کاغذپاره علیه برجام!

گروه سیاسی: عباس عراقچی همه انتقادات مربوط به مفاد قطعنامه 2231 مصوب شورای امنیت علیه ایران را پذیرفت! به گزارش «وطن امروز»، عراقچی دوشنبه شب در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه 2سیما حضور یافت تا ساعاتی پس از تصویب قطعنامه ضدایرانی شورای امنیت، درباره مفاد این قطعنامه و نیز اثرات آن بر برنامه جامع اقدام مشترک توضیح دهد. حضور عراقچی در یک برنامه زنده تلویزیونی و دادن یک تریبون یکطرفه به وی در حالی رخ داد که نگرانی‌ها و انتقادات گسترده‌ای در محافل سیاسی و دانشگاهی نسبت به مفاد قطعنامه 2231 و نیز تبعات آن برای برجام مطرح شده بود و این انتقادات به قدری واضح و مستدل بود که عباس عراقچی، برخلاف برنامه‌های گذشته نتوانست در مقابل آنها قرار گیرد. او دوشنبه شب در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری رسما همه انتقادات نسبت به مفاد قطعنامه 2231 را پذیرفت. هرچند در برخی موارد تلاش کرد تبعات این قطعنامه بر برجام را توجیه کند، با این حال اما برآیند اظهارات عراقچی که در واقع سخنگوی دولت درباره مذاکرات هسته‌ای است، نشان می‌دهد قطعنامه 2231 اگرچه اکنون از سوی دولتی‌ها در اندازه یک کاغذپاره تنزل و سبک شمرده می‌شود اما تبعات خطرناکی هم بر امنیت ملی ایران و هم بر برجام خواهد داشت.

هست اما نیست!

آن دسته از مفاد قطعنامه 2231 شورای امنیت که مربوط به برنامه دفاعی ایران است یکی از محورهای نگرانی‌های روزهای گذشته بوده است. این قطعنامه برنامه دفاعی ایران را به 2 بخش تسلیحاتی و موشکی تقسیم کرده. یک دوره زمانی محدودیت 5 ساله برای برنامه تسلیحاتی و یک دوره زمانی محدودیت 8 ساله برای برنامه موشکی ایران در نظر گرفته است. این تحریم‌های جدید 2 نگرانی ویژه ایجاد کرد؛ اول اینکه امنیت ملی ایران و بنیه دفاعی جمهوری اسلامی ایران در مرزهای جغرافیایی خود را بشدت تضعیف می‌کند و دوم اینکه با محدود کردن مانور ایران در جغرافیای مقاومت اسلامی، خاکریزهای مقاومت در غزه، لبنان، سوریه و عراق را مورد هدف قرار می‌دهد. اما جواب عباس عراقچی به این نگرانی‌ها چه بود؟ معاون ظریف درباره تحریم موشکی ایران گفت این تحریم ذیل بند 41 فصل‌هفتم شورای امنیت نیست و به همین دلیل برای ایران الزام‌آور نخواهد بود.

عراقچی تصریح کرد ایران این بند را اجرا نخواهد کرد، یعنی تعهدی به این بند از قطعنامه نخواهد داشت. او در این‌باره گفت: قطعنامه ۱۹۲۹ اعلام می‌کند تمام فعالیت‌های موشک‌های بالستیک که قابلیت حمل کلاهک ‌هسته‌ای دارند طبق بند ماده ۴۱ نباید صورت بگیرد. ادامه این بند از تمام کشورها خواسته از هر ابزاری برای جلوگیری از این اقدامات استفاده کنند. در قطعنامه جدید از ایران خواسته شده، یعنی الزام‌آور نیست و درخواست شده از فعالیت روی موشک‌های بالستیک که طراحی شده برای کلاهک هسته‌ای است جلوگیری کند. بین قطعنامه و توافق اختلاف وجود دارد. اگر توافق نقض شود قطعنامه هم نقض می‌شود اما عکس آن صحت ندارد. در بیانیه وزارت خارجه کاملا صریح آمده است که در خصوص محدودیت‌های تسلیحاتی ممنوعیت‌های مربوط در خصوص خرید و فروش سلاح تبدیل به محدودیت شده است. اگر نقضی صورت بگیرد مانند سال‌های گذشته نقض صورت گرفته و اتفاقی هم نیفتاده است. مفاد قطعنامه با مفاد توافق متفاوت است.

