اگر چند هفته پیش به کسی گفته می‌شد به زودی تحولات و دگرگونی‌های منطقه راهبردی غرب آسیا با سرعتی عجیب از غزه و لبنان به سوریه عزیمت کرده و نیرو‌های مسلح مخالف دولت بشار اسد چشم برهمزدنی شهر‌های مهم سوریه را یکی پس از دیگری و با کمترین مقاومت و درگیری نظامی تسخیر خواهند کرد، با دیده حیرت نگریسته می‌شد، اما این امر محقق شد؛ اول، در ساحت رسانه، دولت اسد سقوط کرد و بعد در روی زمین! در روز‌های گذشته، درباره کم و کیف این جابهجایی قدرت سخن‌ها گفته شده و تحلیل‌هایی بر سینه سفید کاغذ نقش بسته است. بنابراین، این نوشته با اینکه این موضوعات و سرفصل‌ها حائز اهمیت هستند، اما خیلی درصدد بازکاوی زمینه‌ها، علل، بازیگران و چگونگی این رخداد مهم نیست؛ بلکه می‌کوشد از منظر اندیشه سیاسی و با بهره‌مندی از بیانات هفته پیش رهبر معظم انقلاب در دیدار با آحاد مردم، به آینده گفتمان مقاومت در سوریه و در کلیت منطقه مهم غرب آسیا و به ویژه چرایی ماندگاری اندیشه مقاومت بپردازد و پیرامون عبرت‌ها و درس‌های این جابهجایی قدرت تأمل کند.
ضدصهیونیستی‌ترین دولت منطقه
دمشق، پایتخت سوریه در کمتر از یک روز سقوط کرد. سرعت تحولات به گونه‌ای بود که اغلب تحلیلگران را پشت سر گذاشته و از تحلیل‌های آنها جلو زده است. با توجه به اهمیت تحولات سوریه و پیامد‌هایی که برای توازن قدرت در خاورمیانه در پی دارد، اغلب رسانه‌ها این تحولات را بررسی کردهاند. همانند اغلب رسانه‌های مهم جهان، رسانه‌های مطرح آمریکایی نیز در روز‌های اخیر تحولات سوریه را رصد کرده و ابعاد، پیامد‌ها و آینده پیش روی نظام سیاسی سوریه را بررسی و ارزیابی کردهاند. آنچه در اینجا بر آن تأکید می‌شود، این است که بشار اسد در تمام سال‌های حکومت خود، در ایفای «نقش منطقه‌ای و بین‌المللی» خود و ضدیت با رژیم صهیونیستی و حمایت از مقاومت اسلامی در منطقه، کارنامه و عملکرد قابل قبولی به جا گذاشته که در جای خود قابل تحسین است و همیشه در اذهان خواهد ماند. دولت بشار اسد به معنای واقعی کلمه ضدصهیونیستی‌ترین و ضدآمریکایی‌ترین دولت در بین کشور‌های عربی به شمار می‌رفت. بخش عمده‌ای از درگیری‌های بیش از یک دهه اخیر در سوریه از بحران داعش تا تحولاتی که به تازگی موجب سقوط او شد، به دلیل انتقام از سیاست‌های مقاومتی و ضدصهیونیستی دولت اسد در سوریه بود. بشار اسد تا لحظه خروج از قدرت و با وجود تهدید‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی و وعده‌های فراوان دولت‌های غربی و عربی و اصرار همسایه شمالی بر تماس با وی و دادن وعده و وعید‌هایی مبنی بر حمایت‌های مالی و اقتصادی در صورت خروج از گفتمان مقاومت، بر حضور در جبهه مقاومت اصرار کرد و هیچ وقت حاضر به پذیرش این وعده‌های وسوسه‌انگیز خارجی نشد.
ماندگاری تفکر و گفتمان مقاومت
درست است که آمریکا و رژیم صهیونیستی، کشور‌های محور مقاومت را به صورت متوالی و متواتر با هدف تضمین امنیت رژیم نامشروع صهیونیستی، دچار چالش‌های متعدد امنیتی، سیاسی، اقتصادی و نظامی می‌کنند و کشور سوریه هم به عنوان عضو مهم و پایگاه مؤثر جبهه مقاومت از این قاعده مستثنا نبود و آمریکا، رژیم صهیونیستی، ترکیه و برخی دولت‌های عربی از سقوط بشار اسد خوشحال هستند؛ اما همگان باید بدانند که سقوط دمشق همه ماجرا نیست. اندیشه مقاومت حتی قبل از تأسیس جمهوری اسلامی ایران در سرزمین‌های اشغال شده به دست رژیم صهیونیستی بوده و عقبه بسیار عمیقی دارد و با سقوط و انفصال حلقه‌ای از زنجیره بزرگ مقاومت در منطقه، اندیشه مقاومت از بین نخواهد رفت و چه بسا با شناخت آسیب‌ها تقویت و تعمیق هم خواهد شد. در این بین، جمهوری اسلامی ایران به منزله پرچمدار گفتمان مقاومت و آزادی‌خواهی و حمایت از ملت‌های آزاده و گروه‌های مقاومت در منطقه وظیفه‌ای بس سنگین‌تر پیدا خواهد کرد.
