واشنگتن و چالش جابجایی قدرت در عربستان

سرویس خارجی: پس از آنکه فرآیند انتقال تاج و تخت پادشاهی در عربستان با برنامه‌ریزی مناسب و به آرامی انجام شد و سلطنت پس از مرگ ملک عبدالله 90 ساله به سلمان بن عبدالعزیز 79 ساله رسید، واشنگتن نفس راحتی کشید .شبکه خبری سی‌ان‌ان در گزارشی نوشته است:اگرچه حکومت سلطنتی عربستان تا پیش از این در موارد معدودی با دولت آمریکا بر سر ایران و بهار عربی مخالفت کرده، اما این حکومت نقطه اتکا دیپلماسی آمریکا در منطقه است.

سی ان ان مدعی شد،این مهم نیست که در آمریکا دموکراسی در جریان است، اما در عربستان سعودی قدرت از یک پادشاه خودکامه به پادشاهی دیگر منتقل می‌شود. عربستان برای اهداف آمریکا به منظور مبارزه با تروریسم، مبارزه با داعش و القاعده، جریان آزاد انرژی که حافظ اقتصاد جهانی است، مقابله با قدرت روزافزون ایران و همچنین به عنوان کشوری که حامی تلاش‌های صلح میان فلسطینی‌ها و اسرائیل است، اهمیتی حیاتی دارد.

باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا در اقدامی که نشان دهنده اهمیت عربستان برای آمریکا بود به طور شتابزده تصمیم به سفر به عربستان گرفت تا به ملک عبدالله، پادشاه درگذشته عربستان و خانواده او ادای احترام کرده و با ملک سلمان، پادشاه جدید عربستان دیدار کند.

این درحالی است که در ابتدا قرار بود، جو بایدن، معاون رئیس جمهوری آمریکا این سفر را انجام دهد. پیام واشنگتن کاملا آشکار است: زنده باد پادشاه جدید عربستان!

تحولات ریاض مطلوب کاخ سفید است اما در مقابل تحولات یمن که تا پیش از این یکی از همپیمانان کلیدی آمریکا بوده قرار دارد.جیمز بی. اسمیت که از سال 2009 تا 2013 سفیر آمریکا در عربستان بوده، اظهار داشت: دولت آمریکا نباید از بابت اینکه به سلطنت رسیدن سلمان باعث آسیب دیدن روابط واشنگتن با ریاض شود، نگران باشد.اسمیت خاطرنشان کرد: ما سلمان را به خوبی می‌شناسیم. او حدود 50 سال فرماندار ریاض بوده است. او برای دولت آمریکا به خوبی شناخته شده است. من هیچ شکستی برای روابط آمریکا و عربستان پیش‌بینی نمی‌کنم.

این درحالی است که سلمان چند ساعت پس از مرگ ملک عبدالله وعده داد که حکومت عربستان تحت سلطنت وی همچنان به سیاست‌های درستی که عربستان از زمان پایه‌گذاری‌اش دنبال کرده، پایبند خواهد ماند.

همچنین جن ساکی، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفت که آمریکا و عربستان به عنوان دو کشور همپیمان، سابقه طولانی همکاری دارند و ما نشانه‌ای درخصوص اینکه این همکاری قرار است تغییر کند، نمی‌بینیم.

تحلیلگران مسائل عربستان در واشنگتن از صف‌آرایی جانشینانی که ملک سلمان رونمایی کرد و پیام وی درخصوص تداوم سیاست‌های سابق عربستان به جهان تحت تاثیر قرارگرفته و اطمینان خاطر یافتند. او شاهزاده محمد بن نایف یکی از چندین کاندیدای احتمالی را به عنوان جانشین ولیعهد تعیین کرد.

با این اقدام او در جایگاه دوم دسترسی به تاج و تخت عربستان قرارگرفته و با به قدرت رسیدن وی، سلطنت از پسران ملک عبدالعزیز بن سعود، بنیانگذار عربستان که از دهه 1950 به بعد حاکمان عربستان بودند به نسل جدید یعنی نوه‌های وی خواهد رسید.

دنیل بنجامین، هماهنگ کننده سابق مبارزه با تروریسم در وزارت امور خارجه آمریکا که اکنون استاد کالج دارتموث است به سی‌ان‌ان گفت: من فکر می‌کنم در آینده نزدیک همچنان تداوم رویه سابق در عربستان را شاهد خواهیم بود.وی تاکید کرد:‌ در حال حاضر یکی از اعضای نسل نوه‌ها در رده دوم دستیابی به تاج و تخت قرار گرفته است. او دوست نزدیک آمریکا است. بنابراین من فکر می‌کنم امید زیادی وجود دارد که روابط آمریکا و عربستان در وضعیت مناسب حفظ شود.

شاهزاده محمد بن نایف که اکنون پشت سر ولیعهد فعلی یعنی شاهزاده مقرن 69 ساله قرار دارد، مرتبا به آمریکا سفر کرده و رهبری برنامه مبارزه با تروریسم عربستان را برعهده داشته است. او در سال 2009 از سوء قصد القاعده جان سالم به در برد. طرح جانشینانی که در عربستان رونمایی شده همچنین با توجه به گزارش‌های تایید نشده مبنی بر وضعیت جسمی نه چندان مناسب ملک سلمان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند .

تام دانیلن که در زمان تصدی به عنوان مشاور امنیت ملی اوباما، به امور آمریکا و عربستان می‌پرداخته، ملک عبدالله را یک همپیمان استوار آمریکا دانست که دو دهه ثبات در عربستان را تضمین کرد. وی گفت که بازماندگان پادشاه فقید عربستان نیز تلاشی موثر در ایجاد ثبات با اعلام سریع سلسله مراتب جانشینی و تداوم سیاست‌های عربستان انجام دادند.

وی به برنامه شبکه سی‌ان‌ان گفت: شاهزاده محمد که در آمریکا با اسم اختصاری «ام‌بی‌ان» شناخته شده است یک فرد بسیار لایق است که برای تلاش‌های مشترک دو کشور به منظور مبارزه با تروریسم اهمیت زیادی دارد.اگرچه ثبات ظاهری در ریاض همچنان برقرار است اما در سال‌های اخیر روابط میان آمریکا و عربستان اغلب با دردسرهایی همراه بوده است.

یک دهه پیش، پس از آنکه مشخص شد از مجموع 19 هواپیماربای دخیل در حادثه 11 سپتامبر 15 تن آنها اصالت عربستانی داشته‌اند روابط میان دو کشور متشنج شد. برخی منتقدین از جمله مقامات دولت آمریکا عربستان را مقصر حمایت از جنبش‌های افراط گرا در سراسر منطقه به دلایل ژئوپولتیکی دانستند. دولت عربستان نیز در مواردی نسبت به انتقادات آمریکا از سوابق حقوق بشری این کشور و نظام سیاسی آن واکنش تند نشان داده است .

همچنین عربستان در سال‌های اخیر به وضوح از تلاش‌های اوباما برای بهبود روابط با ایران که یکی از رقیبان منطقه‌ای عربستان محسوب می‌شود اظهار نگرانی کرده است. رهبران عربستان پس از آنکه از مذاکرات میان دولت آمریکا و ایران اطلاع پیدا کردند ناخرسند شدند.

دیوید اوتاوی، نویسنده چند کتاب درباره عربستان و کارشناس برجسته مرکز ویلسون آمریکا گفت: من فکر می‌کنم همچنان رهبران عربستان درباره توافق میان آمریکا و ایران که احتمالا به ضرر آن‌ها خواهد بود، نگران هستند.برخی تحلیلگران معتقدند دولت عربستان به یک توافق هسته‌ای میان قدرت‌های جهانی و ایران واکنش نشان خواهد داد و تلاش خواهد کرد تا ظرفیت‌های هسته‌ای خود را احتمالا با کمک پاکستان ایجاد کند.در سال 2013 چند شاهزاده عربستانی با چاپ مقالاتی در نشریات آمریکا اظهار گلایه کردند که توافق هسته‌ای با ایران یک قمار خطرناک است.

دولت عربستان همچنین از بابت تصمیم دولت اوباما در آخرین دقیقه به منظور لغو حملات هوایی علیه دولت سوریه و مجازات حکومت این کشور پس از آنکه متهم به استفاده از سلاح شیمیایی شد، بسیار ناخرسند شده و خشم خود را از این بابت اعلام کردند. از طرف دیگر عربستان از اینکه زمان زیادی طول کشیده تا آمریکا آموزش تروریست‌های مخالف دولت سوریه را آغاز کند ناخرسند است.

دولت عربستان همچنین از اینکه دولت اوباما از قیام‌های بهار عربی که باعث سرنگونی همپیمانانی نظیر حسنی مبارک در مصر شد حمایت کرده، دل خوشی ندارد. اوباما در بیانیه‌ای که به مناسبت درگذشت ملک عبدالله صادر کرد اشاره ای تلویحی به اختلافات میان ریاض و واشنگتن داشت. اوباما در بیانیه خود نوشت ملک عبدالله به عنوان رهبر عربستان همواره روراست بود و عقایدی شجاعانه داشت.

دولت اوباما در سال‌های اخیر تلاش کرده تا ترس‌های عربستان را فرو بنشاند. سال گذشته میلادی رئیس جمهوری آمریکا به ریاض سفر کرد و بسیاری این سفر او را تلاشی برای کاهش اختلافات دو طرف تلقی کردند. خلبانان ارتش عربستان از جمله یکی از پسران ملک سلمان به نام شاهزاده خالد به اجرای نخستین حملات هوایی نیروهای ائتلاف علیه داعش در سوریه در سال گذشته میلادی کمک کردند.

عربستان همچنین حامی تلاش‌های جان کری وزیر امور خارجه آمریکا برای برقراری مذاکرات صلح میان فلسطین و اسرائیل است.جاش ارنست، سخنگوی کاخ سفید اظهار داشته که طرح صلح عربی به عنوان یکی از پایه‌های این تلاش‌ها که توسط ملک عبدالله ایجاد شد یکی از یادگارهای پایدار او خواهد بود.

اسمیت خاطرنشان ساخت: روابط میان ریاض و واشنگتن اکنون وضعیت بهتری به نسبت وضعیتی که در اوایل ریاست جمهوری اوباما داشت دارد.وی گفت: یکی از عناصر کلیدی روابط ما با عربستان در سال‌های گذشته شفافیت بوده و ما در گفت‌وگو با یکدیگر عملکرد خوبی داشته‌ایم.