ریاضت اقتصادی، اقتصاد مقاومتی

دکتر یدالله جوانى
با تشدید تحریم ها و اعمال محدودیت های مالی و تجاری و آغاز جنگ اقتصادی غرب با محوریت نظام سلطه علیه ملت ایران، راهبرد اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی برای عبور از این برهه و تنگناهایی که دشمنان قصد ایجاد آن را دارند، مطرح شد. طی این مدت، بحث های گوناگون و متنوعی درخصوص ماهیت اقتصاد مقاومتی، عناصر و ارکان آن و چگونگی سوق دادن اقتصاد کنونی کشور به یک اقتصاد مقاومتی، از سوی کارشناسان و رسانه ها در فضای عمومی کشور انتشار یافت. برخی راهبرد اقتصاد مقاومتی را معادل همان طرح های ریاضت اقتصادی در حال اجرا در کشورهای اروپایی دانسته و از این منظر به تبیین آن پرداختند. آیا ماهیت و ارکان اقتصاد مقاومتی و ریاضت اقتصادی یکی است؟
بدون تردید ریاضت اقتصادی و اقتصاد مقاومتی مطرح شده از سوی مقام معظم رهبری، دارای ماهیت های متفاوت هستند. غرب اکنون دچار بحران شدید اقتصادی شده و دولت های اروپایی و همچنین دولت ایالات متحده آمریکا به سمت نوعی ورشکستگی اقتصادی حرکت می کنند. اتخاذ سیاست ریاضت اقتصادی، راهبرد جلوگیری از ورشکستگی و فروپاشی اقتصادی است. در طرح های ریاضت اقتصادی که اکنون در اروپا دنبال می شود، دو رکن اساسی وجود دارد و همین ارکان موجبات نارضایتی شهروندان در هر یک از کشورهای اروپایی را به دنبال داشته است. مخالفت ها و اعتراضات مردمی در کشورهای اروپایی نسبت به سیاست ریاضت اقتصادی به دلیل در تنگنا قرار گرفتن معیشت مردم با اجرای این سیاست است. دو رکن ریاضت اقتصادی عبارت است از: 1- افزایش مالیات ها؛ 2- کاهش خدمات و دستمزدها.
بدیهی است که چنین سیاستی، زندگی و معیشت مردم، خصوصاً اقشار ضعیف و متوسط به پایین جامعه را به شدت در تنگنا قرار می دهد.
در نقطه مقابل ریاضت اقتصادی، اقتصاد مقاومتی دارای ارکانی متفاوت است. اگر اقتصاد کشورهای اروپایی مسیر ورشکستگی را طی می کند، اقتصاد ایران، یک اقتصاد پویا، رو به پیشرفت و با نرخ رشد اقتصادی بالا است. هدف راهبردی در اقتصاد مقاومتی، مقاوم سازی اقتصاد ایران با توانمندساختن آن برای آسیب ناپذیری در برابر فشارهای اقتصادی خارجی است. با چنین دیدگاهی نسبت به اقتصاد مقاومتی، برخی از کارشناسان اقتصادی کشور، در توصیف اقتصاد مقاومتی گفته اند: «اقتصاد مقاومتی، یعنی تشخیص حوزه های فشار و متعاقباً، تلاش برای کنترل و بی اثر کردن آن و در شرایط آرمانی، تبدیل این فشارها(تهدید) به فرصت.»
بنابراین با اجرای اقتصاد مقاومتی، علاوه بر پویا کردن بیشتر اقتصاد کشور، با کاهش وابستگی های اقتصادی به خارج، نوعی خوداتکایی اقتصادی حاصل می شود. یک اقتصاد خوداتکا، در برابر فشارهای بیرونی مقاوم بوده و آسیب ناپذیر خواهد بود. آیا ویژگی های اقتصاد ایران و ظرفیت های بالقوه و بالفعل کشور، به گونه ای هست که بتوان یک اقتصاد مقاومتی را براساس تعریف مذکور پیاده سازی کرد؟ بسیاری از کارشناسان اقتصادی کشور بر این اعتقاد هستند که قابلیت های کشور از جهات مختلف به گونه ای است که در صورت شکل گیری یک عزم و اراده جدی در سطوح مختلف از مسئولان تا آحاد مردم، می توان به چنین اقتصادی دست یافت.
برای تحقق یک اقتصاد مقاومتی توجه به ارکان این اقتصاد و تبیین آن امری ضروری است. با توجه به واقعیت های اقتصادی کشور در شرایط کنونی، می توان ارکان زیر را برای اقتصاد مقاومتی مورد توجه قرار داد:
1- تقویت فرهنگ کار و تولید در چارچوب ارزش های اسلامی
2- توانمندسازی بخش خصوصی با پیاده سازی دقیق اصل 44 قانون اساسی
3- مردمی کردن اقتصاد با بسترسازی برای استفاده تمام عیار از ظرفیت های عموم مردم جهت تولید کالا و خدمات(اقتصاد مردم پایه)
4- کاهش وابستگی به نفت و پرهیز از خام فروشی نفت
5- اصلاح الگوی مصرف با مدیریت صحیح مصرف
6- مدیریت صحیح ارزی
7- توسعه صادرات غیرنفتی و کاهش واردات اقلام مصرفی
8- تبلیغ و ترویج استفاده از کالاهای داخلی
باتوجه به ارکان مذکور، تمامی مسئولان در قوای سه گانه، دستگاه ها و نهادهای انقلابی و سازمان های اداری و آحاد مردم باید هر یک با وظایف و نقش های خود آشنا شده و با روحیه جهادی و عمل انقلابی، اقتصاد کشور را به موقعیت با ویژگی های اقتصاد مقاومتی، ارتقای جایگاه دهند. بدیهی است درچنین شرایطی تمامی تهدیدات و فشارهای اقتصادی رنگ باخته و ملت ایران با تبدیل تهدید اقتصادی با یک فرصت، می تواند به یک جهش اقتصادی در مسیر پیشرفت و توسعه دست یابد.