سوریه در راه ثبات و پیروزی/فرزان شهیدی

پایگاه بصیرت؛ گروه بین الملل: کشور سوریه که این روزها چهارمین سال بحران را پشت سر می گذارد، شاهد تحولات میدانی و سیاسی مهمی است. تحولاتی که از یک سو حاکی از ناکامی تلاش های مستمر جبهه ضدسوری و از سوی دیگر پایداری و ثبات و پیروزی سوریه به عنوان حلقه مهمی در محور مقاومت است. در این گزارش مهمترین رویدادهای اخیر میدانی و سیاسی سوریه را مرور می کنیم.

عملیات جنوب

در عرصه میدانی ارتش سوریه  طی چند روز گذشته موفق شد ضمن پیشروی از چند محور در مثلثی متشکل از روستاهای شمال غربی درعا، قنیطره و جنوب غربی ریف دمشق، کنترل کامل تل قرین و چند شهرک راهبردی در حومه درعا را در دست گیرد. عملیات ارتش سوریه برای آزادسازی دو شهرک کفر شمس و کفر ناسج با هدف آزادسازی شهر «الحاره» و تپه راهبردی آن صورت گرفته است که در تصرف گروه تروریستی تکفیری «جبهه النصره» است.

آزادسازی تپه الحاره برای سوریه اهمیت حیاتی و راهبردی دارد. این تپه با ارتفاع 1075 متر از سطح دریا و 200 متر بالاتر از شهر الحاره، از یک سو به شهر الحاره و از سوی دیگر به بلندی‌های اشغالی جولان اشراف کامل دارد و آزادسازی آن حوزه اشراف و رصد ارتش سوریه را تا شهرهای «شیخ مسکین» و «نوی» در ریف غربی درعا گسترش می ‌دهد.

به دنبال پیشروی های ارتش سوریه در جنوب، برخی گروه های تروریستی در ریف درعا، رو در روی هم قرار گرفته و یکدیگر را به خیانت متهم می کنند. گروه‌های تروریستی به خوبی می ‌دانند که آزادسازی شهر الحاره به معنای سقوط نظامی ریف جنوبی درعا برای این گروه‌ ها بوده و شکست سختی را متحمل خواهند شد.

عملیات اخیر در جنوب از مدت ها پیش مورد بررسی و طراحی دقیق قرار گرفت و اهداف پیش بینی شده تحقق یافت. قرار است این عملیات تا آزادی مناطق راهبردی مورد نظر ادامه یابد.

سفر هیات فرانسوی

در سطح سیاسی، سفر اخیر یک هیات پارلمانی فرانسوی به سوریه توجه محافل مختلف را به خود جلب کرده است. این هیات فرانسوی متشکل از چهار تن از نمایندگان احزاب چپ و راست، به سوریه سفر کرد و با بشار اسد، رئیس جمهوری این کشور دیدار و گفت ‌وگو کردند.

ورود چهار نماینده فرانسوی به سوریه بعد از گذشت چهار سال از آغاز نا آرامی‌های این کشور دارای اهمیت زیادی است. فرانسه در کنار آمریکا و انگلیس از ابتدا جزء مخالفان سرسخت نظام سوریه بوده و کمک های زیادی به معارضان و گروه های تروریستی کرده است. پاریس در طول این مدت کوشیده است تا از به وجود آمدن هر گونه گشایشی در مناسبات اتحادیه اروپا با نظام سوریه جلوگیری کند و حتی حاضر به پذیرش خواسته‌ های کشورهایی نظیر ایتالیا، اسپانیا، سوئد و چک برای بازنگری در این موضع خود نشده است. اما در برهه کنونی به نظر می رسد فرانسه در برابر دمشق ناچار به نرمش شده است.

البته فرانسوا اولاند، رئیس جمهوری فرانسه در واکنش به سفر نمایندگان مجلس فرانسه به سوریه، با بیان اینکه این سفر بنا بر تمایل شخصی آنها انجام شده است، تاکید کرد به عنوان رئیس دولت فرانسه در جریان این سفر قرار نداشته است. وزارت خارجه فرانسه نیز اعلام کرد این هیات حامل هیچ پیام رسمی از دولت فرانسه برای نظام سوریه نیست.