در همین زمینه، رهبر معظم انقلاب در دیدار مردمی روز (۲۱/۹/۱۴۰۳) تأکید کردند: «عوامل استکبار بعد از این حوادث سوریه خوشحالند، به خیال اینکه با سقوط دولت سوریه که طرفدار مقاومت بود جبهه مقاومت دیگر ضعیف شده. اینها سخت در اشتباهند؛ آن کسانی که خیال می‌کنند با این چیز‌ها جبهه مقاومت ضعیف شده است درک درستی از مقاومت و جبهه مقاومت ندارند. نمی‌دانند جبهه مقاومت اصلاً یعنی چه. جبهه مقاومت یک سخت‌افزار نیست که بشکند یا از هم فرو بریزد یا نابود بشود. مقاومت یک ایمان است، یک تفکر است، یک تصمیم قلبی و قطعی است، مقاومت یک مکتب است، یک مکتب اعتقادی است. چیزی که ایمان یک عده مردم است با فشار آوردن نه فقط ضعیف نمی‌شود بلکه قوی‌تر می‌شود. انگیزه افراد جبهه مقاومت و عناصر جبهه مقاومت با دیدن خباثت‌ها قوی‌تر می‌شود و دامنه جبهه مقاومت گسترده‌تر می‌شود. مقاومت اینجوری است؛ وقتی جنایات سبُعانه دشمن را می‌بینند آن کسانی که تردید داشتند که باید مقاومت کرد یا نه، از تردید بیرون می‌آیند می‌فهمند که جز با سینه سپر کردن در مقابل ستمگر و ظالم و زورگو نمی‌شود انسان راه خودش را ادامه بدهد، باید بایستد، باید مقاومت کند مقاومت یعنی این.»
سوریه نمایشگاه اثبات «بیشتر بودن هزینه سازش در مقایسه با هزینه مقاومت»
تعلق مفهوم مقاومت به ساحت اندیشه و تفکر سبب می‌شود مواجهه و معامله‌ای که با افزار‌های مادی و فیزیکی می‌توان کرد با آن نتوان کرد؛ یعنی اندیشه ماهیتی نرم‌افزار و مغزافزار دارد تا سخت‌افزار. بنابراین، نمی‌توان مانند ساختاری سیاسی آن را براندازی یا بمباران کرد و تغییر داد. اینکه گفته می‌شود اگر بشار رفت مقاومت زنده است، به دلیل همین ماهیت اندیشه‌ای آن است. تاریخ اندیشه و جبهه مقاومت عقلانیت و منطق و تجربیات ارزشمندی دارد که نشان می‌دهد، مقاومت هیچ‌گاه حیات و مماتش را نه تنها وابسته و منوط به افراد و جریان‌ها نکرده؛ بلکه خود انسان‌ساز و جریان‌ساز بوده است. اتفاقاً وحشت نظام‌های سلطه‌گر ضد انسان از همین ماهیت مقاومت است. از این رو، سقوط بشار اسد هم اگرچه به دلایلی که آمد خسارت بزرگی برای مقاومت منطقه و سوریه است؛ اما خللی در آرمان‌ها، اهداف و عملکرد‌های جبهه مقاومت ایجاد نخواهد کرد.
در واقع، با کنار رفتن اسد از قدرت، در ارتباط ایران با مقاومت فلسطین و لبنان، خلأ‌هایی ایجاد خواهد شد، اما اختلالی در روند حمایت ایران از مقاومت شکل نخواهد گرفت. سوریه از ارکان اصلی مقاومت در منطقه بود، اما با حذف آن، خللی در سیاست‌های کلان و راهبردی مقاومت اسلامی در منطقه که ضدیت و مبارزه با رژیم صهیونیستی و نظام سلطه در رأس اهداف استراتژیک آن قرار دارد، ایجاد نخواهد شد. مقاومت قبل از آنکه پدیدهای سرزمینی یا جغرافیایی باشد، امری تاریخی و گفتمانی است. با تغییرات درونی در سوریه اگرچه ممکن است در حوزه‌های تاکتیکی و تکنیکی مقاومت اسلامی تغییراتی به وجود آید و برخی سیاست‌ها بازنگری شود که حتماً باید این کار انجام شود، اما در راهبرد‌های کلان شاهد خلل یا تغییراتی نخواهیم بود.
جمع‌بندی
مطابق با گفتمان و اندیشه مقاومت اسلامی که رهبر معظم انقلاب در دیدار مردمی روز چهارشنبه (۲۱/۹/۱۴۰۳) بر آن تأکید کردند، نتیجه همه این اقدامات سبعانه و توحش‌آمیز اشغالگران در سوریه به خودشان برخواهد گشت و آنها نه تنها به اهداف طراحی‌شده نخواهند رسید؛ بلکه سبب‌ساز استحکام بیشتر مقاومت خواهند شد: «البته این مهاجمینی که گفتم هرکدام یک غرضی دارند. اهدافشان با هم متفاوت است، بعضی‌ها از شمال سوریه یا جنوب سوریه دنبال تصرف سرزمینند، آمریکا به دنبال این است که جا پای خودش را در منطقه محکم کند، اهدافشان اینهاست و زمان نشان خواهد داد که ان‌شاءالله هیچ کدام به این هدف‌ها نخواهند رسید. مناطق تصرف‌شده سوریه به وسیله جوانان غیور سوری آزاد خواهد شد؛ شک نکنید این اتفاق خواهد افتاد. جا پای آمریکا هم قرص نخواهد شد، به توفیق الهی، به حول قوه الهی، آمریکا هم به وسیله جبهه مقاومت از منطقه اخراج خواهد شد.»