وی گفت: برخی طرف‌ها با توجه به موفقیت‌ها در منطقه نمی‌خواستند تحریم تسلیحاتی ما را بردارند. بسیار در این زمینه‌ها بحث شد. وقتی اعلام شد تحریم تسلیحاتی را نمی‌توانند بردارند گفتیم حاضر به توافق نیستیم. به هر جا که لازم باشد اسلحه می‌دهیم و از هر جا که بتوانیم اسلحه هم خریداری می‌کنیم و برای طرف‌ها در مذاکرات این مساله را روشن کردیم. عراقچی افزود: طرف مقابل پذیرفت که این 2 مساله در قطعنامه بیاید اما در توافق ذکر نشود بنا‌بر‌این اگر نقض شود، نقض توافق نخواهد بود. اما نکته قابل تامل، درباره سویه دوم این موضوع یعنی تحریم تسلیحاتی است. عباس عراقچی در ‌این‌‌باره گفت تحریم‌های تسلیحاتی ذیل بند 41 فصل 7 شورای امنیت قرار دارد اما باز هم ایران آن را اجرا نخواهد کرد و تعهدی نسبت به آن ندارد! در بحث موشکی در قطعنامه جدید هیچ الزامی نیست اما در بحث تسلیحاتی، الزا‌م‌آور است و برای آن 5 سال ذکر شده اما برای حفظ استقلال و حاکمیت و افزایش توانمندی‌های خود آنچه نیاز است را انجام خواهیم داد.

به گزارش«وطن امروز»، این اظهارنظر عراقچی یعنی نقض قطعنامه الزام‌آور!  معاون ظریف در حالی با استناد به غیر الزام آور بودن محدودیت موشکی، از عدم اجرای آن توسط ایران می‌گوید که محدودیت‌های تسلیحاتی الزام‌آور بوده و ذیل ماده 41 قرار دارند و عدم اجرای آن می‌تواند پرونده ایران را ذیل ماده 42 برده و احتمال حمله نظامی علیه ایران را افزایش دهد. در واقع عدم اجرای تحریم تسلیحاتی، بهانه قانونی را به شورای امنیت می‌دهد تا علیه ایران اقدام نظامی انجام دهند.

او در واکنش به سوال مجری برنامه درباره همین موضوع، یعنی احتمال استفاده از گزینه نظامی در صورت عدم اجرای تحریم تسلیحاتی، گفت: احتمال این موضوع روی کاغذ و به صورت تئوریک وجود دارد اما اگر قدرتمند باشیم از لحاظ سیاسی امکان آن وجود نخواهد داشت! این اظهارنظر شگفت‌انگیز عراقچی که قطعنامه جدید شورای‌امنیت را بی‌ارزش و در واقع کاغذپاره می‌داند، در حالی است که نماینده ایران در سازمان ملل از این قطعنامه حمایت کرده و پس از تصویب آن، از اعضا تشکر کرد! بدتر از آن، پیش‌نویس این قطعنامه در جریان مذاکرات هسته‌ای و در پکیج منتهی به متن جمع‌بندی برجام مورد تایید تیم مذاکره‌کننده ایرانی قرار گرفته است! به عبارتی اکنون ایران رسما خود را متعهد به اجرای قطعنامه 2231 کرده است! و این در حالی است که پیش از این جمهوری اسلامی ایران هیچگاه قطعنامه‌های شورای امنیت علیه خود را به رسمیت نشناخته است کما اینکه طی این مدت کشورهایی مانند روسیه و چین نیز که در تعدیل قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران نقش داشتند، یک سد محکم در مقابل بردن پرونده ایران ذیل ماده 42 بودند.

