(روزنامه گزارش ـ 1396/01/16 ـ شماره 2832 ـ صفحه 19)
ائتلاف نظامي عربستان عليه يمن كه حدود دو سال قبل به پيشنهاد شاهزاده «محمد» پسر پادشاه عربستان تشكيل شده، قبلا هم خواستار پيوستن پاكستان به اعضاي اين ائتلاف بود - اين ائتلاف با عضويت ٣٤ کشور شکل گرفت و اکنون ٣٩ عضو دارد- اما وقتي كه نواز شريف تصميم‌گيري در اين خصوص را به مجلس سپرد و مجلس به آن رأي نداد؛ مسئله منتفي شد. اخيرا عربستان به ژنرال راحيل شريف پيشنهاد داده كه فرماندهي اين ائتلاف را به عهده گيرد و اين مسئله در خود پاكستان اختلاف‌نظرهايي ايجاد كرده است.
مخالفت‌ها در پاكستان
بعد از آنكه وزیر دفاع پاكستان رسما اعلام کرد دولت مجوز لازم را به فرمانده سابق ارتش داده تا به ائتلاف مذكور ملحق شود، موجي از مخالفت‌ها در پاكستان به راه افتاد. حزب تحریک انصاف، از جمله مخالفان اين اقدام دولت پاكستان بود و فؤاد چودری، سخنگوی آن گفت: «پیش از این تمام احزاب در پارلمان پاکستان با صدور قطع‌نامه‌ای، دولت را موظف به اتخاذ مواضع بی‌طرفانه درخصوص بحران‌های جاری در خاورمیانه کرده بودند، اما اقدام دولت مبنی بر صدور مجوز برای پیوستن ژنرال شریف به ائتلاف نظامی تحت رهبری عربستان، نقض این تصمیم پارلمان است. دولت حداقل پیش از صدور مجوز یادشده، باید آن را در پارلمان مطرح می‌کرد و دلایل خود را برای انجام این کار به نمایندگان پارلمان توضیح می‌داد».
به گفته او، ائتلاف نظامی تحت رهبری عربستان، اقدامی علیه برخی کشورهای همسایه و دوست پاکستان است؛ بنابراین انتصاب فرمانده سابق ارتش پاکستان به فرماندهی این ائتلاف، ممکن است این پیام منفی را برای کشور دوست و همسایه غربی پاکستان ارسال کند که پاکستان هم علیه این کشور است. علاوه‌بر‌این، تصمیم دولت پاکستان ممکن است باعث تشدید اختلاف میان اقوام شیعه و سنی در داخل این کشور شود.
عبدالقادر بلوچ، وزیر امور مناطق مرزی پاکستان نيز معتقد است پیوستن راحیل شریف به ائتلاف نظامی مورد اشاره، موجب مي‌شود او تمام محبوبیت و احترامی را که در سال‌های قبل و به دلیل خدمات ارزنده به پاکستان و مردم این کشور کسب کرده بود، نزد مردم این کشور از دست بدهد. مخالفان و منتقدان دولت پاكستان در اين زمينه دلايل خود را دارند كه تازه بازنشست‌شدن ژنرال راحيل يكي از اين دلايل است. پيرمحمد ملازهي، تحليلگر مسائل پاكستان در گفت‌وگو با «شرق» اين دلايل را برمي‌شمارد: «فرماندهان ارتش در پاكستان مي‌توانند بعد از بازنشستگي، نماينده مجلس، رئيس‌جمهور يا... باشند، اما طبق قانون بايد حتما دو سال از بازنشستگي آنها گذشته باشد. ژنرال راحيل به‌تازگي بازنشست شده و مخالفان پيوستن او به ائتلاف نظامي تحت رهبري عربستان روي اين مسئله انگشت مي‌گذارند».
او با اشاره به اينكه قانون در كشور پاكستان در شرايطي كه سمت جديد ژنرال بازنشسته در خارج از كشور باشد، سكوت كرده است، گفت: «همان اوايل كه مسئله پيوستن پاكستان به ائتلاف مطرح شد، فرماندهان كنوني ارتش، نوازشريف و برخي از شخصيت‌هاي برجسته پاكستان، در جلسه‌اي تصميم گرفتند قانون دو سال را در اين خصوص استثنا كنند. از همين‌جا مشخص است كه ارتش و دولت پاكستان كاملا با پيوستن ژنرال راحيل به ائتلاف موافق هستند».
