در دهه ۱۹۶۰ میلادی، انگلیس به شکل قهری ساکنان جزایر «چاگوس» را به «موریس» و «سیشل» منتقل کرد. این اقدام در پی اجاره جزیره «دیگو گارسیا» به ایالات متحده برای احداث پایگاه نظامی صورت گرفت. بسیاری از اهالی چاگوس در فقر و وضعیت سخت زندگی قرار گرفتند و از آن زمان تاکنون تلاش‌های حقوقی متعددی برای بازگشت به جزایر خود انجام داده‌اند.
جزایر چاگوس که از ۵۸ جزیره کوچک تشکیل و در اقیانوس هند بین شرق آفریقا و اندونزی واقع شده‌اند، از لحاظ استراتژیک اهمیت بالایی دارند. این جزایر در سال ۱۹۶۵ از مستعمرات موریس جدا و به عنوان قلمرو مستقل انگلیس اعلام شدند، قبل از اینکه موریس در سال ۱۹۶۸ استقلال خود را به دست آورد.
انگلیس پس از بیش از ۵۰ سال مناقشه با موریس، به تازگی با انتقال حاکمیت این جزایر به موریس موافقت کرد. در ازای این توافق، انگلیس یک اجاره‌نامه ۹۹ ساله برای پایگاه دیگو گارسیا دریافت کرده است تا پایگاه نظامی مشترک با آمریکا را همچنان تحت سیطره خود نگه دارد. با این حال، این توافق جزیره دیگو گارسیا را از طرح بازگشت ساکنان سابق به جزایر مستثنی می‌کند.
پایگاه دیگو گارسیا از اهمیت حیاتی برخوردار است، زیرا در کمپین‌های نظامی آمریکا در عراق و افغانستان نقش کلیدی داشته و برای لندن و واشنگتن به منزله یک پایگاه نظامی مهم است. ایالات متحده که پیشتر اصرار داشت حفظ حاکمیت انگلیس بر این پایگاه برای ارزش استراتژیک آن ضروری است، حالا از توافق حمایت کرده است. رئیس‌جمهور آمریکا، جو بایدن، نیز این توافق را تاریخی و به نفع تداوم عملیات پایگاه نظامی مشترک توصیف کرده است.
این توافق با حمایت هند، به‌عنوان قدرت منطقه‌ای نزدیک به موریس نیز مواجه شده است. دو کشور انگلیس و موریس تأکید کرده‌اند که این توافق‌نامه را به سرعت نهایی خواهند کرد و این موضوع به‌شکل ویژه پیش از انتخابات ماه آینده در موریس اعلام شده است.
بر اساس این توافق، برنامه‌هایی برای اسکان مجدد برخی از ساکنان سابق چاگوس در جزایر به جز دیگو گارسیا اجرا خواهد شد. همچنین، انگلیس تعهد داده است یک صندوق حمایت مالی جدید برای بهبود وضعیت چاگوسی‌ها ایجاد کند.
در همین حال، برخی گروه‌های مدافع حقوق چاگوسی‌ها، نظیر گروه «چاگوسیان ویسز» از این توافق ناراضی هستند. آنها می‌گویند که همچنان از تصمیم‌گیری درباره سرنوشت خود محروم هستند و از طریق رسانه‌ها از توافق مطلع شده‌اند.
در سال‌های اخیر، فشار‌های دیپلماتیک بر انگلیس برای بازگرداندن این جزایر به موریس افزایش یافته بود. در سال ۲۰۱۹، مجمع عمومی سازمان ملل متحد با اکثریت قاطع (۱۱۶ رأی موافق و ۶ رأی مخالف) از بازگشت جزایر به موریس حمایت کرد. همچنین، دیوان بین‌المللی دادگستری در همان سال حکم داد که حاکمیت انگلیس بر این جزایر باید هر چه سریع‌تر پایان یابد.
توافق جدید اگرچه برای بسیاری از چاگوسی‌ها به منزله تحقق بخشی از خواسته‌های‌شان است، اما همچنان بحث‌های زیادی درباره نحوه اجرای آن و حقوق ساکنان سابق این جزایر وجود دارد.
پینوشت: ترجمه اختصاصی هفته‌نامه صبح صادق