را در گرایش نسبت به هویت ملی داشته و در مراحل بعدی همکاری با دولت و وضعیت اقتصادی و امکانات و رضایت از زندگی قرار گرفته است. 5-یکی از مناطق مورد توجه فعالیت وهابیت بخشهایی از مناطق عرب نشین بخصوص نوار مرزی در خرمشهر و آبادان و اروندکنار میباشد.وضعیت زندگی اعراب روستانشین که تحت تأثیر جنگ و طرحهای کشاورزی بعد از جنگ به اطراف شهرهای استان از جمله اهواز مهاجرت کردند. بسیار نگرانکننده است و قاچاق اسلحه و مواد مخدر و ماهواره و CDهای مستهجن و فساد اخلاقی در برخی مناطق مشخصاز رشد قابل توجهی برخوردار بوده است. با این همه مردم به اهل بیت، خاصه حماسه عاشورا و ایام ماه مبارک رمضان بسیار علاقمند میباشند و برپایی مجالس گوناگون در این ایام چشمگیر و حیرانکننده است. برای بررسی چرائی آشوبهای عربی در خوزستان توجه به عوامل مؤثر در رویکرد گروههای قومی به چالش و منازعه قومی مؤثر میباشد. 1-فرهنگ تاریخی و مناسب قومی قبیلهای و آداب و رسوم و درونگرایی افراطی قومیت عرب 2-عقبماندگیها و محرومیتهای نسبی تاریخی در مناطق قومی 3-عدم وجود و تدوین سیاستگذاری قومی مناسب و پایدار 4- تخریبها و مشکلات دوران جنگ بخصوص مناطق مرزی قومی نشین 5-ضعف در حوزه مدیریتی استان در سطوح مختلف 6-هم مرز بودن با کشورهای چالش برانگیز منطقهای 7-دخالت بیگانه با توجه به مهیا بودن بستر و شرایط لازم در داخل 8-عدم اجراء طرحهای استراتژیک و مادر در استان 9-عدم تعامل متقابل بین حاکمیت و نخبگان فکری و ابزاری قومی 10- فعالیت نخبگان قومی غیر بومی با اهداف سیاسی سرشاخ با حاکمیت مرکزی . با توجه به موارد فوق , شرایط و زمینه , بستر لازم جهت تولید شکافها و منازعات قومی در کشور با عدم کارآمدی و کارایی در حوزههای مختلف فراهم میکنیم و دشمن که مترصد فرصت است با ظرافت و سرعت از اوضاع داخلی و بکارگیری ابزار مناسب پروسه تحریک و ترغیب حرکتهای منازعه آمیز قومی و قبیلهای را جهتدهی کرده و با ایجاد موجی از احساسات و عواطف سرخورده قومی بر گرده آن سوار میشود و برنامههای مدون خود را به مرحله اجرا میگذارد. قومیتها برای ملت و هویت ملی تهدید نیستند ولی در صورت بیتوجهی در حل مشکلات و پاسخگویی به مطالبات مشروع و قانونی قومیتها، فرصت سوء استفاده دشمن را فراهم می شود و فرصت قومی که میتواند به تقویت هویت ملی منتهی شود، به تهدید و چالشی بس خطرناک تبدیل خواهد شد و بحران قومی هم چه بسا به دنبال آن فعال شود. دستهبندی مسائل ناشی از تنشهای قومی عربی خوزستان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بسیار قابل تأمل و تحلیل میباشد. 1-تنشها و خشونتها در شکل بحران قومی نبوده است. 2-شدت، عمق و دامنه منازعات و نیروهای درگیر و صدمات و خسارات وارده ابعاد کوچکتری از بحران قومی را جلوهگر مینمود. 3-نقش عربهای بومی منطقه در ایجاد بحران بسیار محدود بوده است و نقش اعراب خوزستان، نقش فراگیری نبوده است. 4-ترغیب خلق عرب به شورش و آموزش و تجهیز عناصر خرابکار از دیگر نقشهای بیگانگان در بحران قومی خوزستان بود. 5-نخبگان قومی بومی عربی تأثیرگذار در صحنه منازعات قومی وجود نداشت. 6-نقش بیگانگان در قضایای قومی خوزستان حتی در اسناد لانه جاسوسی موجود است. حتی حضرت امام(ره) در این زمینه فرمودند: "بعضی از نوشتجات که از لانه جاسوسی به تازگی بدست آمده، مؤید آن است که در قضایای خرمشهر و خوزستان و قضایای کردستان، آمریکا دست داشته است." اما تجربه دفاع جانانه ساکنان بومی استان خوزستان در مقابل تهاجم وحشیانه رژیم بعث عراق و تحمل و پرداخت هزینههای سنگین مادی و معنوی و امکانات و نیروی انسانی علیرغم تبلیغات ناسیونالیسم قومی و شعارهای عربگرایانه و سازماندهی مجدد جبهه التحریر و وعدههای پاداش مادی رژیم بعث و واخوردگان سیاسی سرشاخ با نظام اسلامی خود پاسخی محکم به نواهای قومیگرا در استان خوزستان میباشد. /◘ * با تشکر از برادر حجتالله یوسفی، کارشناس ارشد علوم سیاسی، تی 2، ل 7. منابع و مأخذ 1-جعفری ولدانی , اصغر، کانونهای بحران در خلیج فارس , بهار 1377، موسسه کیهان تهران، چاپ دوم . 2-مقصودی، مجتبی، تحولات قومی در ایران، 1380، موسسه مطالعات ملی تهران . 3-احمدی، حمید، ایران هویت ملیت قومیت، 1383، موسسه تحقیقات و توسعه عوم انسانی تهران . 4-گزارش پژوهشی قومیت عرب خوزستان و هویت ملی ایران، 1378، موسسه مطالعات راهبردی . 5-قیصری، نورالله، قومیت عرب و هویت ملی ایران، 1377، فصلنامه مطالعات راهبردی پیش شماره اول . 6-یوسفی، حجت الله، پایان نامه کارشناسی ارشد علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، پائیز 1384 . 7-قصودی، مجتبی، توسعه و منازعات قومی، فصلنامه مطالعات راهبردی، 1377، شماره اول