دانستنی‌هایی درباره بیماری «کبد چرب»

بصیرت: تجمع بیش از حد چربی در کبد، گاه باعث اختلال در فعالیت طبیعی بافت کبد می‌گردد که می‌تواند سیر پیشرونده پیدا کند و باعث نارسایی کبد و یا «سیروز کبدی» گردد. کبدچرب غیرالکلی، یک التهاب کبدی است که در اثر تجمع بیش از اندازه چربی در بافت کبد ایجاد می‌شود.
اگرچه علت اصلی بیماری «کبدچرب» مشخص نیست، ولی به نظر می‌رسد این بیماری ارتباط نزدیک با برخی بیماری‌های متابولیک دارد که از آن جمله: چاقی، افزایش کلسترول و تری گلیسرید خون و دیابت را می‌توان نام برد.
در درمان «کبدچرب»، کنترل این بیماری‌های زمینه‌ای بسیار موثر می‌باشد. همچنین گفته می‌شود مصرف زیاد انرژی باعث خواهد شد کبد نتواند سوخت‌وساز طبیعی را انجام دهد و در نتیجه انرژی اضافی بصورت چربی در کبد ذخیره شود.
این بیماری اغلب افراد را در سنین میانسالی مبتلا می‌کند. اکثر بیماران از افزایش وزن و چاقی بویژه چاقی شکمی رنج می‌برند. همچنین می‌توانند دچار افزایش چربی‌های خون بوده و یا از مبتلایان به دیابت باشند. و از آنجا که در سال‌های اخیر شیوع چاقی و بیماری‌های متابولیک در جوانان افزایش قابل توجهی یافته است، جوانانی که با چاقی و بیماری «کبدچرب» به پزشک مراجعه می‌نمایند، کم نیستند. البته باید ذکر کرد بیمارانی هستند که بدون داشتن هیچ کدام از عوامل خطر ذکر شده و بدون هیچ دلیل شناخته شده‌ای، مبتلا به «کبدچرب» می‌گردند.
افزایش چربی در بدن که معمولا با چاقی شکمی همراه است، به همراه افزایش چربی‌های خون و افزایش فشارخون، همه از علائم مجموعه‌ای از اختلالات تحت نام «سندرم متابولیک» هستند که این سندرم دقیقا وابسته به مقاومت انسولین می‌باشد.
عوامل تاثیرگذار در اختلالات کبدی
علاوه بر افزایش چربی در بافت کبد که بر روی فعالیت طبیعی کبد تاثیر می‌گذارد، عوامل دیگری نیز بر عملکرد طبیعی سلول‌های کبدی تاثیرگذارند، از آن جمله:
1) مقاومت به انسولین؛ بدین معنا که بدن نمی‌تواند قند را بطور طبیعی مورد استفاده قرار دهد. بطور طبیعی لوزالمعده پس از خوردن مواد قندی، با ترشح هورمون انسولین سعی می‌نماید که قند اضافی موجود در خون را به سلول‌های عضلانی و کبد وارد نماید. در وضعیت مقاومت به انسولین، حساسیت گیرنده‌های سلولی انسولین کاهش می‌یابد، در نتیجه بدن برای ثابت نگه داشتن سطح قندخون نیاز به ترشح انسولین بیشتری خواهد داشت. در صورت ادامه این روند، در نهایت میزان قندخون افزایش یافته و فرد مبتلا به دیابت می‌گردد.
2) تغییر در روند تولید چربی در بافت کبد و نحوه عملکرد کبد در برابر چربی‌هایی که از روده به کبد منتقل می‌شوند.
3) عمل‌های جراحی که مسیر معده یا روده و یا هر دو را کوچک می‌نمایند، از قبیل عمل جراحی بای‌پس روده.
4) استفاده طولانی مدت از لوله‌های روده‌ای برای تغذیه که معمولا پس از عمل جراحی استفاده می‌شوند.
5) استفاده از برخی داروها از قبیل؛ آمیودارون (داروی قلبی)، کورتون، استروژن‌های صنعتی و بعضی از داروهای کنترل سرطان.
علائم و شیوع بیماری: از آنجاکه این بیماری سیر پیشرونده دارد می‌تواند در مراحل اولیه بدون علامت باشد تا زمانیکه تاثیرات منفی بر عملکرد کبد ایجاد نماید. در آن زمان علائمی از قبیل احساس ضعف، خستگی و کاهش وزن بروز می‌کنند. و از آنجا که سیر این بیماری مزمن است، شاید سال‌ها طول بکشد تا منجر به ایجاد «سیروز کبدی» (جایگزینی سلول‌های کبدی با سلول‌های فیبروز) و در نهایت نارسایی کبد گردد.
در نقطه مقابل، در موارد نادری به دلیل ناشناخته، سیر بیماری متوقف و یا حتی به حالت طبیعی بازمی‌گردد، بدون آنکه درمان مشخصی انجام گرفته باشد. بین 10تا30 درصد بزرگسالان در کشورهای پیشرفته مبتلا به این بیماری هستند که معمولا شامل افراد چاق در سنین میانسالی است. با توجه به شیوه زندگی اعم از نوع تغذیه و فعالیت بدنی، شیوع این بیماری در کشورهای در حال توسعه بویژه در جامعه شهری افزایش چشمگیری داشته است. همچنین شیوع بیماری «کبدچرب» با افزایش سن، سیر صعودی می‌یابد. شیوع این بیماری در آقایان 2 برابر خانم‌ها می‌باشد که با افزایش سن، میزان شیوع در خانم‌ها به آقایان نزدیک می‌شود، بویژه پس از یائسگی، شیوع بیماری «کبدچرب» در خانم‌ها سیر فزاینده‌ای دارد.
