عربستان، ترکیه و مصر می‌خواهند آرایش جدیدی در منطقه ایجاد کنند

* با توجه به اینکه آخرین مسوولیت شما در وزارت امور خارجه سفیر ایران در امارات متحده‌عربی بوده است عملکرد دستگاه دیپلماسی را در مورد کشورهای همسایه چگونه ارزیابی می‌کنید؟

** بخشی از این موضوع به ما برمی‌گردد و بخش دیگر به ما مربوط نیست ولی من‌حیث‌المجموع اگر بخواهم ارزیابی داشته باشم با برخی از کشورها مثل عمان روابط تقویت شده است با کویت در همان وضعیت قبلی است شاید یک مقدار بهتر شده است با بحرین فرق نکرده است که آن به ما مربوط نیست و مشکل در بحرین است. با سعودی‌ها حتما بدتر شده است و هیچ وقت در بیست سال گذشته تا این اندازه روابط ما با سعودی‌ها بد نبوده است و با امارات خیلی فرق نکرده است. به هرحال؛ با منطقه یکسان نبوده است ولی من معتقدم اگر پرونده هسته‌ای حل شود روابط با کشورهای حوزه خلیج فارس حتما بهتر خواهد شد.

اگر فضای جهانی برای ما آماده شود به گونه‌ای که جمهوری اسلامی نقشی که دارد را بتواند ایفا کند حتما کشورهای منطقه اگرچه در ظاهر خوشحال نشوند اما مجبور می‌شوند با ما همکاری کنند .در زمینه کشورهای شمالی باید مواظب ترکیه بود به گونه‌ای که فکر می‌کنم آرایش جدیدی در منطقه شکل می‌گیرد آرایشی که از مصر، ترکیه و عربستان متشکل می‌شود که این آرایش را من به وضوح احساس می‌کنم و آن را مشکل‌زا می‌دانم. همانطور که سفری که مقامات مصری و ترکیه به عربستان داشتند و این آرایش جدید در حال شکل‌گیری است و در بلندمدت می‌تواند نقش خود را ایفا کند و ما باید به این آرایش‌ها توجه کنیم و همسایگان را آنجایی قرار بدهیم که هستند و در زمینه همسایگان باید به تلاش‌های خود سرعت بدهیم.

* علل شکل‌گیری این آرایش به نظر شما چیست؟

** ما در لبنان‌، سوریه و عراق‌ موفق بودیم طوری که سعودی‌ها می‌گویند آمریکایی‌ها آمدند عراق را در یک سینی به ایران تقدیم کردند، البته حرف بی‌پایه‌ای است اما آنها می‌گویند در اتفاقات یمن نیز ایران باعث بوده است و آنها نگران می‌شوند و بیشتر آنها به دنبال ایران‌هراسی هستند و می‌گویند ایران در 5 پایتخت دنیا حضور و نفوذ دارد و این همان «کلمه‌الحق و یراد‌الباطل» است و نباید ما خوشحال شویم و آنها یک موضوع باطل را استنباط می‌کنند و آنها می‌گویند ایران در روابط بین‌المللی میدانی موفق بوده است، لذا کشورهای قدرتمند غیرشیعه منطقه تلاش می‌کنند تا با ایران مقابله کنند که البته اشتباه می‌کنند و این کار آنها از این منطق بی‌پایه ناشی می‌شود.

* به موضوع یمن اشاره کردید، عملکرد ایران در مورد یمن چگونه بوده است؟

** اقدامات ایران در یمن انسان‌دوستانه و مشورتی بوده است و ما آنجا نه نیرویی داریم نه آرایش نظامی داریم و فقط هلال‌احمر آنجا دارو و کمک‌های انسان‌دوستانه برده است‌. در عصر اینترنت و دنیای مجازی انقلاب‌ها نیاز ندارند پیام خود را با توپ و تفنگ صادر کنند‌. ما در یمن دخالت نظامی، مستشاری و سیاسی نکردیم و خود یمنی‌ها یک انتخابی کردند و فکر کنم به قدرت‌های فرامنطقه‌ای این موضوع ارتباط نداشته باشد.