اما مهم‌تر از همه، تیم مذاکره‌کننده حسن روحانی در حالی از عدم اجرای مفاد الزام‌آور قطعنامه 2231 سخن می‌گوید که پیش از این همواره منتقد سیاست‌های گذشته در این حوزه یا همان کاغذپاره دانستن تحریم‌ها بود و معتقد بود باید قواعد نظام بین‌الملل و نیز ساختار حقوقی حاکم بر آن را پذیرفت و در آن هضم شد! در همین راستا آنها طی 2 سال اخیر بخش وسیعی از برنامه هسته‌ای ایران را تعطیل کرده و به برجام رسیدند اما اینک و در میانه راه، از کاغذپاره بودن قطعنامه‌های نظام کدخدایی سخن می‌گویند! آن هم قطعنامه‌هایی که اسناد رضایت و حمایت و تعهد این دولت نسبت به آن موجود است! بنابراین قطعا اکنون عدم اجرای قطعنامه شورای امنیت بسیار پرهزینه‌تر و خطرناک‌تر از گذشته است!

تحریم‌های یک طرفه!

اما یکی دیگر از موضوعات مهمی که عباس عراقچی در این برنامه تلویزیونی درباره آن اظهار‌نظر کرد، موضوع بازگشت‌پذیری تحریم‌ها یا به اصطلاح مکانیسم ماشه است. براساس این بند از قطعنامه 2231، هر کدام از اعضا این حق را دارند که در صورت مشاهده نقض تعهدات ایران یا برداشت خود از نقض تعهد ایران، با تدارک یک گزارش نسبت به این رفتار ایران معترض شده و در مدت 30 الی 65 روز شرایط را برای بازگشت تحریم‌ها فراهم ‌کنند. درباره بازگشت‌پذیری تحریم‌ها 2 نکته قابل توجه وجود دارد؛ ابتدا اینکه حتی در صورت عدم ارائه ‌گزارش از سوی کشور معترض، رئیس شورای امنیت می‌تواند چنین گزارشی تهیه کرده و در دستور کار قرار دهد که این به معنای اراده مصمم برای بازگشت تحریم‌ها در هنگام لزوم است و نکته دیگر نیز سلب حق وتو از اعضا برای بازگشت‌پذیری تحریم‌هاست.

یعنی اینکه صرفا اعتراض به نقض تعهد ایران می‌تواند مکانیسم بازگشت تحریم‌ها را فعال کند. عباس عراقچی درباره این بند نگران‌کننده قطعنامه 2231، ابتدا مدعی شد بازگشت‌پذیری نیاز به اجماع دارد که این اظهارنظر او با واکنش مجری برنامه مبنی بر سلب حق وتوی اعضا مواجه شد. او در ادامه اظهار داشت در چنین شرایطی، موضوع در قالب شورا یا کمیسیون‌داوری  مربوط به برجام رسیدگی می‌شود! این اظهارنظر آقای عراقچی اساسا واقعیت ندارد، یعنی اینکه موضوع اصلا ربطی به برجام ندارد. هم عباس عراقچی و هم جواد ظریف تاکید کرده‌اند برجام و قطعنامه 2 موضوع جداگانه‌اند و نقض قطعنامه به معنای نقض برجام نیست. 

آنچه آقای عراقچی درباره آن توضیح نداده این واقعیت است که قطعنامه شورای امنیت این امکان را برای آمریکا و دیگر اعضای شورای امنیت فراهم کرده است که بدون طی کردن مکانیسم مربوط به برجام، روند بازگشت‌پذیری تحریم‌ها را فراهم کنند! یعنی اینکه لازم نیست ایران تعهدات مربوط به برجام را نقض کند تا بهانه لازم برای بازگشت تحریم‌ها فراهم شود بلکه نقض مفاد الزام‌آور قطعنامه نیز می‌تواند منجر به اعمال تحریم‌هایی علیه ایران شود. کما اینکه پیش از این نیز تحریم‌ها به بهانه عدم اجرای مفاد آن توسط ایران تصویب شده است. ضمن اینکه یک نکته دیگر نیز درباره این موضوع وجود دارد و آن این است که این احتمال وجود دارد که در صورت عدم رضایت یکی از اعضا از فرآیند اجرای تعهدات ایران در برجام، مکانیسم بازگشت‌پذیری بدون طی شدن مراحل مربوط به آن که در برجام قید شده، دنبال شود! یعنی نمی‌توان مدعی شد در صورت بهانه‌جویی یکی از طرفین نسبت به اجرای تعهدات ایران، مسیر رسیدگی به این اعتراض، به مسیر درج شده در برجام سوئیچ می‌شود! و این یک نگرانی جدی است!