از انقلاب فرهنگی تا وحدت حوزه و دانشگاه

بسم الله الرحمن الرحیم

روزهای 9 گانه ای که از 19 تا 27 آذر را تشکیل می دهند یادآور سه مناسبت مهم هستند . روز 19 آذر سالروز تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی در سال 1363 به فرمان امام خمینی رضوان الله تعالی علیه است که بعدها به شورای عالی انقلاب فرهنگی تغییر نام داد . روز 27 آذر سالروز شهادت شهید دکتر مفتح است که در سال 1358 به شهادت رسید و به احترام تلاش های آن روحانی والامقام برای وحدت حوزه و دانشگاه این روز « روز وحدت حوزه ودانشگاه » نامیده شد . حد فاصل میان این دو مناسبت نیز هفته پژوهش است و روز 25 آذر نیز « روز پژوهش » نام دارد.

فلسفه تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی ایجاد تحول در دانشگاه ها و هماهنگ ساختن بنیانی فرهنگ کشور با اقتضائات انقلاب اسلامی بود. دانشگاه در سالهای اول بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به صحنه وزن کشی های سیاسی گروه ها و احزاب تبدیل شده بود و کلاسهای درس بجای آنکه محل تدریس و تحصیل باشند اطاق های جنگ میان باندهای سیاسی بودند. تنها راه نجات دانشگاه و فرهنگ جامعه از آن وضعیت رو به انحطاط تعطیل نمودن موقت دانشگاه ها و برنامه ریزی برای ایجاد تحول در نظام آموزشی از صدر تا ذیل و از محتوا تا عوامل و عناصر مرتبط بود.

شورای عالی انقلاب فرهنگی این مهم را برعهده گرفت و بعد از بازگشائی دانشگاه ها با انضباطی که بر این محیط علمی حاکم شد کار تعلیم و تعلم به پیش رفت و تا حدودی عرصه فرهنگ عمومی کشور را نیز تحت تاثیر قرارداد. شرایط دفاع مقدس و اصرار بی وقفه بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی بر تهذیب در کنار تحصیل محیط های دانشگاهی و عرصه فرهنگ عمومی کشور را همراه با آرمانهای انقلاب اسلامی دستخوش رشدی قابل تحسین و در خور جامعه اسلامی و انقلابی کرد.

همزمان با این تحول خجسته تلاش های زیادی برای تحقق آرمان والای « وحدت حوزه و دانشگاه » بعمل آمد که در مراحل اولیه امیدوار کننده نیز بود.هر چند پیشگامان وحدت حوزه و دانشگاه که شهید مفتح شهید مطهری شهید بهشتی و شهید باهنر نام آورترین های آنها بودند همگی تا نیمه سال 60 به شهادت رسیده بودند لکن راه پرافتخار رو افکار مترقی و پرطرفدار آنها در حوزه و دانشگاه جایگاه خوبی داشت و در حدی از بلوغ بود که بتواند بدون آنها به راه خود ادامه دهد.

در شرایط بعد از جنگ تحمیلی با حمایت های همه جانبه رهبری انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای که به دلیل برخورداری از اصالت حوزوی و انس دیرینه با دانشگاه بکارکردها و کاستی ها و نیازهای این هر دو کاملا آشنا بودند و اهتمام زیادی برای ارتقا و تاثیرگذاری آنها در شئون مختلف جامعه داشتند انقلاب فرهنگی و وحدت حوزه و دانشگاه به راه خود ادامه دادند و به نتایج قابل ملاحظه ای نیز رسیدند. رشد علمی دانشگاه های ما در زمینه های پزشکی و تکنولوژی های نو با دامنه های وسیعی که دارند یکی از دستاوردهای انکارناپذیر و قابل ستایش این کارکرد است . در حوزه های علمیه نیز دامنه تحقیق و نوآوری های علمی گسترش چشمگیری یافته که افتخارآمیز است .