این گونه موضعگیری ها چندان عجیب نیست، در واقع رئیس جمهور فرانسه نمی خواهد یک باره تغییر موضع دهد و از مواضع ضدسوری خود عقب نشینی کند. چنین وضعیتی را حدود دو ماه پیش در سفر یک هیات آمریکایی به سوریه شاهد بودیم که در خفا انجام شد، اما نشانگر پذیرفتن واقعیت های سوریه و کوتاه آمدن کاخ سفید از شعار براندازی بشار اسد بود.

این چهار نماینده پارلمان فرانسه که به سوریه سفر کرده اند افراد شناخته ‌ای در عرصه سیاسی و پارلمانی فرانسه هستند و با مراکز تصمیم‌ گیری در این کشور رابطه نزدیکی دارند. به عنوان نمونه «جیرار بابت» که یک نماینده سوسیالیست است، ضمن آن که در پارلمان فرانسه نفوذ بالایی دارد و به رئیس جمهور فرانسه نزدیک است، در بررسی روابط با شرق و جهان عرب ید طولایی دارد. برای مثال وی جمعیت دوستی فرانسوی ـ لبنانی ـ سوری را به راه انداخته است.

«ژاک پیر» هم که نماینده ای از اتحاد جنبش مردمی است، به سارکوزی نزدیک است و در جایگاه مستقلین و ملی گرایان فرانسوی موقعیت مهمی دارد و جزو گروه پارلمانی راست به شمار می آید. وی یکی از فعالتر‌ین نمایندگان جناح راست در پارلمان فرانسه بوده و بیشترین ناقد دولت‌های راست گرا و چپ گرا در پارلمان است. وی همچنین یک کرسی در کمیته پارلمانی در امور خارجی دارد و این کمیته بارها «لوران فابیوس»، وزیر امور خارجه فرانسه را برای استیضاح فرا خوانده و از وی خواسته است تا سیاست‌های دولت فرانسه را در قبال سوریه تعدیل کند.

بی تردید سفر هیات پارلمانی فرانسه به سوریه بدون موافقت کاخ الیزه انجام نشده است، زیرا الیزه تنها متولی و تصمیم گیرنده نهایی در باره پرونده سوریه است. به همین دلیل می توان گفت سفر مذکور حساب شده و می توان آن را مقدمه ای بر تغییر و بازنگری سیاست های فرانسه در قبال سوریه ارزیابی کرد.

نکته قابل توجه آن است که فرانسه که خود از حامیان تروریسم در منطقه است به دنبال حوادث حمله به نشریه شارلی ایبدو نگران شده و اکنون شعار مبارزه با تروریسم را سر داده است. ظاهرا پاریس نیز همانند واشنگتن به این جمع بندی رسیده است که به رغم مخالفت با نظام دمشق، از همکاری اطلاعاتی و امنیتی با این کشور علیه تروریسم بی نیاز نیست.

در همین راستا «ایگنانس لوریه»، دیپلمات سابق و کارشناس مسائل جهان عرب، در ارزیابی سفر نمایندگان فرانسه به سوریه گفته است: نمایندگان و سناتورهایی که به سوریه سفر کردند تاکید می کنند که هدف سفر آنان نبرد با تروریسم بوده چرا که از نظر آن ها اینک در سوریه، بشار اسد و «گروه دولت اسلامی» (داعش) رو در روی یکدیگر قرار دارند، لذا بر این باورند که بشار اسد می تواند یکی از یاران آن ها در نبرد با تروریسم باشد.

سرلشکر علی مملوک، رئیس دستگاه امنیت اطلاعات سوریه در سال ۲۰۱۳ با فرستادگان سرویس اطلاعات فرانسه با میانجیگری امنیتی لبنانی ملاقات کرده بود. این فرستادگان فرانسوی خواستار تجدید همکاری اطلاعاتی با پاریس شده بودند و البته مملوک هر گونه همکاری امنیتی را مشروط به بازگشایی سفارتخانه ‌ها کرده بود.

طرح دمیستورا

با تغییر اخضر ابراهیمی و جایگزینی «استیون دمیستورا»، فرستاده سازمان ملل در امور سوریه، طرح جدیدی موسوم به «دمیستورا» مطرح شده است. این طرح مبتنی بر آتش بس‌های محلی است؛ همانند آن چه در حمص شاهد بودیم. اکنون کانون رایزنی‌ های دمیستورا متوجه حصول توافق آتش بس در شهر حلب است؛ آتش بس‌هایی که قرار است به تدریج شرایط را برای یک آتش بس فراگیر و در نتیجه بازگرداندن آرامش به سوریه دنبال کند.

