سوم خرداد، سالروز آزادسازی خرمشهر در سال ۱۳۶۱، یکی از درخشان‌ترین لحظات تاریخ معاصر ایران است که نماد مقاومت، اتحاد و خودباوری ملت ایران شد. این حماسه نه‌تنها یک پیروزی نظامی بود، بلکه الگویی جامع از اراده جمعی و مدیریت بحران ارائه داد که می‌تواند در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی راهگشا باشد. در موقعیت کنونی که ایران با چالش‌هایی مانند تحریم‌های اقتصادی، تنش‌های سیاسی و نیاز به انسجام اجتماعی مواجه است، درس‌های خرمشهر می‌توانند نقشه راهی برای پیشرفت باشند. این گزارش به بررسی درس‌های آزادسازی خرمشهر در سه حوزه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و چگونگی به‌کارگیری آنها برای توسعه ایران می‌پردازد.
درس‌های اقتصادی
۱- سرمایه‌گذاری هدفمند
آزادسازی خرمشهر با امکانات محدود و در شرایط تحریم و فشار بین‌المللی به‌دست آمد. این تجربه نشان‌دهنده قدرت خودباوری و مدیریت منابع داخلی است که می‌تواند در اقتصاد ایران نیز به‌کار گرفته شود.
۲- کاهش وابستگی
در خرمشهر، رزمندگان با تکیه بر تجهیزات بومی و ابتکارات داخلی بر دشمنی مجهز غلبه کردند. این درس برای اقتصاد ایران، که به‌شدت به درآمد‌های نفتی و واردات وابسته است، حیاتی است. سرمایه‌گذاری در تولید داخلی، به‌ویژه در بخش‌هایی مانند کشاورزی، صنعت و فناوری، می‌تواند وابستگی به خارج را کاهش دهد. برای نمونه، توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌هایی مانند داروسازی و فناوری اطلاعات در سال‌های اخیر نشان‌دهنده پتانسیل ایران برای خودکفایی است. حمایت از این صنایع با تسهیلات مالی و بازارسازی می‌تواند اقتصاد را مقاوم‌تر کند.
۳- برنامه‌ریزی
عملیات بیت‌المقدس، که به آزادسازی خرمشهر منجر شد، نتیجه برنامه‌ریزی دقیق و استفاده بهینه از منابع محدود بود. در حوزه اقتصاد، این درس به‌معنای تدوین نقشه راه برای سرمایه‌گذاری هدفمند است. دولت باید با شناسایی صنایع اولویت‌دار، مانند پتروشیمی و فناوری، و رفع موانع تولید، سرمایه‌ها را به‌سمت بخش‌های مولد هدایت کند. همچنین، اصلاح نظام بانکی و کاهش بروکراسی می‌تواند هزینه‌های تولید را کم کند، مشابه هماهنگی‌ای که در خرمشهر برای تخصیص منابع دیده شد.
۴-مشارکت مردمی
مردم در خرمشهر با کمک‌های مالی و لجستیکی نقش کلیدی داشتند. امروز، مشارکت مردمی در اقتصاد از طریق خرید کالای ایرانی، سرمایه‌گذاری در کسب‌وکار‌های کوچک و حمایت از تعاونی‌ها می‌تواند تولید را رونق دهد. پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی، نمونه‌ای از این مشارکت هستند که سرمایه‌های خرد را به پروژه‌های تولیدی هدایت می‌کنند.
درس‌های سیاسی
۱-وحدت ملی
خرمشهر نمادی از وحدت ملی و مدیریت سیاسی در شرایط بحران بود. این حماسه نشان داد که با انسجام داخلی می‌توان بر چالش‌های بزرگ غلبه کرد. آزادسازی خرمشهر نتیجه همکاری همه گروه‌ها، از نیرو‌های نظامی تا مردم عادی، تحت یک هدف مشترک بود. در حوزه سیاسی، این درس به‌معنای تقویت وحدت ملی و پرهیز از اختلافات جناحی است. سیاست‌گذاران باید با تمرکز بر منافع ملی، از تفرقه و حاشیه‌سازی اجتناب کنند. برای نمونه، ایجاد اجماع ملی در مواجهه با تحریم‌ها، مشابه اتحاد دوران جنگ، می‌تواند فشار‌های خارجی را خنثی کند.
