گروه بریکس یک گروه بین‌المللی به رهبری قدرت‌های اقتصادی نوظهور است، مساحت کشورهای عضو بریکس مجموعاً ۳۹.۷۴۶.۲۲۰ کیلومتر مربع (۱۵.۳۴۶.۱۰۰ مایل مربع) و جمعیت کل حدود ۳.۲۱ میلیارد، یا حدود ۲۶.۷ درصد از سطح زمین و ۴۱.۵ درصد از جمعیت جهان است. برزیل، روسیه، هند و چین جزو ۱۰ کشور بزرگ جهان از نظر جمعیت، مساحت و تولید ناخالص داخلی هستند. در سال ۲۰۲۲، این پنج کشور حدود ۲۶.۲ درصد از تولید ناخالص جهانی را به خود اختصاص داده اند.
یکی از مهم‌ترین دلایل اهمیت حضور در گروه بریکس این است که این گروه به‌واسطه دارا بودن نیمی از جمعیت جهان و بین ۲۵ تا ۲۸ درصد از ظرفیت اقتصاد جهانی پتانسیل بالایی برای تاثیرگذاری بر اقتصاد جهانی دارد و از رشد پرشتاب اقتصادی و نفوذ در امور جهانی هم برخوردار است و از سوی دیگر یکی از رویکردهای اصلی اعضای بریکس هم این بوده که آنها همیشه حامی کشورهای درحال توسعه و کشورهای جنوب و برقرارکننده تعادل و عدالت اقتصادی در مقابله با نظام پولی و بانکی غربی بوده‌اند.
اندیشکده آبرزور در گزارشی به اهمیت گروه بریکس پرداخته و از چالش های آن برای غرب بعنوان صدای رسای کشورهای جنوب سخن به میان آورده است.
این متن پیش رو که در راهبرد معاصر نیز منتشر شده است، در واع گزارش اندیشکده مزبور است که به آن اشاره می کنیم:
بریکس به عنوان نیرویی پویا با چشم‌اندازی فراتر از همکاری صرف ظاهر شده است. محور این گروه، بلندپروازی برای ایجاد ساختار اقتصاد جهانی است که در آن کشورها بتوانند آزادانه با ارزهای خود تجارت کنند و در نتیجه اتکا به سازمان‌ها و ارزهای خارجی را کاهش دهند.
این رویکرد در «بریکس پلاس» به عنوان گسترش یافته گروه بریکس به کشورهای دیگر قابل مشاهده است. گنجاندن اخیر ایران، مصر، اتیوپی، عربستان و امارات از ژانویه، نقطه عطف مهمی در تکامل بریکس است.
اهمیت گسترش بریکس
قرار بود آرژانتین تا پایان سال ۲۰۲۳ به باشگاه بریکس بپیوندد، اما به دلیل تغییر رویکرد آن به وسیله خاویر مایلی، رئیس جمهور این کشور انصراف داد که نشان دهنده حرکت ژئوپلیتیکی مهم در دولت جدید این کشور است. این گسترش اکنون تولیدکنندگان نفت خاورمیانه و برخی متحدان سنتی آمریکا را دربر می‌گیرد. هم اکنون چالش این گروه معطوف به پیوستن کشورهای آمریکای لاتین است.
آنچه غرب، بریکس را به عنوان چالش می‌داند به گسترش اعضا و نقش این گروه در ارائه جایگزینی برای نظم اقتصادی جهانی تحت سلطه غرب مربوط است؛ به طوری که گسترش بریکس توجه بین‌المللی بی‌سابقه‌ای را به خود جلب و حتی به موضوع مهم جهانی تبدیل کرده است.
این گسترش نویدبخش افزایش همکاری اقتصادی، افزایش نفوذ ژئوپلیتیکی، دیدگاه‌های متنوع و پویایی مجدد در چارچوب بریکس است. در کنار وجود برخی چالش‌ها به دلیل منافع مختلف، گسترش بریکس فرصت‌های بسیاری برای همکاری در زمینه‌هایی مانند تجارت و امنیت ایجاد می‌کند.
نارندرا مودی، نخست وزیر هند حمایت خود را از این گسترش ابراز و تأکید کرد، هند همیشه از آن حمایت می کند و معتقد است عضویت اعضای جدید، بریکس را به سطح سازمان ارتقا می‌دهد. با توجه به اینکه بریکس یک‌چهارم اقتصاد جهان و برخی از قدرتمندترین کشورهای نوظهور را شامل می‌شود، احتمالاً اعضای جدید پویایی‌های اقتصادی و ژئوپلیتیک جهانی را شکل دهند.
گسترش بازار بریکس
گسترش بریکس با فراهم کردن دسترسی به بازارهای جدید و فرصت‌های تجاری و سرمایه گذاری، رشد بازار را تسهیل می‌کند. این افزایش بالقوه در فعالیت اقتصادی می‌تواند رشد اقتصادی و ثبات را در داخل گروه تقویت کند. تنوع بخشی به منافع اقتصادی در کاهش خطرات و ایجاد اکوسیستم مالی انعطاف‌پذیرتر بسیار مهم است.
علاوه بر این، گنجاندن اعضای جدید دیدگاه‌ها و تجربیات تازه‌ای را به روی میز می‌آورد. هر کشور دارای نقاط قوت اقتصادی، چالش‌ها و رویکردهای نوآورانه منحصر به فردی است. تنوع در بریکس پلاس گفتمان اقتصادی را غنی و فرصت یادگیری و همکاری مشترک را فراهم می‌کند. این تنوع دارایی باارزش و مشوق دید وسیع‌تری از موضوعات و راه حل های اقتصاد جهانی است.