* نظر شما در مورد افزایش روابط با کشورهای صنعتی در دولت جدید چیست؟

** تشدید روابط با کشورهای صنعتی حتما مفید است و این موضوع یک موضوع غیرمعمول نیست و طبیعی است از بعد کنسولی اگر روابط خوبی با آن کشورها داشته باشیم بهتر می‌توانیم از شهروندان ایرانی مقیم آن کشورها حمایت کنیم. برای مثال حداقل ایرانی‌هایی که آنجا هستند بین 500 الی 700 هزار نفر است . از بعد تکنولوژیکی که به آنها ژاپن و کره‌جنوبی را نیز می‌توان اضافه کرد با تشدید روابط با آنها انتقال تکنولوژی بیشتر صورت می‌گیرد. همچنین این کشورها صاحب سرمایه هستند و بیمه‌های بزرگ تجاری دنیا در اختیار این کشورها است و بدون بیمه‌ها تجارت صورت نمی‌گیرد لذا این یک بعد دیگر است و بعد دیگر اصل سرمایه‌گذاری و فاینانس است. کشورهای ضعیف که نمی‌توانند ما را فاینانس کنند و همین کشورهای بزرگ اروپایی و ژاپن و کره هستند که می‌توانند سرمایه‌گذاری کنند. موضوع دیگر این است که ما کالاهایی داریم که بیشتر این کشورها خریدار آن هستند و مشتریان طبیعی نفت ما آلمان، انگلیس، فرانسه، ژاپن بوده که نفت ما را می‌خریدند و لذا از هر حیث نگاه کنیم گسترش روابط با این کشورها هزینه‌های کشور را کم می‌کند.

* در زمینه جنگ نفتی که عربستان با ایران آغاز کرده است و آنکه توافق احتمال هسته‌ای چه تاثیری بر آن خواهد داشت نظر شما چیست؟

** موضوع جهش قیمت نفتی با توافق هسته‌ای پارادوکسیکال است و با توافق هسته‌ای عرضه نفت افزایش می‌یابد و با توجه به اصل عرضه و تقاضا تحریم نفتی اگر برداشته شود قیمت نفت پایین می‌آید و بالا نمی‌رود. زیرا عراقی‌ها نیز مشکل دارند عرضه نفت خود را افزایش خواهند داد و بعضی‌ها نیز می‌گویند جنگ نفتی که بنده اعتقادی به جنگ نفتی ندارم ومعتقدم در موضوع نفت روش‌هایی جدید در استخراج نفت مانند شیل اویل به وجود آمده است و توجه زیادی به انرژی‌های غیرنفتی شده است و در آمریکا، اروپا و ژاپن بسیاری از ماشین‌ها برقی شده است و از انرژی خورشیدی استفاده می‌کنند و جایگزینی برای نفت آورده‌اند، زیرا به نفع آنهاست که نفت را تبدیل به مواد پتروشیمی بکنند و درآمد داشته باشند حالا ممکن است سعودی‌ها و آمریکایی‌ها یک زد و بندی کرده باشند تا مقداری قیمت نفت پایین بیاید اما همه موضوع این نیست و اگر توطئه‌ای هم بوده بیشتر علیه روسیه بوده است. من فکر می‌کنم موضوع نفت پیچیده است و ابعاد مختلفی دارد ولی قطعا لغو تحریم‌ها در بهبود وضعیت تاثیر دارد.

* دستگاه دیپلماسی در مقابل بعضی از رفتارهای متناقض همانند موضوع عضو درجه دو ان‌پی‌تی چه کار می‌تواند انجام دهد؟

** متاسفانه در دنیای کنونی حرف حق از گلوله تفنگ درمی‌آید، هیتلر می‌گفت اگر شما پیروز شدید کسی نمی‌پرسد چرا. اصلا از برنده کسی سوال نمی‌پرسد و این منطق هیتلری است و آمریکا دقیقا همان کار را می‌کند در حالیکه می‌گویند، ضدهیتلر هستیم اما منطق هیتلری ‌دارند و همیشه از شکست خورده می‌پرسند چرا این کار را نکردید؟ چرا فلان کار را کردید؟ و چرا شکست خورده است و این کاری که دستگاه دیپلماسی انجام می‌دهد این است که باید روشنگری کرده و ایران‌هراسی را تا جایی که می‌تواند کم کند و روابط با کشورهای دیگر را تقویت کند و از انواع ابزارها استفاده کند تا افکار عمومی را به سمت ما جذب کند.

تمام این کارها وظیفه ذاتی وزارت خارجه است که باید این کارها را انجام دهد. اما این‌ها کافی نیست و در داخل باید ما قوی و قدرتمند شویم و باید این فناوری را که بو‌می ‌کردیم گسترش دهیم آن را تعمیق دهیم و به قدری قوی بشویم که دشمن تصور این را نکند که بتواند به ما تجاوز کند. ببینید حاکمیت و نظام شاید به این نتیجه برسد که حقوق خود را امروز اعمال نکنیم و فردا اعمال کنیم که این یک بحث دیگری است ولی بالاخره این یک حقوقی است که باید اعمال شود اما اینکه کی و چگونه و از چه راه و روشی اعمال شود به سیاست کلان کشور برمی‌گردد.