۲-مدیریت هوشمند
در دوران جنگ، ایران با دیپلماسی هوشمند توانست حمایت بین‌المللی کسب کند و دشمن را منزوی سازد. امروز، دیپلماسی فعال برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی، گسترش بازار‌های صادراتی و کاهش تنش‌های منطقه‌ای ضروری است. خرمشهر به ما آموخت که با مدیریت هوشمند روابط خارجی می‌توان موانع را به فرصت تبدیل کرد. برای نمونه، تقویت روابط اقتصادی با کشور‌های همسایه می‌تواند به توسعه تجارت و افزایش تولید بینجامد.
۳- اعتمادسازی
اعتماد مردم به رهبری عملیات خرمشهر، نتیجه شفافیت و صداقت بود. در سیاست، شفافیت در تصمیم‌گیری‌ها و مبارزه با فساد، می‌تواند اعتماد عمومی را تقویت کند. ایجاد سازکار‌های پاسخگویی، مانند انتشار گزارش‌های عملکرد دولت، می‌تواند حس مشارکت مردم در سیاست را افزایش دهد، مشابه روحیه‌ای که در خرمشهر وجود داشت.
درس‌های اجتماعی
۱- همبستگی
خرمشهر بدون همبستگی اجتماعی و حس مسئولیت‌پذیری مردم ممکن نبود. این درس‌ها برای تقویت انسجام اجتماعی و ساخت جامعه‌ای پویا در ایران امروز حیاتی‌اند. در خرمشهر، همه اقشار جامعه، از کارگران تا روحانیون، برای یک هدف مشترک متحد شدند. در حوزه اجتماعی، این همبستگی می‌تواند از طریق ترویج گفت‌وگوی ملی، کاهش شکاف‌های طبقاتی و تقویت حس تعلق به جامعه ایجاد شود. برای نمونه، برنامه‌های خیریه و فعالیت‌های داوطلبانه می‌توانند حس همدلی را تقویت کنند، مشابه کمک‌های مردمی در دوران جنگ.
۲-مسئولیت‌پذیری جمعی
مردم خرمشهر با احساس مسئولیت در قبال سرنوشت کشور، داوطلبانه به جبهه‌ها پیوستند. امروز، این حس مسئولیت‌پذیری می‌تواند در قالب مشارکت در فعالیت‌های مدنی، حمایت از تولید ملی و رعایت حقوق شهروندی بروز یابد. ترویج فرهنگ کار جمعی و مسئولیت اجتماعی، مانند آموزش‌های شهروندی در مدارس، می‌تواند جامعه‌ای منسجم‌تر بسازد.
۳-سرمایه‌گذاری در آموزش و فرهنگ
نیروی انسانی باانگیزه خرمشهر، نتیجه ایمان به هدف و آموزش‌های فشرده بود. در حوزه اجتماعی، سرمایه‌گذاری در آموزش، به‌ویژه آموزش‌های مهارتی و شهروندی، می‌تواند نیروی انسانی را برای مشارکت در توسعه آماده کند. همچنین، ترویج فرهنگ خودباوری و غرور ملی، مشابه روحیه رزمندگان خرمشهر، می‌تواند انگیزه جوانان را برای ساخت آینده‌ای بهتر افزایش دهد.
۴-اراده مشترک
خرمشهر به ما آموخت که با اراده قوی می‌توان به اهداف بزرگ رسید. امروز با همان اراده سوم خرداد در حوزه اقتصادی و سیاسی، سرمایه‌گذاری در برندسازی ملی و دیپلماسی فرهنگی می‌تواند جایگاه ایران را در جهان ارتقا دهد. صادرات محصولات ایرانی، مانند زعفران و فرش، و ترویج فرهنگ ایرانی می‌تواند غرور ملی را تقویت کند و اقتصاد را پویا سازد. همان‌طور که خرمشهر با همت جمعی آزاد و بازسازی شد، ایران امروز نیز می‌تواند با الهام از این تجربه، به‌سوی توسعه پایدار و شکوفایی در همه ابعاد حرکت کند. خرمشهر نشان داد که هیچ مانعی غیرقابل عبور نیست، و این روحیه می‌تواند آینده‌ای روشن برای ایران رقم بزند.