وزرای خارجه آمریکا و روسیه برای اولین بار در سه سال اخیر با یکدیگر دیدار و درباره مناقشه اوکراین مذاکره کردند و از دستیابی به توافق خبر دادند. این مذاکرات که در ریاض و در غیاب اوکراین و اتحادیه اروپا برگزار شد، جهان را شوکه کرد و پیامی آشکار و صریح برای کسانی داشت که دل در گرو واشنگتن دارند.
«مهدی خورسند» کارشناس مسائل بین‌الملل در گفتوگو با «صبح صادق»، نخستین نکته تأملبرانگیز را انتخاب ریاض به عنوان مکان مذاکرات می‌داند. او می‌گوید: «ترامپ در نخستین دور ریاست‌جمهوری خود نیز نگاه ویژه‌ای به عربستان سعودی داشت و آن را گاو شیرده توصیف کرده بود و با رویکرد‌های خود موفق شد قرارداد‌های خرید تسلیحاتی بالغ بر ۵۰۰ میلیارد دلار منعقد کند. این بار نیز انتخاب این کشور، زمینه‌سازی برای تعاملی جدید است؛ شاید اعتباربخشی در میدان بازی بین‌المللی در ازای پترودلار‌های نفتی بیشتری که به جیب اسلحه‌سازان آمریکایی برود.»
اوکراین، لولوی ترامپ علیه اروپا
وی افزود: «موضوع مهم‌تر در این ماجرا، رقابت هژمونیک روسیه و چین با آمریکا در نظام بین‌الملل است؛ به خصوص بعد از سال ۲۰۱۰ که راهبرد سیاست خارجی آمریکا رسماً به آسیا پاسیفیک تغییر پیدا کرد و توجهشان به بازیگرانی در شرق آسیا، به طور خاص به این دو کشور رقیب معطوف شد. این اهمیت زمانی بیشتر شد که تلاش‌های سیستماتیکی از سوی کشور‌های چین و روسیه برای تضعیف جایگاه دلار صورت گرفت و منطقه‌گرایی، مانند تقویت بریکس، در سیاست خارجی این دو کشور جایگاه مهم‌تری پیدا کرد. این اقتصاد‌های نوظهور به دنبال کسب قدرت بیشتر در نظام بین‌الملل هستند و قاعدتاً آمریکایی‌ها در تلاش هستند تا این بازیگران را تحت کنترل خود در بیاورند.»
این کارشناس بین‌الملل با اشاره به اهداف پنهان واشنگتن در دامن زدن به جنگ اوکراین، تصریح کرد: «آمریکا با دامن زدن به جنگ اوکراین هم به دنبال تضعیف روسیه بود و هم تضعیف اتحادیه اروپا؛ اتحادیه‌ای که مدت‌هاست به دنبال گذر از نظام تک‌قطبی آمریکا و رها شدن از یوغ این کشور است. از این رو، واشنگتن با حمایت‌های فریبنده سیاسی و نظامی از اوکراین و مذاکرات دو جانبه با زلنسکی در پی فرسایشی کردن این جنگ بود تا فشار‌های اقتصادی سنگینی را به روسیه تحمیل کنند و با گسترش فضای ناامنی و تهدیدات نظامی بر سر اتحادیه اروپا، وابستگی این کشور‌ها به واشنگتن را حفظ نماید.»
وی افزود: «در دوران جدید آمریکا تحت ریاست‌جمهوری ترامپ، واشنگتن برگ جدیدی را در این بازی رو کرده و با دادن امتیازاتی به روسیه به دنبال تأمین منافع دیگری است؛ به ویژه تأمین منافع اقتصادی و هژمونیک. ابتدایی‌ترین نکته این است که ترامپ می‌خواهد با کنار گذاشتن اروپا به این اتحادیه بفهماند باید هزینه بیشتری برای خرید تسلیحات آمریکایی صرف کند. از سوی دیگر، همانطور که هند را به عنوان تنظیم‌کننده و مدیریت چین به کار گرفته، می‌خواهد روسیه را به بازی بگیرد تا اتحادیه‌های نوظهوری را که این کشور با چین دارد، دچار شکاف یا دست کم تضعیف نموده تا هژمونی اقتصادی خود را بازیابی کند.»
ترامپ اتفاق است نه رویه
وی با بیان اینکه تحقق آمال آمریکا به سادگی در جهان امروز قابل حصول نیست، افزود: «روسیه برحسب تجربه می‌داند که ترامپ یک اتفاق در آمریکاست و نه یک رویه؛ رویه آمریکایی‌ها مخالفت با قدرت‌گیری روسیه و یکه‌تازی این کشور در اروپا و حوزه اوراسیاست و روسیه پلن‌هایی را که برای دوران چندقطبی و دوران پساگذر از نظم بین‌المللی دارد، هرگز پشت سر هم خراب نخواهد کرد. به اعتقاد من، روسیه در حوزه سیاست خارجی عاقلانه‌تر رفتار خواهد کرد و قطعاً با چراغ سبز‌ها و امتیازات ترامپ به رفتار‌های هیجانی دست نمی‌زند.»
خورسند با اشاره به برخی افراد که ادعا می‌کنند ایران وجه‌المعامله اوکراین شده، این گونه برداشت‌ها را نادرست خواند و خاطر نشان کرد: «روسیه به خوبی آگاه است که ترامپ، تحریم‌های اقتصادی علیه این کشور را لغو نمی‌کند و در بهترین حال صرفاً معافیت‌هایی را برای مسکو در نظر خواهد گرفت. این نکته نیز حائز اهمیت است که حجم تحریم‌ها علیه روسیه سنگین بوده و هست، به حدی که می‌توان ادعا کرد تحریم‌هایی که طی یکی دو دهه علیه ایران وضع شده، طی یکی دو سال روسیه را هدف گرفت و موجب شد یکباره بسیاری از سرمایه‌گذاری‌های خارجی این کشور از بین برود. اما تجربه‌ای که برجام در کارنامه آمریکا به جای گذاشته، موجب می‌شوند که روسیه از مختصات بازی ترامپ مطلع بوده و با یک بازی استراتژیک به دنبال تأمین منافع خود در این جنگ باشد.»