* به موضوع افکار عمومی اشاره کردید و باتوجه به اهمیت دیپلماسی عمومی و تاثیر آن بر افکار عمومی آیا دولت گذشته در این زمینه ضعیف عمل کرده است؟ یا بهتر است بگویم در قیاس تفاوت دیپلماسی عمومی دولت گذشته با دولت فعلی چه نظری دارید؟

** بنده با شما اختلاف نظر دارم که در دولت گذشته به امر دیپلماسی عمومی کمتر توجه شده است اتفاقا شخص آقای احمدی‌نژاد به دیپلماسی عمومی بسیار توجه داشت یعنی این یک واقعیت است که یکی از افرادی که به امر دیپلماسی عمومی اهتمام داشت آقای احمدی‌نژاد بود، بیشترین مصاحبه‌های مطبوعاتی، داخلی و خارجی را آقای احمدی‌نژاد انجام داده است. اتفاقا دولت گذشته با فاصله بسیار زیاد نسبت به بقیه دولت‌ها به امر دیپلماسی عمومی توجه داشت. مشکل دولت گذشته در امر دیپلماسی عمومی همان اصل اول تبلیغات است اگر طرف مقابل یک موضوع دیگر از حرف‌های شما برداشت کند، همه کارهایی که می‌کنید منفی خواهد شد. یعنی چون آن حرفی که شما می‌گویید با آنچه که مخاطب برداشت می‌کند کاملا متفاوت است هر چقدر بیشتر تلاش کنید بیشتر ضربه می‌خورید و شاید در دولت گذشته اتاق فکر و دستگاهی که این موضوع را باید سامان می‌داد موفق نبود.

اتفاقا در این دولت ما در دیپلماسی عمومی ناموفق هستیم زیرا از دولت صداهای مختلف می‌رسد بعضی وقت‌ها خبرنگاران به من می‌گویند نمی‌دانیم چه کسی درست می‌گوید یعنی این نقیصه در این دولت نیز وجود دارد. اصلا ما در جمهوری اسلامی کار دیپلماسی عمومی را نه آنچنان باور داریم و به آن ابزاری نگاه می‌کنیم و هرجای کار به مشکل می‌خورند خبرنگار را مقصر می‌دانند و می‌گویند بد معنی کرد، ناقص نوشت منظور من این نبود و...

من یکبار به یکی از مسوولان گفتم خب آنچیزی که منظورت هست را بگو پس چرا چیزی را می‌گویی که چیز دیگری برداشت شود و همان چیزی که منظورت هست را بگو.خبرنگاران در عرصه دیپلماسی عمومی مثل همان مرغ هستند که هم در مراسم عزا و هم در مراسم عروسی سرشان را می‌برند. الان هم فضای مجازی وجود دارند، هم تینگ تانگ‌های غیررسمی‌ای هستند که حرف‌ ما را می‌زنند و ما باید ابزارهای نو را به کار بگیریم ما هنوز که هنوز است درحوزه دیپلماسی عمومی دنبال آن هستیم که وزیر یا رئیس‌جمهور یک مقاله در نشریه غربی بنویسد که دیگر اسم آن را آگهی رپرتاژ می‌گذارند‌،بنظر من هنر این است که ما باید دوستداران خود را که در دنیا ‌کم هم نیستند، بسیج کنیم که آنها بیایند حرف بزنند و صحبت کنند .

همچنین نامه‌ای که اخیرا رهبری به جوانان غربی نوشته یک نمونه موفق دیپلماسی عمومی بود. به هر حال این یک موضوع نو و جدید است و باید از ابزارهای نوین و جدید استفاده کرد. برای مثال هنر، ورزش، کتابخانه و سینماها جزو ظرفیت‌های دیپلماسی عمومی است و ما از این ظرفیت‌ها چه استفاده‌ای کرده‌ایم؟ ما فکر می‌کنیم که وزیر خارجه، سخنگو یا رئیس‌جمهور با رسانه‌ها مصاحبه کند، البته این خوب است ولی کف کار دیپلماسی عمومی است. لذا من فکر می‌کنم همه دولت‌های ما با یک مقدار بالا و پایین در عرصه دیپلماسی عمومی موفق نبوده‌اند.