تشخیص و درمان «کبدچرب»: تشخیص و درمان این بیماری نیز مانند هر بیماری دیگر، معمولا با گرفتن شرح حال از بیمار و معاینه وی شروع می‌گردد. اگرچه در خیلی از موارد، علائم قابل توجهی در این بیماری وجود ندارد و با مشاهده بالا بودن آنزیم‌های کبدی و نیز تصاویر سونوگرافی، سیتی‌اسکن وMRI تشخیص این بیماری معین می‌گردد. از بیوپسی کبد برای تشخیص میزان صدمه به بافت کبدی در بعضی از موارد استفاده می‌گردد.
درمان: اگرچه درمان اختصاصی برای «کبدچرب» وجود ندارد، ولی شما با کنترل بیماری‌های زمینه‌ای از قبیل کاهش وزن، چربی‌های خون، دیابت و یا قطع نمودن داروهای مسبب (قطعا با نظر پزشک معالج نه بطورخودسرانه) می‌توانید از پیشرفت این بیماری جلوگیری نمایید و در خیلی از موارد سیر معکوس را طی نمایید که منجر به درمان این بیماری گردد.از مصرف الکل که عملکرد طبیعی کبد را دچار اختلال می‌نماید، جدا باید پرهیز نمایید.
نکات کلیدی درمان: شما می‌توانید زیر نظر متخصصین تغذیه و گوارش، سیر بیماری کبد چرب را محدود و کنترل نمایید. برای کنترل کبد چرب توجه به نکات ذیل اهمیت کلیدی دارد:
کم کردن وزن: از آنجاکه اکثر بیماران مبتلا به «کبدچرب» غیرالکلی چاق هستند، کاهش وزن در کنترل این بیماری نقش مهمی دارد. برای کاهش وزن، انتخاب رژیم غذایی نیز باید به درستی صورت پذیرد، زیرا کاهش وزن سریع با رژیم‌های برق‌آسا خود می‌تواند سیر بیماری را بدتر نماید. خیلی از بیماران چاق که به تازگی متوجه «کبدچرب» خود شده‌اند، به دلیل ترس از عوارض این بیماری، به رژیم‌های غذایی سخت روی می‌آورند که این بیماری را ریشه کن نمایند، ولی علاوه بر ابتلا به عوارض این نوع رژیم‌ها، گاه سیر «کبدچرب» را نیز بدتر می‌نمایند. لذا انتخاب منطقی رژیم غذایی کاهش وزن زیر نظر متخصص تغذیه و با کاهش وزن نیم تا یک کیلوگرم در هفته توصیه می‌گردد.
انتخاب رژیم غذایی سالم: رژیم غذایی پرکربوهیدرات که حاوی میزان قابل توجهی سبزی و میوه و موادغذایی پرفیبر باشد، معمولا بهترین انتخاب برای افراد مبتلا به کبد چرب است. کاهش چربی مصرفی، بویژه چربی‌های اشباع شده و جایگزینی آنها با چربی‌های غیراشباع که در روغن زیتون و ماهی وجود دارند، توصیه می‌گردد. استفاده از نان و غلات سبوس‌دار باید جدی گرفته شود. در نهایت تعیین مقدار مورد نیاز درشت مغذی‌ها اعم از پروتئین، چربی و کربوهیدرات بر اساس شرایط افراد باید تنظیم گردد.
انجام ورزش و فعالیت بدنی منظم: چاقی بویژه چاقی شکمی نقش مهمی در افزایش خطر ابتلا به کبد چرب دارد. بر همین اساس، داشتن پیاده‌روی منظم به میزان حداقل 30تا60 دقیقه در روز توصیه می‌شود. اگر شما وقت رفتن به باشگاه ورزشی را ندارید، پیاده‌روی در مسیر کار یا پارک را می‌توانید جایگزین نمایید.
کنترل بیماری‌های زمینه‌ای متابولیک: کنترل دیابت و چربی‌های خون در بیماران مبتلا به «کبدچرب»، نقش کمک کننده‌ای در بهبود این بیماری دارد. همانطور که می‌دانید از اصول مهم کنترل بیماری‌های متابولیک، رعایت رژیم غذایی و ورزش منظم می‌باشد.
محافظت کبد از عوامل خطر: از عواملی که بر روی فعالیت طبیعی کبد اثر سوء دارند، باید پرهیز نمایید. از مهمترین این عوامل، مصرف الکل و نیز بعضی داروها می‌باشد. لذا در هنگام مراجعه به پزشک، به او بگویید که مبتلا به «کبدچرب» می‌باشید که در تجویز دارو به آن توجه نماید.
پیشگیری: برای جلوگیری از بروز بیماری کبدچرب، سه نکته اساسی ذیل را فراموش نکنید:
1) شما باید رژیم غذایی سالمی را با مصرف بالای میوه، سبزی، غلات سبوس دار و چربی‌های مفید برای خود انتخاب کنید.
2) داشتن رژیم غذایی سالم به همراه فعالیت بدنی، به حفظ وزن سالم کمک می‌نماید. در صورت چاق بودن، از همین امروز برای کاهش وزن خود اقدام نمایید.
3) هنگام استفاده از داروها کاملا مراقب باشید و از مصرف الکل جدا پرهیز نمایید.