پیامدهای ژئوپلیتیکی اعضای جدید قابل توجه است. گسترش اعضا نفوذ بریکس را در امور جهانی تقویت و بستر قوی‌تری برای مذاکرات و تصمیم گیری درباره موضوعات اقتصادی بین المللی فراهم می‌کند. بریکس پلاس با اهمیت ژئوپلیتیکی فزاینده‌اش می‌تواند اهرم‌های بیشتری را در شکل‌دهی به سیاست‌های اقتصادی جهانی و به چالش کشیدن ساختارهای قدرت سنتی اعمال کند.
همچنین بریکس توسعه‌یافته برای مقابله با چالش‌های جهانی آماده است. تغییرات آب و هوایی، بیماری‌های همه گیر، تروریسم و درگیری‌های منطقه‌ای نیازمند جبهه متحد است. از همین روی، تنوع و قدرت پاسخ جامع‌تر و مؤثرتر به چالش‌ها را ممکن می‌سازد. این ظرفیت، نقش بریکس را برای میانجیگری در مناقشات، تسهیل کمک‌های بشردوستانه و ارتقای صلح و ثبات در مناطق ناآرام افزایش می‌دهد.
پویایی اقتصاد کلان
تجارت در بریکس پلاس پیش تر شاهد رشد مثبت بود. تجارت چین با سایر اعضای بریکس به طور قابل توجهی گسترش یافته که در راستای وابستگی متقابل اقتصادی و ظرفیت افزایش همکاری در داخل این گروه است. این فعالیت تجاری فزاینده بر سرزندگی اقتصادی گروه و نقش آن در تقویت اتصال اقتصادی منطقه‌ای و جهانی تأکید می‌کند.
در واقع، الحاق اعضای جدید به بریکس اهمیت اقتصادی و ژئوپلیتیکی آن را گسترش و راه‌هایی برای تقویت بازار، رشد تجارت و نفوذ بیشتر در امور مالی جهانی ارائه می‌دهد. این گسترش، بریکس را به عنوان صدای بالقوه برای جنوب جهانی در موضوعات اقتصادی، تجاری و سرمایه گذاری قرار می‌دهد.
در بحران‌های جهانی مانند کرونا، اعضای بریکس همبستگی خود را نشان دادند و از ابتکاراتی مانند تعلیق موقت قوانین مالکیت معنوی مربوط به واکسن‌ها و درمان‌های کووید-۱۹ حمایت کردند. علاوه بر این، ایجاد مرکز تحقیق و توسعه واکسن بریکس در راستای تعهد به اطمینان از مقرون به صرفه بودن واکسن در کشورهای در حال توسعه و دسترسی بیشتر به بازار واکسن‌ها، تشخیص و درمان‌ها تأکید می‌کند.
در حالی که تلاش‌های جمعی را می توان ستود، کار زیادی برای مهار همه‌گیری و ارتقای بهبود اقتصاد جهانی در پیش است. تأثیر اقتصادی کووید-۱۹ مشهود بود، به طوری که کاهش تولید ناخالص داخلی برزیل، روسیه، هند و آفریقای جنوبی در سال ۲۰۲۰ تجربه شد. جهان در مواجهه با رکود اقتصادی، شاهد افزایش ملی گرایی اقتصادی و تا حدودی فروپاشی همکاری‌های بین المللی بوده است.
در پاسخ به این چالش‌ها، کشورهای بریکس باید هماهنگی سیاست‌های کلان اقتصادی و همکاری چندجانبه را برای تسهیل بهبود تقویت کنند. در دنیای وابسته به یکدیگر، تکه تکه شدن بیشتر تنها باعث گسترش رکود جهانی و افزایش تورم خواهد شد. بنابراین، کشورهای بریکس باید با سایر اقتصادهای نوظهور همکاری نزدیک داشته باشند و در چارچوب‌هایی مانند گروه۲۰، سازمان تجارت جهانی، بانک جهانی و صندوق بین المللی پول برای بهبود حکمرانی اقتصاد جهانی مشارکت کنند. هند به عنوان ریاست گروه ۲۰ بر اهمیت نمایندگی از منافع و نگرانی‌های کشورهای جنوب جهانی تأکید کرد. این همکاری در مجامع بین المللی برای بررسی سیاست‌های منحصر به فرد کشورهای در حال توسعه ضروری است.
نتیجه‌گیری
در این چشم انداز پویا و همیشه در حال تغییر بریکس نقشی محوری در تجارت، سرمایه گذاری و امور مالی جهانی ایفا می‌کند. بدون تردید چالش‌ها وجود دارند، اما قدرت و اهداف مشترک بریکس را به بستری با ظرفیت عظیم تبدیل می‌کند. در میان تنش‌های فزاینده اقتصادی جهانی و محدودیت‌های نهادهای چندجانبه سنتی، بریکس به عنوان نقطه کانونی برای رایزنی در زمینه موضوعات اقتصادی، تجاری و سرمایه گذاری تبدیل می‌شود. در نهایت، گسترش بریکس نشان دهنده علاقه فزاینده به ظرفیت اقتصادی آن است. با وجود این، موفقیت یا شکست بریکس به توانایی آن در همسویی با خواسته‌ها و انتظارات اقتصادی مختلف بستگی دارد.