علم به مثابه فرصت - علم به مثابه تهديد، براي بشريت

پايگاه بصيرت؛ گروه سياسي / رهبر معظم انقلاب در ديدار رئيس، مديران، پژوهشگران و محققان جهاد دانشگاهي، با اشاره به اينکه هدف گذاري حرکت علمي کشور بايد افزايش دانش جهاني از طريق توليد فرآورده هاي جديد و ناشناخته دانش بشري در چارچوب ارزشهاي انساني، باشد خاطر نشان کردند: "امروز با وجود پيشرفت هاي گسترده علمي در عرصه هاي مختلف، خطرات، ضررها، انحطاط ها و قدرت طلبي هايي نيز براي بشريت بوجود آمده و اين آفات انسانها را دچار رنج ها و گرفتاريهاي فراواني کرده است. "

در واقع، در شرايط کنوني دنيا که چرخ علم به دست افرادي با مباني هستي شناسي و انسان شناسي مادي مي‌چرخد، علم و پيشرفت علمي نه تنها نتوانسته است از حجم چالش ها و گرفتاري هاي بشري بکاهد، بلکه حتي خود همين پيشرفت ها به ابزاري براي احساس ناامني بيشتر بشريت تبديل شده اند، زيرا صاحبان و دارندگان اين پيشرفت ها که با منطق و مباني مادي خود به انسان و جهان مي نگرند، اين علم را نه در مسير درست خود، بلکه از آن به عنوان ابزاري براي بسط سلطه و نفوذ همه جانبه بر بشر استفاده مي‌کنند. به بيان ديگر، علت عمده اينکه امروز پيشرفت ها و دستاوردهاي علمي نتوانسته است از نگراني ها و اضطراب هاي انسان بکاهد و آنها را حل و رفع کند، مربوط به اين است که دارندگان اين علم که انسان را موجودي تک ساحتي مي‌دانند از اين علم در مسير درست خود استفاده نمي‌کنند. عمق فاجعه در اين خصوص زماني بيشتر روشن مي‌شود که بدانيم همين دارندگان علم وقتي مي‌بينند که عده اي ديگر با مباني هستي شناسي و انسان شناسي متفاوتي از مباني مورد نظر آنان و در واقع با مباني مبتني بر فطرت بشر مي‌خواهند انسان را از اين مسير کنوني نجات دهند، بر سر راه آنها مانع ايجاد مي‌کنند. به عبارت ديگر، اين دسته دوم که با مباني الهي و فطري به انسان و جهان مي نگرند، وقتي مشاهده مي کنند که حرکت بشر در مسير فعلي نتيجه چنداني به بار نياورده است، درصدند تا با ارئه يک الگوي مطلوب از پيشرفت، بويژه پيشرفت علمي، بشريت را از وضع تأسف بار کنوني نجات دهند. اينان که علم را ابزاري براي سعادت بشريت و نه ابزاري براي بسط سلطه خود بر بشريت مي دانند و به عبارت ديگر، علم را براي سعادت دنيوي و اخروي بشر مي خواهند، خواهان آن هستند که الگوي جديدي از پيشرفت علمي که ضامن نجات بشر باشد عرضه بدارند.

در اين ميان، جمهوري اسلامي ايران نيز به عنوان نظامي ديني که بر مباني هستي شناسانه و انسان شناسانه الهي مبتني مي باشد، نمونه واقعي و عيني و در عين حال تمام و کمال عرضه چنين نگرشي به علم در دنيا است. اين نظام، که علم را براي سعادت و نه براي سلطه مي‌خواهد، علم را ابزاري براي رفع چالش ها مي‌خواهد و نه افزايش چالش‌ها و گرفتاري‌هاي بشر و معتقد است که " اگر تلاش ها و حرکت‌هاي علمي در چارچوب جهت‌گيري‌ها و تقواي الهي باشند، قطعاً نتايج و محصولات آنها، از ضررها و فجايع به دور و براي بشريت نافع خواهند بود"... طبيعي است که نگرشي به علم داشته باشد که مبتني بر ارزش‌هاي والاي انساني و الهي باشد. همين موضوع، تفاوت نگاه جمهوري اسلامي ايران با غرب در مقوله علم را نشان مي‌دهد و چنانچه اين نظام به پيشرفت‌هاي علمي خود ادامه دهد، پرواضح است که ديگر علم غربي جاذبه و قدرت نفوذي نخواهد داشت. از اين رو آنان پيشرفت علمي ايران را بزرگترين مانع براي خود مي‌دانند و به هر وسيله اي متوسل مي‌شوند تا اين پيشرفت‌ها تداوم نداشته باشد. البته اين به معناي نفي و کنار گذاشتن همه دستاوردهاي موجود علمي نيست، بلکه در اين خصوص بايستي با رويکردي گزينشي، آنجا را که با مباني الهي و انساني در تعارض نيست کسب و استفاده شود. کما اينکه مقام معظم رهبري در اين زمينه فرمودند: "آنچه که بايد توجه کرد، آموختن دانش است و نه ، گرفتن دانش به همراه ارزشها و جهت گيريهاي غلط آنها."

خلاصه اينکه نوع نگاه جمهوري اسلامي ايران به مقوله علم که مبتني بر تصوير درست و کاملي از انسان مي باشد، در تضاد با نوع نگاه غرب به اين مقوله قرار دارد و با توجه به نقشي که علم در تقويت ساخت دروني از يک سو و الگو شدن ايران اسلامي براي ساير ملت ها از سوي ديگر مي تواند داشته باشد، دنياي غرب مي کوشد تا مانع پيشرفت علمي اين نظام، که پايه و اساس پيشرفت در ساير زمينه ها مي باشد، شود.