اهميت پست جديد ژنرال
پاكستان در دی سال ١٣٩٤، پس از سفر عادل الجبیر، وزیر امور خارجه عربستان به اسلام‌آباد با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد در چهار حوزه شامل آموزش، تبادل اطلاعات، انتقال تجربیات و همراهی در زمینه اتخاذ مواضع مشترک علیه افراط‌گرایی، با اين ائتلاف همکاری خواهد کرد. اكنون با سپردن فرماندهي ائتلاف به ژنرال راحيل و اضافه‌شدن همكاري‌هاي نظامي، پاکستان مي‌تواند قدرتمندترين كشور عضو اين ائتلاف از نظر قدرت نظامی و ارتش و تنها كشور صاحب قدرت هسته‌ای به شمار آيد. همين امر سبب مي‌شود پيوستن پاكستان به ائتلاف مذكور براي ايران از اهميت ويژه‌اي برخوردار باشد. ملازهي در اين خصوص مي‌گويد: «شكست حوثي‌ها در يمن از طريق حملات هوايي غيرممكن است و همين موضوع فشار زيادي به عربستان آورده است. اين در حالي است كه پاكستان از نظر نيروي نظامي زميني قدرتمند است و ژنرال راحيل در اين زمينه بسيار با‌تجربه است. مخالفان پيوستن او به ائتلاف نيز از همين بابت نگران هستند و مي‌دانند كه اگر كار به حمله زميني در يمن برسد، پاكستان درگير جنگ يمن مي‌شود».
او افزود: «عربستان براي دخالت نظامي زميني در يمن نه تجربه كافي دارد و نه توانايي لازم؛ بنابراین ناگزير است از ديگر كشورهاي عضو ائتلاف كمك بگيرد. در اين مرحله سه كشور مصر، تركيه و اندونزي مورد توجه قرار مي‌گيرند و ژنرال راحيل و پاكستان نيز نقش مهمي ايفا خواهند كرد».
اين كارشناس مسائل پاكستان با اشاره به شيعه مذهب بودن حوثي‌ها در يمن، مي‌گويد: «اين نكته را نيز در نظر داشته باشيد كه حوثي‌ها - نه به اندازه‌اي كه عربستان سعودي تبليغ مي‌كند- اما با ايران ارتباطاتي دارند. اگر كار به جايي برسد كه در يمن درگيري نظامي زميني صورت گيرد، مناسبات ايران با كشورهايي كه به يمن نيرو مي‌فرستند، تحت تأثير قرار مي‌گيرد».
ملاحظه يا مخالفت ايران
بعد از اعلام صدور مجوز براي ژنرال راحيل شریف در راستاي پيوستن به ائتلاف یادشده و واكنش سفير ايران در پاكستان مبنی بر اينكه «ملاحظاتي» داريم، روزنامه انگليسي‌زبان «اكسپرس‌تريبيون» پاکستان به نقل از منابع نزدیک به فرمانده ارتش این کشور نوشت: ژنرال «قمر جاوید باجوا»، فرمانده ارتش پاکستان، در روزهای آتی به تهران سفر خواهد کرد تا در اين زمینه توضيحاتي ارائه دهد؛ گفتني است اين خبر از سوي مقامات یا نهادهای رسمی دولت و ارتش پاکستان، تأیید یا تکذیب نشد. اين روزنامه پاکستانی همچنين اظهارات «مهدی هنردوست»، سفیر ایران را منتشر كرد و نوشت: «این نخستین‌بار است که ایران به‌طور آشکار ناخرسندی خود را از تصمیم پاکستان برای مجوزدادن به ژنرال راحیل شریف برای فرماندهی ائتلاف نظامی سیوچند کشور اعلام می‌کند». سفير كشورمان در مصاحبه‌های اخیر خود به چند رسانه مطرح پاکستان گفته بود اين كشور قبل از صدور مجوز برای ژنرال راحیل شریف برای پیوستن او به ائتلاف نظامی یادشده، با ایران تماس گرفت؛ اما این به معنای رضایت ایران از این تصمیم پاکستان یا پذیرفتن آن نیست.
ملازهي معتقد است اگر فرمانده ارتش پاكستان به ايران سفر كند، حتما با نيت جلب اعتماد ايران است و مي‌خواهد دراين‌باره توضيحات بيشتري ارائه دهد. اين كارشناس مسائل پاكستان درحالي‌كه سفير ايران در اين كشور از عبارت «ملاحظاتي داريم» استفاده و مخالفت صريح خود را اعلام نكرد، مي‌گويد: «ايران با اين موضوع مخالف صد درصد است و نمي‌تواند موافق باشد، زيرا جنگ يمن به سمت جنگ شيعه و سني خواهد رفت و اين براي همه كشورهاي اسلامي خطرناك است».