با اینحال واقعیتی که باید به آن اذعان کرد اینست که شورای عالی انقلاب فرهنگی علیرغم پشتوانه قوی و حمایت های بی دریغ نتوانسته به اهداف مورد نظر دست یابد و از آنچه می توانست محقق کند فاصله زیادی دارد. آرمان مترقی وحدت حوزه و دانشگاه نیز بعد از یک مرحله پیشرفت قابل تحسین دچار رکود شد بطوریکه اکنون جز شعارهای زیبا و آرمانهای گوش نواز چیز دیگری از آن باقی نمانده است .

شاید دیرپائی بیش از حد تعدادی از اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی بی اعتقادی و بی انگیزگی بعضی از اعضا در مقاطعی از عمر این شورا فقدان انضباط لازم در مدیریت اجرا و پیگیری بروز گسیختگی در اهداف و برنامه ها در اثر تلاطم های سیاسی و حاکمیت سلائق مختلف و سرانجام عدم اختصاص وقت کافی برای این امر مهم توسط اعضای شورا اصلی ترین عوامل ناکامی نسبی آن باشند. درباره ناکامی آرمان بلند و مترقی « وحدت حوزه و دانشگاه » که از دهه های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در زمره آرزوهای بزرگان دانشگاهی و علمای روشن ضمیر حوزه های علمیه بود نیز می توان دلایل مشابهی را برشمرد. نفوذ احزاب و جناح های سیاسی در دانشگاه و وابسته نمودن تعدادی از تشکل های دانشجویی را نیز باید بر این دلایل افزود.

پژوهش نیز در عصر ما دچار دو مشکل بزرگ است که اگر حل شوند توفیق بزرگی نصیب محققان حوزه و دانشگاه خواهد شد. اولین مشکل تنگ نظری ها و برخوردهای کوته بینانه با محققانی است که در صدد نوآوری هستند ولی با وجود این مانع جرات ورود به بسیاری از عرصه های نوآوری از آن ها گرفته می شود. مشکل دوم عدم حمایت از محققان مستقل است . تحقیق علاوه بر آزادبودن از دغدغه های تکفیر و تفسیق به فراغت از دغدغه های زندگی و مسائل مادی نیز نیازمند است . حل این مشکل اگر همراه با وابسته نمودن اهل تحقیق به این و آن گروه و حزب و جناح و یا حتی دستگاه و دولت و مجموعه خاص یا عام باشد محصول تحقیق را تحت تاثیر قرار خواهد داد و از خاصیت آزاداندیشی و استقلال خواهد انداخت . در نظام جمهوری اسلامی چرا نباید بودجه کافی برای حمایت از محققان آنهم بودجه ای آزاد از همه دولت ها و مجموعه ها و جناح ها وجود داشته باشد تا تحقیقات کاملا بی طرفانه و با مجال کافی انجام شوند

فقط چنین تحقیقاتی است که می تواند در عرصه تولید علم جهش ایجاد کند و رکود موجود در پهنه علم و فرهنگ چه در حوزه و چه در دانشگاه را از میان بردارد. تحقیق و پژوهش نیز البته تعریف خاص خود را دارد. کنار هم قراردادن مطالب موجود و طی کردن یک مسیر یکطرفه بدون جامع نگری و نقد شاید تتبع باشد ولی قطعا تحقیق نیست . علاوه بر این محقق مسلمان باید از طهارت روح نیز برخوردار باشد تا کار تحقیقی او از گوهر حقیقت خالی نباشد و دنبال « سراب » نگردد بلائی که بعضی ها به آن مبتلا هستند و بعضی دیگر نیز به آسیب های آن بی توجهند.

خوشبختانه اکنون شرایط برای برداشتن موانع از سر راه تحول فرهنگی وحدت حوزه و دانشگاه و رشد و شکوفائی تحقیقات فراهم است . وجود رهبر معظم انقلاب با نگاهی روشن و ابتکاری که نسبت به مسائل فرهنگی علمی پژوهشی نوآوری و همکاری حوزه و دانشگاه دارند پشتوانه بزرگی برای تامین اهداف مترقی درعرصه های علم فرهنگ تحقیقات و وحدت حوزه و دانشگاه است . اصحاب فکر وعزم در حوزه و دانشگاه باید از این فرصت طلائی با تمام توان استفاده کنند و آرمانهای بلندی که در این زمینه ها وجود دارد را به نتیجه برسانند