این طرح شامل پیشنهاد همکاری بین ارتش سوریه و گروه های مخالف مسلح در مبارزه با جبهه النصره و داعش و در مرحله بعدی اجرای طرح آتش بس با نظارت سازمان ملل است. طرحی که دمیستورا برای تحقق آن تلاش می ‌کند، به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود: 1- آتش‌بس میان ارتش و معارضان مسلح. 2- تشکیل دولت ملی ائتلافی، که البته به جز ارتش و وزارتخانه ‌های امنیتی، بقیه وزارتخانه ‌ها و نهادهای سوریه باید به مخالفان سپرده شود.

نظام سوریه به طور کلی با طرح آتش بس دمیستورا توافق کرده است، اما تاکید کرده جزئیات آن باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد. ولید المعلم، وزیر خارجه سوریه که میزبان دیمستورا در سفر اخیر خود به سوریه بود، گفت: دولت سوریه بررسی طرح دمیستورا را آغاز کرده و دمشق به ‌طور اصولی از هر طرح مبتنی بر مهار تروریسم استقبال می‌ کند.

با این حال درباره ماهیت و محتوای طرح دمیستورا اختلاف نظرهایی وجود دارد. بعضی از تحلیلگران آن را در راستای طرحی که روسیه در 30 ژوئن 2012 ارائه کرد دانسته و پشتیبان اصلی آن را روسیه می‌دانند. اما طرح روسیه ناظر بر خلع سلاح گروه‌های شبه‌ نظامی بود، در حالی‌ که در طرح دمیستورا سخنی از سلاح‌ معارضه به میان نیامده است.

ازاین‌ رو بعضی دیگر از ناظران بر این باورند که بر خلاف آنچه بیان می‌شود، طرح دمیستورا در ادامه طرح فرانسه و ترکیه مبنی بر ایجاد منطقه ممنوع پرواز است. در طرح دمیستورا اگر چه به منطقه پرواز ممنوع اشاره‌ صریحی نشده، ولی سخنی از خلع سلاح به میان نیاورده و در عین حال هرگونه حمله هوایی به خطوط معارضان را منع می‌ کند و اداره محلی امور استانها را بر عهده معارضان قرار می دهد. اجرای این طرح به طور طبیعی مانع حرکت هواپیماهای نظامی بر فراز شهرها می‌شود و به عبارتی نیروی هوایی سوریه از معادله امنیتی میان دولت و معارضین خارج می شود. لذا می توان گفت طرح دمیستورا در عمل طرح شکل‌ گیری منطقه پرواز ممنوع را دنبال می کند، به همین دلیل هم سوریه و هم متحدان آن نسبت به این طرح با احتیاط برخورد کرده اند.

جمع بندی

نظام سوریه که زمانی آماج شدیدترین حملات سیاسی و تبلیغاتی و میدانی بود، با مقاومت مردم و نظام و نیز حمایت متحدانی چون جمهوری اسلامی ایران و روسیه، از مرحله خطر عبور کرده و اکنون وارد مرحله تثبیت و بلکه مشروعیت یابی تدریجی توسط جبهه ضدسوری شده است. سفرهای دیپلماسی همچون سفر اخیر هیات پارلمانی فرانسه و بازگشایی برخی سفارتخانه های خارجی در دمشق، حاکی از این روند مثبت می باشد.

از طرفی پیشروی های میدانی به ویژه در جنوب، عرصه را بر گروه های مسلح جبهه النصره و ارتش آزاد، تنگ کرده و طرح رژیم صهیونیستی مبنی بر ایجاد منطقه حائل با کمک تروریست ها را با شکست مواجه کرده است. اصولا پاکسازی اراضی سوریه از دست تروریست ها، پروژه ای راهبردی است که از مدت ها پیش کلید خورده و طی ماه های اخیر، روند تصاعدی یافته است.

طرح های بین المللی همچون طرح دمیستورا نیز به مثابه اعترافی تلویحی به مشروعیت نظام سوریه است. چنین طرح هایی در صورتی که با حاکمیت و تمامیت سوریه در تعارض نباشد و اهدافی چون مقابله با تروریسم و آتش بس و تسهیل کمک های انسانی را دنبال کند، پذیرفتنی است؛ در غیر این صورت همانند طرح های گذشته به آرشیو سازمان ملل باز خواهد گشت و تعیین تکلیف و پایان دادن بحران، بر عهده میدان و اقتدار نظام و ارتش سوریه خواهد بود./