تلاش براي حفظ روابط
آن‌طور كه مقامات پاكستان مي‌گويند و روزنامه اکسپرس‌تریبیون نيز نوشته است، «پاکستان تلاش می‌کند تعادل را در روابط خود با ایران و عربستان حفظ کند». اين روزنامه با اشاره به ملاقات سفیر ایران در پاکستان با ژنرال قمر جاوید باجوا، فرمانده ارتش این کشور كه چند روز پیش از خبری‌شدن تصمیم دولت پاکستان برای صدور مجوز برای ژنرال راحیل شریف، برای فرماندهی ائتلاف نظامی سیوچند کشور انجام شده بود، نوشت: «فرمانده ارتش پاکستان در آن ملاقات به سفیر ایران اطمینان داد که تصمیم اسلام‌آباد هرگز خلاف منافع تهران نخواهد بود».
لازم به يادآوري است كه ژنرال قمر جاوید باجوا، فرمانده ارتش پاکستان، ماه گذشته نيز پس از سفر حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، به اسلام‌آباد، در ملاقات با سفیر ایران تأکید کرده بود: «ارتش پاکستان اهمیت فراوانی برای روابط تاریخی و برادرانه ایران و پاکستان قائل است و این روابط را به هیچ قیمتی وجه‌المصالحه قرار نخواهد داد».
همه اين حرف‌ها و روابط ايران و پاكستان كه تاكنون- غير از مسئله افغانستان - چالشی جدي نداشته، در حالي است كه بر‌عهده‌گرفتن فرماندهي ائتلاف نظامي به رهبري عربستان از سوی فرمانده سابق ارتش پاكستان، دورشدن اين كشور از ايران و همراهي با عربستان است، به‌ویژه در ميدان يمن. ملازهي با تأكيد بر اينكه ايران نبايد پاكستان را در موقعيت انتخاب بين ايران و عربستان قرار دهد، به دلايل پاكستان براي انتخاب عربستان اشاره كرد و گفت: «مناسبات پاكستان و عربستان بسيار نزديك است، اين نزديكي از زماني كه عليه نواز شريف كودتا شد و در معرض خطر اعدام بود و ملك عبدالله - آن زمان وليعهد عربستان بود- نجاتش داد، بيشتر شد. مي‌توان گفت نواز شريف زندگي خود را مديون عربستان است. فقط همين نيست و احزاب پاكستان نيز به عربستان نزديك هستند».
او افزود: «تعداد بسياري از پاكستاني‌ها در عربستان كار مي‌كنند و سالانه پنج تا شش ميليارد دلار درآمد دارند و اين مبلغي نيست كه پاكستان به‌سادگي از آن بگذرد. به اضافه اينكه ارتش پاكستان به عربستان سعودي نزديك است».
ملازهي به كمك‌هاي مالي عربستان و نقش اين كشور در توسعه هسته‌اي پاكستان اشاره مي‌كند و معتقد است: «ما بايد همه اينها را در نظر داشته باشيم و به‌گونه‌اي عمل كنيم كه پاكستان مجبور به انتخاب ميان ايران و عربستان نشود. پاكستان به‌خاطر مرزهاي مشترك با ايران، منافع مشتركی در حوزه‌هاي سياسي و اقتصادي، مسائلي مانند قاچاق مواد مخدر و... مي‌خواهد كه روابط خود با ايران را حفظ كند؛ بنابراين ما نيز بايد اجازه دهيم كه همين اتفاق بیفتد».
به اين ترتيب اظهارات خانم «تهمينه جنجوعه»، قائم مقام وزير امور خارجه پاكستان را مبني بر اينكه اين كشور «می‌کوشد تا بتواند تنش‌های موجود میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان را کاهش دهد»، مي‌توان گامي در راستاي حفظ روابط صميمانه با ايران تلقي كرد.
او روز گذشته ضمن تأكيد بر اينكه «هر افسر ارتش پاکستان پس بازنشستگی آزاد است هر مسئولیت و شغلی را بپذیرد»، تغيير در سياست‌هاي پاكستان در قبال ايران، عربستان و مسئله يمن را رد كرد و گفت: «اسلام‌آباد در تلاش برای کمک به رفع تنش‌های موجود میان تهران و ریاض است. اگرچه حفظ تعادل در روابط پاکستان با ایران و عربستان کار ساده‌ای برای اسلام‌آباد نیست، با‌این‌حال ما هیچ قدمی علیه منافع ایران برنمی‌داریم. ژنرال راحیل شریف به‌عنوان فرمانده ائتلاف نظامی یادشده، هیچ اقدامی خلاف منافع ایران انجام نخواهد داد».
http://www.sharghdaily.ir/News/118132
ش.د9600226